مالیات تصاعدی به نوعی از نظام مالیاتی اشاره دارد که در آن نرخ مالیات بر درآمد یا میزان دارایی به صورت تصاعدی با افزایش پایه مالیاتی بالا می‌رود. به این معنی که افرادی که درآمد یا دارایی بیشتری دارند، درصد بیشتری مالیات پرداخت می‌کنند. در سیستم مالیاتی تصاعدی، معمولاً بازه‌های درآمدی مختلف یا همان “براکت‌های مالیاتی” تعیین می‌شوند و برای هر بخش، نرخ مالیات متفاوتی در نظر گرفته می‌شود. در این مقاله از گروه نرم افزار حسابداری محک به تشریح این نوع از مالیات، انواع آن، مزایا و نحوه محاسبه مالیات تصاعدی میپردازیم.
فهرست مطالب
مالیات تصاعدی چیست؟
مالیات تصاعدی یک سیستم مالیاتی است که به نحوی طراحی شده تا افرادی که درآمد یا دارایی بیشتری دارند، سهم بیشتری از درآمد خود را به عنوان مالیات پرداخت کنند. این سیستم بر پایه عدالت اقتصادی بنا شده و هدف آن این است که فشار مالیاتی بیشتری بر افراد ثروتمند اعمال شود و از سوی دیگر، طبقات کم‌درآمد جامعه کمتر تحت تأثیر قرار بگیرند. به این ترتیب، افراد با درآمد پایین‌تر توانایی بیشتری برای تأمین نیازهای اساسی خود مانند مسکن، غذا و آموزش خواهند داشت. در بسیاری از کشورها از جمله ایران، این نوع مالیات برای افزایش عدالت اجتماعی مورد استفاده قرار می‌گیرد.
با وجود مزایای قابل‌توجه مالیات تصاعدی، این سیستم مخالفانی نیز دارد. برخی معتقدند که نرخ بالای مالیات برای درآمدهای بیشتر، انگیزه افراد برای کار و سرمایه‌گذاری را کاهش می‌دهد و ممکن است باعث مهاجرت ثروتمندان به کشورهایی با سیاست‌های مالیاتی سبک‌تر شود. همچنین، برخی بر این باورند که این سیاست ممکن است بر نرخ کلی پس‌انداز در اقتصاد تأثیر منفی بگذارد. با این حال، بسیاری از اقتصاددانان از این سیستم حمایت می‌کنند، زیرا درآمد بیشتری برای دولت فراهم می‌آورد و به کاهش شکاف طبقاتی کمک می‌کند.
انواع مالیات تصاعدی کدام‌اند؟
مالیات تصاعدی از نظر درآمد به 4 دسته زیر تقسیم می‌شوند:
- مالیات بر درآمد سرمایه‌گذاری
- مالیات بر بهره کسب شده
- مالیات بر درآمد اجاره
- مالیات بر مستغلات
در ادامه به توضیح جداگانه هرکدام از موارد خواهیم پرداخت.
مالیات بر درآمد سرمایه‌گذاری:
مالیات بر درآمد سرمایه‌گذاری نوعی مالیات است که بر سود حاصل از سرمایه‌گذاری‌های مالی اعمال می‌شود. این سود ممکن است شامل پرداختی‌هایی مانند سود سهام، سود حاصل از فروش املاک با قیمت بالاتر از قیمت خرید (سود سرمایه)، درآمد اوراق بهادار و یا هر نوع دیگری از بازگشت سرمایه باشد. نرخ مالیات بر درآمد سرمایه‌گذاری ثابت یا تصاعدی است و بسته به قوانین مالیاتی کشورها متفاوت است.
مالیات بر بهره کسب شده:
مالیات بر بهره کسب شده همان‌طور که از نامش پیداست مالیاتی است که بر روی سرمایه پس‌انداز اشخاص اعمال شده و افرادی که توانایی پس‌انداز دارند شامل این نوع مالیات می‌شوند.
مالیات بر درآمد اجاره:
مالیات بر درآمد اجاره شامل افرادی می‌شود که در ساخت‌وساز سرمایه‌گذاری کرده و هدف آنها تأمین املاک اجاره‌ای برای دیگر افراد می‌باشد. فرصتی که به این دسته از مودیان مالیاتی داده می‌شود این است که هزینه‌های مرتبط با ساخت ساز را از مالیات کسر کنند اما پس از اتمام ساخت‌وساز مشمول مالیات تصاعدی خواهند شد.
مالیات بر مستغلات:
این نوع از مالیات تصاعدی به فعالیت در بازار مسکن مربوط می‌شود. افرادی که از اجاره ملک، زمین یا نقل و انتقالات درآمد دارند شامل این دسته می‌شوند. طبق تعاریف، مالیات بر مستغلات به شکل زیر تعریف می‌شود:
مالیات مستقیمی است که به ارزش واقعی و یا فرض شده و ارزش اجاره ملک، محدوده قلمرو و صلاح دید اداره مالیات، تعلق می‌گیرد. چنانچه مایل به محاسبه مالیات بر مستغلات هستید، می‌توانید مقاله محاسبه مالیات بر اجاره را مطالعه کنید.
آیا از مزایای مالیات تصاعدی آگاهی دارید؟
مالیات تصاعدی از مزیت‌های بسیاری برخوردار است. در ادامه به برخی از آنها اشاره می‌کنیم:
- توانایی پرداخت: سیستم تصاعدی بر اساس اصول عدالت اقتصادی استوار است. افراد با درآمدهای بالاتر توانایی پرداخت مالیات بیشتری دارند و بر این اساس، نرخ مالیاتی بیشتری از آنها درخواست می‌شود.
- کاهش نابرابری درآمدی: نرخ‌های مالیاتی تصاعدی می‌توانند به کاهش شکاف درآمدی بین طبقات غنی و فقیر کمک کنند، از این طریق با دریافت مالیات بیشتر از افراد ثروتمند و انجام سرمایه‌گذاری‌های اجتماعی، فقر کاهش می‌یابد.
- تامین منابع مالی برای خدمات عمومی: درآمد حاصل از مالیات‌ها به دولت اجازه می‌دهد تا به سرمایه‌گذاری در زیرساخت‌ها و خدمات اساسی نظیر بهداشت، آموزش و تأمین اجتماعی بپردازد. این سرمایه‌گذاری‌ها می‌توانند به بهبود کیفیت زندگی برای کل جامعه منجر شوند.
- تحریک اقتصاد و مصرف: مالیات تصاعدی باعث می شود که ثروتمندان برای کاهش بار مالیاتی خود، بیشتر سرمایه‌گذاری کنند. این امر می‌تواند به ایجاد شغل و کاهش فقر در دراز مدت کمک کند.
- تحکیم نظام مالیاتی: سیستم مالیاتی تصاعدی می‌تواند نظام مالیاتی را مورد حمایت قرار دهد زیرا باعث ایجاد احساس مسئولیت در افراد ثروتمند می‌شود و آنها را تشویق می‌کند تا به سهم خود به جامعه کمک کنند.
- کاهش فشار مالیاتی بر اقشار کم‌درآمد: چون افراد کم‌درآمد کمترین نرخ مالیاتی را پرداخت می‌کنند، بنابراین آنها فشار کمتری را برای برآوردن نیازهای اساسی خود احساس می‌کنند.
محاسبه مالیات تصاعدی به چه صورت است؟
به‌صورت کلی مالیات تصاعدی با فرمول زیر محاسبه می‌شود:
درآمد x درصد درآمد پرداخت شده در مالیات = مقدار مالیات
برای مثال، اگر درآمد شما ۱۰۰ میلیون ریال باشد و نرخ مالیات تصاعدی برای این طبقه ۲۰ درصد باشد، مقدار مالیات شما برابر خواهد بود با:
مقدار مالیات = ۱۰۰×۲۰/۱۰۰= ۲۰ میلیون ریال
3 روش برای محاسبه مالیات تصاعدی وجود دارد:
- نرخ تصاعدی کلی
- نرخ تصاعدی طبقه‌ای
- نرخ تصاعدی متمایل
در ادامه به توضیح هرکدام از موارد پرداخته می‌شود.
نرخ تصاعدی کلی
مبنای دریافت مالیات به‌صورت چند طبقه‌ای است که به ترتیب از طبقه بالا به طبقه پایین نرخ مشخصی برای هر طبقه مشخص شده و هر طبقه متفاوت است.
نرخ تصاعدی طبقه‌ای
در این نوع از محاسبه، مالیات هر یک از طبقه‌ها نسبت به مازاد نرخ طبقه خود در نظر گرفته می‌شود.
نرخ تصاعدی متمایل
نرخ تصاعدی متمایل به شکل کاهشی می‌باشد. بدین ترتیب که هنگامی که مبنای مالیات با نرخ‌های تصاعدی طبقه به میزان مشخصی برسد، با وسعت میزان مبنا نرخ مالیات کمتر خواهد شد.
طبقه‌بندی مالیات تصاعدی به چه صورت است؟
طبقه‌بندی مالیات تصاعدی برای هر طبقه به شکل زیر می‌باشد:
- تا سقف 30 میلیون ریال درآمد: 15 درصد در سال
- بین 30 تا 100 میلیون ریال درآمد: 20 درصد در سال
- بین 100 تا 250 میلیون ریال درآمد 25 درصد در سال
- بین 250 میلیون تا 1.000.000.000 ریال درآمد: 30 درصد در سال
- بیشتر از یک میلیارد ریال درآمد: 35 درصد در سال
تفاوت مالیات تصاعدی و مالیات نزولی
مالیات نزولی نقطه مقابل مالیات تصاعدی می‌باشد که با افزایش مبلغ مالیات، تعهد مالیاتی کاهش پیدا می‌کند. هدف دولت در این نوع از مالیات، بدون توجه به نرخ مالیات، جمع‌آوری سرمایه از شهروندان و ارائه خدمات سلامت، بیمه و… می‌باشد. درحالی‌که در مالیات تصاعدی از شهروندان به یک نرخ، مالیات گرفته نمی‌شود.
تورم بر مالیات تصاعدی چه اثراتی می‌گذارد؟
تورم به معنی بالارفتن قیمت کالاها و اجناس بدون تغییر در کیفیت آنها می‌باشد. اما تورم در مالیات به معنی اخذ مالیات از مردم به صورتی که هزینه کمتری بر عهده سرمایه‌داران و ثروتمندان باشد.
از اثرات تورم بر مالیات تصاعدی می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
- کاهش قدرت خرید مردم
- کاهش سرمایه‌گذاری
- افزایش مبلغ مالیات برای کسانی که قبل از تورم شامل مالیات تصاعدی شده‌اند.
اصل قدرت پرداخت چیست؟
قدرت پرداخت (Ability to Pay) نشان‌دهنده توانایی پرداخت مالیات تعیین شده باتوجه‌به میزان درآمد اشخاص می‌باشد. ویکی‌پدیا در مورد این اصل به شکل زیر توضیح داده است:
به موجب اصل قدرت پرداخت مالیات باید بر اساس درآمد یا ثروت مالیات دهنده وضع و اخذ گردد. بعضی بر این اعتقادند که مالیات باید بر اساس منافع مستقیمی که مؤدی دریافت می‌کند اخذ شود. به موجب این اصل مالیات بر درآمد به‌صورت تصاعدی محاسبه و وصول می‌گردد. بدین معنی که کسی که سرمایه بیشتری دارد، مالیات بیشتری باید بپردازد.
مالیات تصاعدی و نظر اقتصاددانان
همان‌طور که گفته شد افرادی که دارای ثروت بیشتری هستند شامل نرخ بالاتری از مالیات شده و ثروت کمتری جهت استفاده برای آنها باقی می‌ماند. این موضوع باعث می‌شود تا این افراد انگیزه بهره‌وری و سرمایه‌گذاری خود را ازدست‌داده و باعث اثرگذاری منفی بر جریان اقتصادی در درازمدت شود.
از نقطه نظر کسانی که از مالیات تصاعدی سود می‌برند، قدرت خرید آنها بالا رفته و همچنین تقاضای برخی از کالاها که مشمول یارانه شده و یا جزء کالاهای اساسی می‌باشند، افزایش می‌یابد. این دو عامل می‌تواند سبب رشد و توسعه در مناطقی گردد که این امر بدون دخالت دولت در آن مناطق سخت می‌بود.
مالیات تصاعدی؛ از بهترین تا بدترین!
هم اکنون شما با مزایای مالیات تصاعدی آشنا شدید اما آیا با معایب و مشکلاتی که ممکن است به همراه داشته باشد، آگاه هستید؟
مالیات همواره یکی از منابع درآمد دولت بوده که بر دوش شهروندان گذاشته شده است. از طرفی دیگر شهروندان نیز جویای راهی برای فرار از مالیات بوده‌اند. گاهی این شرایط در بعضی از نظام‌های مالیاتی همچون نظام مالیاتی تصاعدی که درآمد بیشتر شامل مالیات بالاتری می‌شود، تشدید می‌شود؛ این موضوع دلیلی بر اعمال مجازات فرار مالیاتی شد تا افراد شاغل در این حوزه کمترین شانسی برای دور زدن قوانین مالیاتی و فرار از پرداخت آن نداشته باشند.
نرم افزار حسابداری محک برای اینکه محاسبه مالیات تصاعدی برای شما راحت‌تر شود و بعد به اسناد مربوط به آن راحت‌تر دسترسی داشته باشید، نرم افزار حسابداری را عرضه کرده است. درصورتی‌که علاقه دارید با این نرم افزار و امکانات آن آشنا شده و از مزایای استفاده از آن اطلاع داشته باشید، با مجموعه محک در تماس باشید و از طریق چت یا تماس تلفنی با کارشناسان این مجموعه از راهنمایی‌های لازم برخوردار شوید.
سوالات متداول در زمینه مالیات تصاعدی
چگونه میزان مالیات تصاعدی محاسبه می‌شود؟
در سیستم مالیات تصاعدی، درآمد به سطوح یا پله‌هایی تقسیم می‌شود و برای هر پله نرخ مشخصی اعمال می‌شود. مالیات هر فرد بر اساس مجموع مالیات تمام پله‌هایی که شامل درآمد او می‌شود، محاسبه می‌گردد.
آیا مالیات تصاعدی به همه درآمدها اعمال می‌شود؟
خیر، این مالیات معمولاً به درآمدهای مشمول مالیات اعمال می‌شود که ممکن است شامل حقوق، درآمد سرمایه‌گذاری، و سایر منابع درآمدی باشد، اما برخی درآمدها ممکن است معاف یا شامل تخفیف باشند.
چه کشورهایی از مالیات تصاعدی استفاده می‌کنند؟
بیشتر کشورهای جهان، از جمله ایران، ایالات متحده، کانادا و آلمان، از سیستم مالیات تصاعدی استفاده می‌کنند تا عدالت اجتماعی را تقویت کنند و درآمد کافی برای دولت فراهم کنند.
آیا مالیات تصاعدی همیشه عادلانه است؟
عدالت مالیاتی یک مسئله نسبی است. بسیاری بر این باورند که مالیات تصاعدی به دلیل کاهش فشار بر افراد کم‌درآمد عادلانه‌تر است و مزایای فراوانی دارد، اما برخی دیگر می‌گویند که می‌تواند ناعادلانه باشد، زیرا افراد با درآمد بالا برای موفقیت بیشتر مجازات می‌شوند. همچنین، مخالفان معتقدند این نوع مالیات ممکن است انگیزه کار و سرمایه‌گذاری را کاهش دهد، نرخ پس‌انداز را پایین بیاورد و پیچیدگی‌های زیادی در سیستم مالیاتی ایجاد کند.
