در دنیای پرشتاب مالی و اقتصادی امروز، انتخاب روش مناسب حسابداری برای کسب‌وکارها از اهمیت بالایی برخوردار است. مبنای حسابداری نقدی یکی از ساده‌ترین و پرکاربردترین روش‌های حسابداری است که به‌ویژه در کسب‌وکارهای کوچک، نوپا و سازمان‌های دولتی کاربرد گسترده‌ای دارد. این روش به جای تمرکز بر زمان تحقق درآمد یا هزینه، تنها زمانی رویدادهای مالی را ثبت می‌کند که وجه نقد واقعاً دریافت یا پرداخت شده باشد. همین ویژگی، باعث شده تا حسابداری نقدی به عنوان ابزاری کارآمد برای مدیریت جریان وجوه نقد در واحدهای اقتصادی شناخته شود. در این مقاله تلاش می‌شود تا با زبانی ساده و ساختاری آموزشی، مبانی، کاربردها، تفاوت‌ها و محدودیت‌های این سیستم حسابداری بررسی شود تا مخاطبان بتوانند تصمیمی آگاهانه در انتخاب روش حسابداری متناسب با نوع فعالیت خود اتخاذ نمایند. در این مقاله سایت گروه نرم افزاری محک به بررسی صفر تا صد مبنای خسابداری نقذی می‌پردازیم. با ما همراه باشید.
فهرست مطالب
مبنای حسابداری نقدی چیست؟
مبنای حسابداری نقدی به روشی اشاره دارد که در آن درآمدها و هزینه‌ها تنها زمانی در دفاتر ثبت می‌شوند که وجه نقد واقعا دریافت یا پرداخت شده باشد. به عبارت دیگر، زمان ورود و خروج پول از حساب‌های شرکت، مبنای ثبت رویدادهای مالی است. در این روش، اگر شرکتی کالایی را به صورت اعتباری بفروشد، تا زمانی که وجه آن دریافت نشود، هیچ درآمدی ثبت نمی‌شود.
همچنین اگر هزینه‌ای متحمل شود اما هنوز پرداختی انجام نداده باشد، این هزینه نیز ثبت نمی‌گردد. سؤال مبنای حسابداری نقدی چیست؟ معمولا برای صاحبان کسب‌وکارهای نوپا مطرح می‌شود. پاسخ ساده است: این روش یک سیستم ساده و قابل درک برای ثبت معاملات مالی است که تنها بر جریان واقعی پول تمرکز دارد.
مثال برای مبنای حسابداری نقدی
برای درک بهتر این سیستم، مثال‌های عملی می‌توانند بسیار کمک‌کننده باشند. فرض کنید شرکت الف در تاریخ ۱۵ مهر کالایی را به مبلغ ۱۰ میلیون تومان به شرکت ب می‌فروشد، اما وجه آن را در تاریخ ۱۵ آبان دریافت می‌کند. در سیستم حسابداری نقدی، این درآمد در ۱۵ آبان، یعنی زمان دریافت وجه، ثبت می‌شود، نه در زمان فروش.
در مثالی دیگر، یک رستوران در ۱۵ خرداد مواد غذایی را خریداری می‌کند اما مبلغ فاکتور را در ۱۵ تیر پرداخت می‌کند. در حسابداری نقدی، این هزینه تا زمان پرداخت وجه، یعنی ۱۵ تیر، در دفاتر ثبت نمی‌شود. در حوزه حقوق و دستمزد نیز چنین است. اگر شرکتی حقوق بهمن ماه را در ۳۰ بهمن پرداخت کند، ثبت حسابداری آن در اسفند صورت می‌گیرد.
تفاوت مبنای حسابداری نقدی با حسابداری تعهدی
تفاوت اصلی بین این دو روش در زمان شناسایی درآمدها و هزینه‌هاست. در حسابداری نقدی، تراکنش‌ها تنها زمانی ثبت می‌شوند که پول نقد دریافت یا پرداخت شده باشد. در حالی‌که در حسابداری تعهدی، ثبت رویدادها در زمان تحقق یا تحمل آن‌ها انجام می‌شود، حتی اگر هنوز وجهی رد و بدل نشده باشد.
در مبنای حسابداری نقدی، حساب‌های دریافتنی و پرداختنی وجود ندارد، زیرا ثبت‌ها صرفاً براساس جریان واقعی پول صورت می‌گیرند. در مقابل، حسابداری تعهدی این حساب‌ها را لحاظ می‌کند تا وضعیت مالی دقیق‌تری ارائه دهد. همچنین، در مبنای حسابداری نقدی هزینه استهلاک دارایی‌های ثابت محاسبه نمی‌شود، چون پرداخت مستقیمی بابت آن صورت نمی‌گیرد.
در حالی که در حسابداری تعهدی، استهلاک به عنوان هزینه ثبت می‌شود حتی اگر جریان نقدی در کار نباشد.
مبانی نقدی تعدیل شده چیست؟
مبانی نقدی تعدیل شده روشی بین مبنای نقدی کامل و مبنای تعهدی است. در این روش، درآمدها مانند سیستم نقدی در زمان دریافت وجه شناسایی می‌شوند، اما هزینه‌ها تحت شرایط خاصی ثبت می‌گردند. در این مدل، ثبت هزینه‌ها تنها در صورتی انجام می‌شود که هم تعهدی برای پرداخت به وجود آمده باشد و هم پرداخت انجام شده باشد. بنابراین تحقق هر دو شرط (ایجاد تعهد و پرداخت وجه) لازم است.
در ایران، این روش بیشتر در وزارتخانه‌ها، سازمان‌های دولتی، نهادهای عمومی غیردولتی و برخی واحدهای وابسته به دولت مورد استفاده قرار می‌گیرد. دلیل اصلی رواج این مدل در بخش عمومی، سادگی در پیاده‌سازی، شفافیت در گزارش‌گیری و سهولت در تطابق با قوانین مالی و بودجه‌ای کشور است. از آنجا که بودجه‌ریزی دولتی عمدتاً بر پایه تخصیص و مصرف نقدی منابع استوار است، استفاده از مبنای حسابداری نقدی یا نقدی تعدیل‌شده، امکان کنترل مؤثرتر هزینه‌ها و درآمدها را برای مدیران مالی دستگاه‌های دولتی فراهم می‌آورد.
همچنین، این روش موجب تسهیل در تهیه و تنظیم گزارش‌های مالی سالانه می‌شود و با الزامات نظارتی نهادهایی مانند دیوان محاسبات کشور و سازمان برنامه و بودجه نیز هم‌راستا است. به همین دلایل، مبنای حسابداری نقدی در ساختار مالی بخش دولتی ایران به عنوان یک روش قابل اتکا و هماهنگ با چارچوب قانونی تلقی می‌شود.
مبنای حسابداری نقدی برای چه کسب و کارهایی مناسب است؟
این روش برای کسب‌وکارهای کوچک، نوپا و افراد خوداشتغال بسیار مناسب است. سادگی اجرا و حجم پایین تراکنش‌ها باعث می‌شود که استفاده از این روش، مقرون‌به‌صرفه و عملی باشد. کسب‌وکارهایی که عمدتاً معاملات نقدی دارند و تراکنش‌های اعتباری در آن‌ها محدود است، می‌توانند به‌خوبی از مزایای این روش بهره‌مند شوند.
فروشگاه‌های کوچک، مشاغل آزاد و فریلنسرها نیز می‌توانند بدون نیاز به حسابدار حرفه‌ای امور مالی خود را مدیریت کنند. البته باید توجه داشت که طبق استانداردهای مالیاتی در ایران، شرکت‌های بزرگ مجاز به استفاده از حسابداری نقدی نیستند.
از سوی دیگر، این روش نمی‌تواند تصویر دقیقی از تعهدات و مطالبات شرکت‌های بزرگ ارائه دهد.
جمع بندی
مبنای حسابداری نقدی روشی ساده و کاربردی برای ثبت رویدادهای مالی است که تنها در صورت دریافت یا پرداخت وجه نقد، تراکنش‌ها را شناسایی می‌کند. این روش به‌ویژه برای کسب‌وکارهای کوچک و تازه تاسیس مفید است، زیرا کنترل بهتری بر جریان نقدی ایجاد می‌کند و هزینه‌های حسابداری را کاهش می‌دهد. با این حال، محدودیت‌هایی نیز دارد؛ از جمله ناتوانی در شناسایی تعهدات مالی و عدم سازگاری با ساختارهای مالی پیچیده.
بنابراین، انتخاب بین حسابداری نقدی و تعهدی باید بر اساس نوع فعالیت، اندازه کسب‌وکار و نیازهای اطلاعاتی آن صورت گیرد. در نهایت، حسابداری نقدی را می‌توان سیستمی ساده و کارآمد دانست که تمرکز آن بر مدیریت جریان واقعی پول است؛ روشی که می‌تواند ابزار مهمی برای تصمیم‌گیری‌های مالی هوشمندانه در کسب‌وکارهای کوچک باشد.
امیدواریم که این مقاله برای شما مفید واقع شده باشد. در صورت بروز هر سوالی آن را در بخش دیدگاه‌ها به اشتراک بگذاریذ.
