کسری بودجه به حالتی اطلاق می‌شود که در آن هزینه‌ها بیشتر از درآمدهای دولت، شرکت یا شخص باشد. در اقتصاد کلان، کسری بودجه معمولاً برای دولت‌ها به‌کار می‌رود و نشان‌دهنده فاصله‌ی میان کل درآمدهای دولت (معمولاً از طریق مالیات و سایر درآمدها) و مجموع هزینه‌هایش (شامل هزینه‌های جاری و عمومی) است. کسری متحمل شده توسط کشورها، به دو نوع عمده کسری‌بودجه و کسری تجاری تقسیم می‌شود. در این مقاله از گروه نرم افزار حسابداری محک به تعریف کسری بودجه چیست، انواع کسری بودجه و نحوه محاسبه کسری بودجه پرداخته می‌شود.
فهرست مطالب
کسری بودجه چیست؟
کسری بودجه چیست؟ همانطور که پیش تر گفته شد کسری بودجه به معنی بیشتر بودن مخارج از درآمد در یک بازه معین می‌باشد. دولت‌ها و کسب‌وکارها، گاهی اوقات برای گذر از رکود اقتصادی و افزایش پیشرفت در آینده، به‌صورت عمدی این روند را اجرا می‌کنند.
کسری بودجه گاهی اوقات به‌صورت موقت و با اهداف خاصی مانند تحریک رشد اقتصادی، کاهش بیکاری یا برای پروژه‌های عمده‌ی زیرساختی پذیرفته می‌شود. اما درازمدت بودن کسری بودجه می‌تواند منجر به افزایش بدهی‌های دولت و فشار بر اقتصاد شود.
از سوی دیگر، جان مینارد کینز، اقتصاددان مشهور بریتانیایی، اظهار داشته است که کسری‌های مالی به دولت‌ها اجازه خرید کالاها و خدماتی را می‌دهد که می‌تواند به رشد اقتصادی آنها کمک کند. به عبارتی کسری بودجه، ابزاری مفید برای خروج از رکود می باشد.
دلیل ایجاد کسری بودجه چیست؟
کسری بودجه معمولاً زمانی رخ می‌دهد که دولت‌ها برای تحقق اهداف خود، نیازمند منابع مالی بیشتری از آنچه که از طریق مالیات و منابع دیگر به دست می‌آورند، باشند. گاهی اوقات، این کمبود ناشی از مخارج غیرمنتظره مانند مقابله با بحران‌های اقتصادی، فعالیت‌های نظامی یا پاسخ‌های اضطراری به فاجعه‌های طبیعی است. در سایر مواقع، کسری بودجه ممکن است نتیجه‌ی سیاست‌های عمدی دولت مانند کاهش مالیات برای تحریک رشد اقتصادی یا افزایش هزینه‌های عمومی برای بهبود زیرساخت‌ها و خدمات اجتماعی باشد. با این حال، کسری بودجه می‌تواند عواقب بلندمدت داشته باشد و بر اقتصاد کلان یک کشور تاثیر بگذارد.
نحوه محاسبه کسری بودجه به چه صورت است؟
محاسبه کسری بودجه در ایران، از طریق محاسبه اختلاف بین درآمدها و پرداخت‌های دولت اندازه‌گیری می‌شود:
کسری بودجه = مجموع هزینه‌های دولت بر کل درآمد دولت
در اینجا کل مخارج شامل کل پرداختی‌های صورت‌گرفته توسط دولت و کل درآمد ممکن است شامل مالیات شخصی و شرکت‌ها، حق تمبر، مالیات جاده و غیره باشد.
انواع کسری در دولت کدام‌اند؟
دو نوع اصلی کسری که یک کشور ممکن است با آن روبرو شود، شامل کسری‌بودجه و کسری تجاری است.
کسری بودجه
به‌عنوان یک مثال ساده، اگر دولتی در یک سال خاص 50 میلیارد تومان درآمد داشته باشد و مخارج آن برای همان سال 52 میلیارد تومان باشد، کسری بودجه 2 میلیاردتومانی دارد. به این کسری که به کسری‌های سال‌های گذشته اضافه شده و بدهی ملی کشور را تشکیل می‌دهد، کسری بودجه گفته می‌شود.
کسری تجاری
کسری تجاری زمانی به وقوع می‌پیوندد که ارزش واردات یک کشور از ارزش صادرات آن بیشتر شود. به‌عنوان‌مثال، اگر کشوری 3 میلیارد تومان کالا وارد کند اما فقط 2 میلیارد تومان صادرات داشته باشد، در آن سال کسری تجاری 1 میلیاردتومانی دارد. در واقع، پول بیشتری از کشور خارج می‌شود که می‌تواند باعث کاهش ارزش پول آن و همچنین کاهش مشاغل شود.
طرفداران این نوع از کسری اظهار کرده اند که کسری تجاری (حداقل برای یک دوره زمانی) به کشورها اجازه می‌دهد که به کالاهای بیشتر از آنچه که تولید می کنند،دست پیدا کنند و کیفیت صنایع داخلی خود را برای رقابتی تر شدن در سطح جهانی بهبود ببخشند.
بااین‌حال، مخالفان کسری تجاری استدلال می‌کنند که آنها به‌جای ایجاد شغل در داخل، برای کشورهای خارجی شغل ایجاد کرده و به اقتصاد داخلی و شهروندان آن آسیب می‌رسانند.
از سایر کسری‌ها چه می‌دانید؟
همانند کسری تجاری و کسری بودجه، برخی از اصطلاحات مرتبط با کسری دیگری نیز هستند که ممکن است با آنها روبرو شوید. از جمله آنها می توان به کسری چرخه‌ای اشاره کرد. این کسری زمانی رخ می‌دهد که یک اقتصاد به دلیل افت چرخه تجاری، عملکرد خوبی نداشته باشد.
مخارج کسری به این معنی است که یک دولت در یک دوره زمانی خاص بیش از درآمدی کسب شده، خرج کند. کسری‌های مالی نیز زمانی رخ می‌دهند که مجموع هزینه‌های یک دولت از درآمدی که ایجاد می‌کند، به‌استثنای پول حاصل از استقراض، بیشتر باشد. در اداره سرشماری ایالات متحده برای منعکس کردن مقدار درآمد دلاری یک خانواده و مشخص‌کردن خط فقر، از کسری درآمد استفاده می‌شود.
در این میان، پس از فراگیری کسری بودجه، خوب است تا با مفهوم کسری اولیه، کسری درآمد، کسری ساختاری، کسری دوقلو آشنا شوید:
- کسری اولیه، کسری مالی سال جاری منهای پرداخت سود وام‌های قبلی است.
- کسری درآمد، کسری کل درآمد را در مقایسه با کل مخارج یک دولت توصیف می‌کند.
- کسری ساختاری نیز زمانی اتفاق می‌افتد که کشوری باوجوداینکه اقتصاد آن با پتانسیل کامل کار می‌کند، کسری داشته باشد.
- کسری دوگانه زمانی رخ می‌دهد که یک اقتصاد هم کسری مالی و هم کسری حساب‌جاری داشته باشد.
راه‌های تأمین کسری بودجه کدام‌اند؟
تأمین مالی کسری به روش‌هایی اشاره دارد که دولت‌ها برای تأمین کسری بودجه خود از آن استفاده می‌کنند. مانند انتشار اوراق قرضه یا استقراض از خارج کشور. در ادامه با برخی از این روش‌ها آشنا خواهیم شد:
استقراض از نظام بانکی
یکی از راه‌های تأمین کسری بودجه، استقراض از نظام بانکی جهت افزایش نقدینگی و افزایش نرخ تورم می‌باشد. در ایران معمول‌ترین راه جهت تأمین کسری بودجه، استقراض از نظام بانکی است. اما چند سال است که توسط مجلس ممنوع اعلام شده است.
انتشار اوراق بهادار
استفاده دولت از چاپ و انتشار اوراق بهادار ناشی از افزایش تقاضای دولت برای اعتبار است که اولین اثر آن افزایش نرخ سود در بازار پول و در نتیجه کاهش سرمایه‌گذاری بخش خصوصی است. اما کاهش سرمایه‌گذاری در کشور ما بیشتر به دلیل استقراض دولت از بانک‌ها و کاهش قدرت استقراض بانک‌ها به بخش خصوصی برای سرمایه‌گذاری است. روند نرخ سود در ایران بیشتر حالت دستوری دارد.
استقراض از خارج از کشور
تأمین کسری بودجه از طریق منابع خارجی می‌تواند منجر به کسری در حساب‌جاری شود. در ایران از هر سه روش گفته شده برای پوشش کسری گفته شده استفاده می‌شود.
کسری بودجه و تورم
آمارها نشان می‌دهد که رابطه بین کسری بودجه و تورم برای همه کشورها یکسان نیست. به‌عنوان‌مثال، کشورهایی مانند فنلاند، فرانسه، ایتالیا یا انگلیس با وجود کسری بودجه بالا، نرخ تورم بسیار پایینی دارند. برعکس، کشورهایی مانند شیلی و مکزیک در برخی سال‌ها مازاد بودجه داشته‌اند، اما نرخ تورم دورقمی را تجربه کرده‌اند.
در کنار این کشورها باید به کشورهایی مانند رومانی و ترکیه نیز اشاره کرد که با وجود کسری بودجه با تورم بالایی مواجه بوده‌اند. ایران در این گروه در رده سوم قرار دارد. در ایران به دلیل مشکل تحریم و سختی استقراض خارجی، دولت برای جبران کسری بودجه ساده‌ترین راه را انتخاب می‌کند که برداشت از صندوق ذخیره ارزی است.
تبدیل این دلارها به ریال منجر به افزایش نقدینگی می‌شود که با تأثیر بر روند عرضه و تقاضا منجر به تورم می‌شود. البته باید توجه داشت که استفاده دولت از منابع نفتی و انتشار پول بدون حمایت مالی توسط بانک مرکزی از دیگر عوامل تورم است که ناشی از کسری بودجه دولت است.
کسری بودجه؛ خوب است یا بد؟!
کسری بودجه همیشه ناخواسته یا نشانه مشکل مالی یک دولت یا کسب‌وکار نیست. کسب‌وکارها ممکن است عمداً برای به حداکثر رساندن فرصت‌های درآمدی آتی کسری داشته باشند مانند حفظ کارمندان در طول ماه‌های خلوت‌تر برای اطمینان از وجود نیروی کار کافی برای زمان‌های شلوغ‌تر.
همچنین، برخی از دولت‌ها برای تأمین مالی پروژه‌های عمومی بزرگ یا حفظ برنامه‌هایی برای شهروندان خود با کسری بودجه مواجه می‌شوند. در دوران رکود، یک دولت ممکن است، همزمان با کاهش منابع درآمدی خود مانند مالیات، با کمبود بودجه، هزینه‌ها را برای زیرساخت‌هایی مانند تأمین شغل و درآمد حفظ کرده یا حتی افزایش دهد.
تئوری این است که این اقدامات باعث افزایش قدرت خرید مردم و در نهایت تحریک اقتصاد می‌شود. اما کسری‌ها خطراتی نیز به همراه دارند. در دنیای شرکت‌ها، کسری بلندمدت می‌تواند ارزش سهام یک شرکت را کاهش دهد یا حتی آن را از حالت تجاری خارج کند. دفتر بودجه کنگره در سال 2020 بیان کرد که کسری بودجه فدرال برای سال 2020 به 3.3 تریلیون دلار رسیده که بزرگ‌ترین کسری از زمان جنگ جهانی دوم است.
نرم افزار حسابداری؛ راهی آسان در پیش روی شما
تا اینجا شما مفاهیم کسری بودجه و انواع آن فرا گرفتید وبا نحوه محاسبه و چگونگی تامین بودجه آشنا شدید. اما دلیل ترس واحد حسابداری از کسری بودجه چیست؟
یکی از دلایل بروز کسری بودجه در شرکت ها، محاسبه نادرست حقوق کارمندان است. میزان درآمد کسب و کارها به نسبت تلاشی که می کنند، پایین و میزان حقوق واریزی کارمندان رقمی بالا است . اینجاست که محاسبه حقوق و دستمزد پرسنل برای جلوگیری از بروز کسری بودجه اهمیت پیدا می کند.محاسبات مربوط به حقوق و دستمزد برای هر یک از کارکنان متفاوت بوده و شامل تعاریفی مثل اضافه کار، تاخیر، پاداش و بسیاری فاکتورهای دیگر می‌شود. واضح است که انجام این محاسبات برای هر فرد، آن هم به‌صورت مجزا، بسیار وقت گیر است و احتمال بروز خطای انسانی در آن بسیار زیاد است.
راه حلی که نرم افزار حسابداری محک برای این مشکلات ارائه داده است افزونه حقوق و دستمزد می‌باشد؛ افزونه‌ای که کار شما را بسیار آسان می‌سازد. در این افزونه فقط کافی است که اطلاعات متغیر کارمندان، مثل میزان کارکرد، تاخیر، پاداش، جریمه و اضافه کاری به سیستم معرفی شود تا بقیه محاسبات به‌صورت خودکار انجام شوند و یک خروجی تمام عیار و قابل ارائه به ادارات و سازمان‌های مربوطه به شما تحویل دهد.
منبع:
