مقدّمه
شاید عدّه ای سلامتی را نبود مرض جسمانی بدانند؛ امّا همیشه این طور نیست. انسان سالم کسی است که علاوه بر جسم سالم، از شرایط مطلوب روحی و روانی برخوردار باشد؛ خصوصاً در محل کار!
فهرست مطالب
محل کار در حالی که می تواند برای کارکنان فضایی نشاط آفرین باشد؛ در عین حال می تواند بسیار تهدید آمیز هم باشد و یکی از عوامل تهدید آفرین در کسب و کار، مقوله ی «استرس شغلی» است که در این مقاله قصد داریم تا ابعاد مختلف آن آشنا شویم.
1. استرس شغلی چیست؟
استرس شغلی، پاسخی است که کارکنان در مواجهه با شرایطی که تحمّل کافی برای آن ندارند از خود بروز می دهند.
ممکن است عدّه ای تصوّر کنند شغل مناسب شغلی است که هیچ گونه فشاری کارمند ایجاد نکند؛ در حالی که این طور نیست و هیچ شغلی نیست که برای دارندگان آن فشار آفرین نباشد؛ بلکه شغل خوب شغلی است که فشاری متعادل و قابل تحمّل برای کارمند ایجاد کند و نه بیشتر!
فشار متعادل وابسته ی به عوامل و شرایط محیطی و شخصی کارکنان است. اگر تقاضای خواسته شده با امکانات و منابع موجود خیلی ناسازگار باشد؛ به گونه ای که ظرفیّت افراد را تحت الشّعاع قرار داده و سلامت جسم و روح آن ها را تهدید کند، این جا است که «استرس شغلی» رخ داده است.
2. چرا استرس شغلی؟!
عوامل زیادی می توانند باعث وقوع استرس شغلی در محل کار شوند که در این مقاله به فهرستی از آن ها اشاره می کنیم:
2.1. ترس از دست دادن شغل
2.2. کمبود امکانات
2.3. تقاضای بیش از حد کارفرما از کارمندان
2.4. برخورد نامناسب کارفرما با کارمندان و یا کارمندان با یکدیگر
2.5. سیاست های مدیریتی نادرست
2.6. معضلات فرهنگی
2.7. نا منظّم بودن محیط کار
2.8. تغییر مدیریت
2.9. ضعف پشتیبانی
2.10. تزاحم بین وظایف
2.11. کم اختیاری کارمندان در انجام وظایف
2.12. تغییر در وظایف کارمندان
2.13. خسته کننده شدن کار به خاطر عواملی مانند تکراری بودن و … .
2.14. نبود یا کمبود مهارت کارکنان برای انجام کار
2.15. نظارت شدن بیش از حد
2.16. تبعیض بین کارکنان
2.17. حوادث بحرانی؛ مانند وقوع مرگ یا حادثه ای دلخراش در محل کار
2.18. مسائل اجتماعی و سیاسی جامعه
2.19. دوری از خدا و معنویّات
3. نشانه های استرس شغلی
از کجا بفهمیم استرس شغلی داریم؟ روانشاسان برای این مسئله نشانه هایی را مطرح کرده اند. بعضی از این نشانه ها جسمانی هستند؛ برخی دیگر روحی بوده و برخی دیگر در رفتار کار کنان مشاهده می شود:
3.1. نشانه های جسمانی استرس شغلی عبارت است از:
3.1.1. خستگی زود رس یا بیش از حد
3.1.2. تنش و تکانه های غیر طبیعی در ماهیچه ها
3.1.3. سردرد
3.1.4. تپش قلب
3.1.5. اختلال در خواب؛ مانند بی خوابی، کم خوابی یا بد خوابی
3.1.6. ناراحتی های گوارشی؛ مانند اسهال یا یبوست
3.1.7. اختلالات پوستی؛ مانند جوش در صورت و … .
3.2. برخی اختلالات روحی بیان گر استرس شغلی عبارت است از:
3.2.1. افسردگی
3.2.2. نگرانی
3.2.3. بی تفاوتی
3.2.4. کج فهمی
3.2.5. بد بینی
3.2.6. احساس عدم توانایی انجام کار
3.2.7. کاهش تمرکز
3.2.8. دشواری در تصمیم
از جمله نشانه های رفتاری استرس شغلی موارد زیر خواهد بود:
3.3.1. افزایش غیبت ها (به خاطر بیماری یا …)
3.3.2. پرخاشگری
3.3.3. کاهش خلّاقیت و ابتکار عمل
3.3.4. کاهش بازده کار
3.3.5. اختلال در روابط با کارمندان و کارفرما
3.3.6. عدم کنترل احساسات
3.3.7. پایین آمدن سطح تحمّل در مقابل چالش های مربوط به کار
3.3.8. بی علاقگی نشان دادن نسبت به کار
3.3.9. انزوا و گوشه گیری
4. استرس کاری مسئله ی شخصی نیست.
مدیران باید «استرس کاری» را مسئله ای مدیریتی بدانند و تدابیر بهداشتی، جسمی و روحی لازم را برای پیشگیری از وقوع این کار بیندیشند و اطمینان حاصل کنند کارکنانشان از فشار غیر قابل تحمّل رنج نمی برند. اگر قرار است شما که این مقاله را مطالعه می کنید در آینده مدیر یک کسب و کار باشید، برای رهایی از «استرس کاری» در کسب و کارتان حتماً به موارد زیر توجّه کنید:
4.1. محیطی امن، آرام و بدون حاشیه برای کسب و کار بسازید.
4.2. مطمئن باشید کارکنانتان در راستای وظیفه ای که به آن ها محوّل کرده اید، آموزش لازم را گذرانده اند.
4.3. انتقادات و نارسایی ها را از آن ها بپرسید و سعی کنید آن ها را تا جایی که ممکن است حل کنید.
4.4. سیاست های تشکیلاتی و مدیریتی را با همفکری کارکنان (و نه با استبداد رأی) تدوین کنید.
4.5. ساز و کاری فراهم کنید تا کارمندان بیشتر بتوانند درباره ی شغل فعلی و آینده ی کاری خود سخن بگویند.
4.6. حتماً یک مدیر منابع انسانی داشته باشید تا نظارت ویژه (خصوصاً در بحث استرس شغلی) بر روی کارکنان داشته باشد.
4.7. تا حد ممکن با استخدام نیروی جدید و یا سازماندهی مجدّد وظایف، جلوی اضافه کاری را بگیرید.
4.8. به زندگی شخصی کارکنانتان اهمّیّت بدهید و بپذیرید بعضی اوقات ممکن است زندگی شخصی با زندگی کاری تعارض کند.
4.9. در صورت لزوم از متخصّصان بهداشت راهنمایی بگیرید.
4.10. محیط کاری را سرشار از یاد خدا ساخته و عوامل غفلت و دوری از خدا را در محل کار خود شناسایی کرده و آن را دور بریزید.
5. فایده های دوری از استرس کاری
مدیری که با تدابیر خاص از استرس کاری در محیط خود جلوگیری می کند، از خوبی های زیر برخوردار خواهد شد:
5.1. کارمندان احتمالاً در محل کار دچار بیماری های جسمی و روحی نمی شوند.
5.2. غیبت ها و مرخصی گرفتن ها کمتر می شود.
5.3. نیاز کمتری به گردش نیروی کار به خاطر ناکارآمدی کارکنان خواهد بود.
5.4. بهره وری کار بیشتر است.
5.5. رضایت شغلی بیشتری میان کارمندان مشاهده می شود.
5.6. در دراز مدّت هزینه های کارفرما کاهش پیدا می کند.
5.7. رفاه بیشتری برای کارمندان محقّق خواهد شد.
سخن آخر
خیلی اوقات محیط کار استرس زا است و نمی توان هم آن را تغییر داد و به ناچار باید آن را پذیرفت. البتّه این مسئله اصلاً به معنای پذیرش افسردگی، بیماری و … نیست؛ بلکه یک کارمند هوشمند می تواند با اقداماتی هوشمندانه، خود و همکاران همفکرش را در برابر استرس کاری واکسینه کرده و با وجود تمام مشکلات و عوامل استرس زا، همچنان به زندگی کاری خود به زیبایی ادامه دهد.
در همین راستا، مقاله ای با عنوان 14 مهارت ساده برای مقابله با استرس شغلی نگاشته شده که می توانید با مراجعه ی به آن و استفاده از مهارت های ساده امّا کاربردی کار کنید و خوش بگذرانید.
یک پاسخ
عالی