اظهارنامه مالیاتی از مهمتریم مدارکی است که هر مودی مالی باید برای سازمان امور مالیاتی ارسال کند. با این حال، با وجود تاکیدهای متعدد سازمان امور مالیاتی و تصویب قوانین مختلف برای الزام مودیان به ارسال اظهارنامه در مهلت قانونی، هنوز هم برخی افراد از انجام این کار خودداری میکنند. به همین دلیل، برای مودیانی که اظهارنامه خود را به طور صحیح، کامل و در زمان مقرر ارائه نکنند، اظهارنامه برآوردی از سوی سازمان امور مالیاتی تنظیم میشود. دز اظهارنامه برآوردی، سازمان امورمالیاتی برآوردی از درآمد احتمالی مودی را به عنوان ملاک قرار داده و برای آن مالیات تعیین میکند. در این مقاله از گروه نرم افزار حسابداری محک به طور جامع بررسی میکنیم که چه کسانی مشمول اظهارنامه برآوردی میشوند، این اظهارنامه چگونه و براساس چه منابعی تهیه میشود، زمان ثبت آن چه موقع است و مودیان چگونه میتوانند به آن اعتراض کنند. با ما همراه باشید.
فهرست مطالب
اظهارنامه برآوردی چیست؟
اظهارنامه برآوردی ابزاری است که سازمان امور مالیاتی برای دریافت مالیات از مودیانی استفاده میکند که یا اظهارنامهای ارائه نکردهاند، یا اطلاعات ثبت شده آنها با قوانین مطابقت ندارد. مبنای قانونی این اقدام در ماده ۹۷ قانون مالیاتهای مستقیم ذکر شده است. با وجود اطلاع رسانیهای مداوم درباره اهمیت ارسال اظهارنامه و تعیین جرایم سنگین برای افرادی که از این کار خودداری میکنند، هنوز هم برخی مودیان از انجام تکالیف قانونی خود غافل میمانند. در چنین مواردی، سازمان امور مالیاتی با بررسی فعالیتهای سالانه مودی و استفاده از دادههای اقتصادی به دست آمده از طرح جامع مالیاتی، اظهارنامهای برآوردی تنظیم میکند و سپس از طریق صدور برگ تشخیص مالیات، مبلغ مربوطه را مطالبه خواهد کرد.
تفاوت اظهارنامه برآوردی و مالیات علی الراس
حساب و کتاب خود را محک بزنید
نرم افزار حسابداری محک ویژه +200 گروه شغلی
دریافت دمو و مشاوره رایگان
در صورت تمایل به دریافت مشاوره رایگان و مشاهده دمو نرم افزار حسابداری محک، لطفا فرم زیر را تکمیل نمایید.
تا پیش از سال ۱۳۹۴، سازمان امور مالیاتی در موارد مختلفی مانند عدم تسلیم اظهارنامه، ارائه نکردن دفاتر یا حتی رد دفاتر، مالیات مودیان را به روش علیالراس محاسبه میکرد. اما با اصلاح قانون مالیاتهای مستقیم در سال ۱۳۹۴، استفاده از این روش محدود شد؛ به طوری که سازمان امور مالیاتی دیگر نمیتواند در هر شرایطی پرونده را علیالراس رسیدگی کند و تنها زمانی مجاز است اظهارنامه برآوردی صادر کند که مودی از ارسال اظهارنامه مالیاتی خودداری کرده باشد.
با وجود اینکه ابزارهایی مانند فرم تبصره ماده ۱۰۰ و امکان ارسال اظهارنامه برای مودیان فراهم شده و همچنین با توجه به محدود شدن تشخیص علیالراس طبق ماده ۹۷، بهتر است مودیان از این فرصت استفاده کرده و شخصا اظهارنامه صحیح و دقیق خود را ثبت کنند؛ زیرا در غیر این صورت سازمان امور مالیاتی مجبور به تهیه اظهارنامه برآوردی میشود. در چنین حالتی ممکن است به دلیل بررسی ناقص حسابها و اتکا به اطلاعات محدود موجود، مالیات تشخیصی بیش از میزان واقعی تعیین شود. علاوه بر این، زمانی که اظهارنامه برآوردی صادر میشود، مودی مشمول جریمههایی خواهد شد که در صورت ارسال به موقع اظهارنامه توسط خود او، قابل اجتناب هستند.
منابع تهیه اظهارنامه برآوردی چیست؟
بر اساس ماده ۹۷ قانون اصلاح مالیاتهای مستقیم، سازمان امور مالیاتی میتواند با استفاده از اطلاعات فعالیتهای اقتصادی مودی که از طرح جامع مالیاتی به دست میآید، برای او اظهارنامه برآوردی تنظیم کند. مهمترین منابعی که سازمان برای تهیه این اظهارنامه از آنها استفاده میکند، شامل موارد زیر است:
- اطلاعات ثبت شده در سامانه معاملات فصلی
- گردش حسابهای بانکی مودی
- بیمه نامهها
- گزارشها و صورت وضعیتهای مالی مانند هزینههای عملیاتی
- اطلاعات مربوط به داراییها، اموال و سایر دادههای مالی مودی
- گزارشهای مستند و قابل استناد ماموران مالیاتی
موارد بالا تنها بخشی از منابع مورد استفاده سازمان امور مالیاتی است و بسته به نوع و میزان تخلف مودی، ممکن است از اطلاعات و مدارک دیگری نیز برای برآورد مالیات استفاده شود.
افراد مشمول اظهارنامه برآوردی مالیاتی
طبق بخشنامه اظهارنامه برآوردی، تمامی اشخاص حقیقی و حقوقی موظف به ارائه اظهارنامه مالیاتی هستند و اگر از انجام آن خودداری کنند، مشمول صدور اظهارنامه برآوردی میشوند. بنابراین این نوع اظهارنامه مختص گروه خاصی نیست و همه مودیان را در بر میگیرد.
اظهارنامه برآوردی مالیاتی برای اشخاص حقیقی
طبق ماده ۹۷ قانون مالیاتهای مستقیم، اگر اشخاص حقیقی به هر دلیل اظهارنامه مالیاتی خود را در مهلت مقرر ارسال نکنند، یا اطلاعات ثبت شده در اظهارنامه آنها با مقررات فصل سوم آیین نامه اجرایی ماده ۹۵ تطابق نداشته باشد، سازمان امور مالیاتی موظف است برای آنها اظهارنامه برآوردی تنظیم کند.
اظهارنامه برآوردی مالیاتی برای اشخاص حقوقی
مطابق تبصره ۳ ماده ۲۲ آییننامه اجرایی ماده ۲۱۹ قانون مالیاتهای مستقیم (مصوب 9/9/98)، اگر اشخاص حقوقی در انجام هر یک از موارد زیر کوتاهی کنند، اظهارنامه مالیاتی آنها از نظر قانونی معتبر محسوب نشده و مشمول صدور اظهارنامه برآوردی مالیاتی خواهند شد:
- عدم ارائه ترازنامه همراه با اظهارنامه مالیاتی
- عدم ارائه حساب سود و زیان همراه با اظهارنامه
- عدم ارائه صورت درآمد و هزینه
- عدم ارائه خلاصه درآمد و هزینه
- ثبت مبلغ صفر برای تمامی اقلام هر یک از صورتهای مالی ذکر شده
مبنای تهیه اظهارنامه برآوردی مالیاتی
پایه و مبنای تنظیم اظهارنامه برآوردی معمولا بر اساس مجموعهای از دادهها و مستندات مختلف تعیین میشود. مهمترین این موارد عبارتند از:
- اطلاعات موجود در پرونده مالیاتی: شامل دادههایی است که مودی در سالهای گذشته در اختیار سازمان امور مالیاتی قرار داده؛ مانند اظهارنامههای قبلی، صورتهای مالی و سایر اسناد مرتبط.
- اطلاعات به دست آمده از سایر منابع: مانند اطلاعات بانکی، گمرکی و دادههای دریافت شده از سازمانها و نهادهای مختلف. سازمان امور مالیاتی همچنین به جزئیات تراکنشها و گردش حسابهای بانکی مودیان دسترسی دارد.
- میانگین درآمد فعالان مشابه: مأموران مالیاتی با بررسی عملکرد مالی اشخاص یا شرکتهایی که فعالیت مشابهی دارند، درآمد تقریبی مودی را تخمین میزنند. در این میان، محل کسب و نوع فعالیت نقش مهمی دارد.
- اطلاعات درج شده در سامانه مودیان و سامانههای مرتبط: از جمله اطلاعات طرف مقابل معاملات، مالیات بر ارزش افزوده و صورت معاملات فصلی.
- بیمه نامهها و اطلاعات بیمهای
- صورت وضعیتهای مالی شامل درآمد و هزینهها مانند هزینههای عملیاتی
- اطلاعات مربوط به داراییها، املاک و سایر اموال مودی
زمان تهیه و ثبت اظهارنامه مالیاتی برآوردی
برای تهیه و ثبت اظهارنامه برآوردی از سوی سازمان امور مالیاتی، زمان دقیق و مشخصی تعیین نشده است. معمولا پس از پایان مهلت قانونی ارسال اظهارنامه، اگر مودی اظهارنامهای ارائه نکند یا اطلاعات ثبت شده در آن صحیح نباشد، سازمان طی مدت کوتاهی اقدام به تنظیم اظهارنامه برآوردی خواهد کرد. پیش از سال ۱۳۹۴، سازمان امور مالیاتی تخلفات مربوط به عدم ارائه اظهارنامه یا فرار مالیاتی را با استفاده از روش علیالراس پیگیری میکرد؛ اما پس از اصلاح ماده ۹۷ قانون مالیاتهای مستقیم، این روش کنار گذاشته شد و دیگر برای برخورد با تخلفات مالیاتی مورد استفاده قرار نمیگیرد.
چگونه ابلاغیه اظهارنامه برآوردی را مشاهده کنیم؟
سازمان امور مالیاتی، اظهارنامه برآوردی هر مودی را در بخش «کارتابل ابلاغ الکترونیک» پروفایل سامانه مودیان در سایت tax.gov.ir ثبت میکند. بنابراین پس از دریافت پیام صدور اظهارنامه برآوردی، مودی باید با نام کاربری و رمز عبور خود وارد سامانه شود و در کارتابل ابلاغ الکترونیک، ابلاغیههای مربوط به اظهارنامه برآوردی را مشاهده کند. پس از بررسی اظهارنامه، اگر مودی اطلاعات مندرج در آن را معتبر بداند و نقصی در دادهها مشاهده نکند، موظف است مالیات مشخص شده را پرداخت کند. در غیر این صورت، میتواند اعتراض خود را نسبت به اطلاعات اظهارنامه ثبت کند. در بخش بعدی، نحوه ثبت اعتراض به اظهارنامه برآوردی به صورت کامل توضیح داده خواهد شد.
نحوه اعتراض به اظهارنامه برآوردی
طبق ماده ۹۷ قانون اصلاح قانون مالیاتهای مستقیم، اگر مودی نسبت به ایرادات وارد شده به اظهارنامه مالیاتی خود اعتراض داشته باشد، باید حداکثر ظرف ۳۰ روز پس از تاریخ ابلاغ، اعتراض خود را از طریق سامانه مودیان به سازمان امور مالیاتی اعلام کند. توجه داشته باشید که عدم ارسال اظهارنامه در مهلت قانونی، مجازات و جریمههای مربوطه را از بین نمیبرد. مودی میتواند اعتراض به اظهارنامه برآوردی خود را در خصوص مواردی مانند مشمول تبصره ماده ۱۰۰ بودن یا سایر موارد از طریق پرونده مالیاتی خود در سامانه مودیان ثبت کند تا سازمان امور مالیاتی بررسی و رسیدگی لازم را انجام دهد.
پرداخت مالیات اظهارنامه برآوردی
پس از انجام مراحل قانونی و قطعی شدن مبلغ مالیات، مودی موظف است مالیات تعیین شده را پرداخت کند. روند تکمیل فرم اظهارنامه برآوردی و پرداخت مالیات برای اظهارنامه برآوردی 1404 به شکل زیر انجام میشود:
- ابتدا وارد سایت tax.gov.ir شوید.
- نام کاربری و رمز عبور خود را وارد کنید.
- از طریق کارپوشه در سامانه مودیان، اظهارنامه برآوردی را انتخاب کرده و مبلغ مالیات مشخص شده را مشاهده کنید.
- گزینه پرداخت مالیات را انتخاب کنید.
- سپس روی گزینه پرداخت مالیات آنلاین کلیک کنید.
- مراحل پرداخت را تکمیل کرده و در پایان، رسید الکترونیکی را چاپ و برای سوابق خود نگهداری کنید.
با نرم افزار حسابداری محک از جریمههای مالیاتی جلوگیری کنید
نرم افزار حسابداری محک با ارائه مجموعهای از ابزارهای کاربردی، به کسب و کارها کمک میکند تا از بروز خطاهای مالی و جریمههای مالیاتی جلوگیری کنند. برخی از مهمترین امکانات این نرم افزار عبارتند از:
- ثبت دقیق اسناد و تراکنشهای مالی
- تهیه گزارشها و صورتهای مالی استاندارد
- محاسبه دقیق قیمت تمام شده کالا
- مدیریت دریافتها و پرداختها
- کنترل موجودی انبار به صورت جامع و منظم
این نرم افزار با رعایت اصول و استانداردهای حسابداری و به روز رسانی مستمر مطابق آخرین قوانین مالیاتی کشور، مدیریت مالی کسب و کارها را سادهتر و مطمئنتر میکند. به این ترتیب، هنگام رسیدگیهای مالیاتی، مستندات معتبر و کاملی در اختیار خواهید داشت و احتمال بروز جریمههای مالیاتی به حداقل میرسد. برای دریافت قیمت نرم افزار حسابداری محک یا مشاوره خرید، میتوانید با کارشناسان تیم فروش ما تماس بگیرید.
جمع بندی
اظهارنامه برآوردی نوعی اظهارنامه مالیاتی است که توسط سازمان امور مالیاتی برای مودیانی تنظیم میشود که یا اظهارنامه مالیاتی خود را ارائه نکردهاند، یا اظهارنامهای ثبت کردهاند که مطابق قوانین و مقررات نیست. هدف از این اقدام، تضمین وصول عادلانه مالیات و جلوگیری از فرار مالیاتی است. اگر مودی در مهلت قانونی به این اظهارنامه اعتراض نکند، مالیات عملکرد آن سال برای فرد قطعی میشود. اما در صورت ثبت اعتراض، مودی میتواند موضوع را از طریق فرآیند دادرسی مالیاتی (شامل هیاتهای حل اختلاف بدوی و تجدیدنظر) پیگیری کند. این روند به مودیان این امکان را میدهد که در صورت عدم پذیرش اظهارنامه برآوردی، از حقوق قانونی خود دفاع کرده و فرصت ارائه اطلاعات کاملتر و دقیقتر را داشته باشند.
در انتها امیدواریم که این مقاله برای شما مفید واقع شده باشد. در صورت بروز هر سوالی، آن را در بخش دیدگاهها با ما به اشتراک بگذارید. همچنین، در صورت نیاز به مطالعه مقالات بیشتر در حوزه حسابداری، میتوانید به دسته بندی مقالات آموزش حسابداری مراجعه نمایید.
