جرایم مالیات یکی از داغ‌ترین مباحث حوزه مالیاتی طی یک سال اخیر است. همانطور که می‌دانید تمامی اشخاص حقیقی و حقوقی طبق قانون مالیات‌های مستقیم مکلفند درصدی از درآمد خود را به عنوان مالیات به دولت پرداخت کنند؛ و در صورت عدم پرداخت، دچار جریمه مالیات خواهند شد.
فهرست مطالب
در این مقاله از گروه نرم‌افزار حسابداری محک، قبل از اینکه بخواهیم درباره جریمه مالیاتی و انواع آن صحبت کنیم، گریزی به مفهوم مالیات خواهیم زد؛ همچنین در ادامه، مقدار مالیات تبیین‌شده توسط دولت برای اشخاص حقیقی و حقوقی را نیز بیان خواهیم کرد.
منظور از جرایم مالیاتی چیست؟
جریمه مالیات، میزان مبلغی است که در صورت تخلف اشخاص حقیقی و حقوقی در پرداخت مالیات طی موعد مقرر، بر اساس ماده 190 و 192 قانون مالیات‌های مستقیم اعمال می‌گردد. بدیهی است سازمان امور مالیاتی کشور، بسته به نوع تخلف صاحبان مشاغل و افراد مکلف به پرداخت مالیات، این جریمه سنگین را اعمال خواهد کرد.
چرا عدم پرداخت مالیات جریمه مالیاتی در پی دارد؟
جرایم مالیاتی طبق سیاست‌های خاصی برای شهروندان یا اشخاص حقوقی اعمال شده‌اند؛ علت ایجاد جریمه مالیات، تاکید بر اهمیت بیش از پیش پرداخت مالیات است. دولت به منظور تحقق درآمد مردم، ابزارها و زیرساخت‌هایی را فراهم کرده است و در قبال آنها، مالیات دریافت می‌کند.
در گذشته، منبع اصلی درآمد دولت، درآمدهای نفتی بود؛ اما، با وجود قوت گرفتن تحریم و به تبع، کاهش درآمدهای نفتی این منبع اصلی به مالیات تغییر یافت. به همین جهت، در صورت عدم پرداخت مالیات توسط شهروندان، دولت با کسری عظیمی از بودجه مواجه خواهد شد؛ از این رو، عدم پرداخت مالیات در موعد مقرر شامل جریمه مالیاتی خواهد شد.
انواع جرایم مالیاتی 1402
جرایم مالیاتی دارای انواع متفاوتی است؛ میزان این جرایم بسته به تخلف مشمولین مالیات تفاوت دارد. بر اساس قانون تصویب شده توسط سازمان امور مالیاتی کشور، جرایم مالیاتی دارای انواع زیر است:
جریمه مالیات ارزش افزوده
مالیات ارزش افزوده یکی از مهم‌ترین انواع مالیات است و پرداخت به‌موقع آن برای قانون‌گذار بسیار اهمیت دارد؛ بنابراین در صورت عدم پرداخت مالیات ارزش افزوده، مؤدی مشمول جریمه مالیات خواهد شد.
بر اساس ماده 22 قانون مالیات ارزش افزوده، مؤدیان مالیاتی در صورت انجام ندادن تکالیف مقرر در این قانون و یا در صورت تخلف از مقررات قانون مالیات ارزش افزوده، علاوه‌بر پرداخت مالیات متعلق و جریمه تأخیر، مشمول جریمه‌ای به شرح زیر خواهند بود:
- در صورت عدم تسلیم اظهارنامه مالیاتی از تاریخ ثبت‌نام یا شناسایی به بعد، مؤدی مشمول جریمه پنجاه درصد (50%) مالیات متعلقه خواهد شد.
- در صورت عدم درج و تکمیل اطلاعات صورتحساب، مؤدی معادل بیست و پنج درصد (25%) مالیات متعلقه جریمه خواهد شد.
- عدم ثبت نام مؤدیان در مهلت مقرر معادل هفتاد و پنج درصد (75%) مالیات متعلق شامل جریمه مالیاتی است.
- در صورت عدم صدور صورتحساب، مؤدی معادل یک برابر مالیات متعلقه مشمول جریمه خواهد شد.
- عدم درج صحیح قیمت در صورتحساب، مؤدی معادل یک برابر مابه‌التفاوت مالیات متعلقه جریمه خواهد شد.
- در صورت عدم ارائه دفاتر یا اسناد و مدارک، مؤدی معادل بیست و پنج درصد (25%) مالیات متعلقه جریمه خواهد شد.
طبق گفته معاون مالیات بر ارزش افزوده:
- چنانچه مؤدی مشمول جریمه عدم ثبت نام موضوع بند (1) ماده (22) قانون گردد،مطالبه جریمه عدم تسلیم اظهارنامه تا تاریخ ثبت نام یا شناسایی حسب مورد منتفی می‌باشد و مطالبه جریمه عدم تسلیم اظهارنامه صرفا از تاریخ ثبت‌نام یا شناسایی حسب مورد موضوعیت دارد؛ بنابراین مطالبه توأم جرایم بندهای (1) و (5) ماده مذکور در یک محدوده زمانی معین موضوعیت نخواهد داشت.
- در صورت عدم صدور صورتحساب موضوع بند (2) ماده (22) قانون، معادل یک برابر مالیات و عوارض متعلق، جریمه محاسبه و مطالبه می‌گردد؛ بنابراین مطالبه جرایم بندهای (3) و (4) در مورد همان صورتحساب موضوعیت نخواهد داشت.
- مهلت مقرر برای ثبت‌نام مؤدیان، پایان انقضای مهلت تسلیم اظهارنامه اولین دوره مالیاتی که مؤدی مشمول ثبت‌نام و اجرای قانون خواهد شد، می‌باشد؛در صورت عدم ثبت‌نام مؤدیان در مهلت مزبور، جریمه عدم ثبت‌نام از تاریخ اولین دوره شمول اجرای قانون تا تاریخ ثبت‌نام یا شناسایی حسب مورد قابل محاسبه و مطالبه خواهد بود.
- به استناد بند (6) ماده (22)، جریمه عدم ارائه دفاتر معادل (25%) مالیات متعلق و جریمه عدم ارائه اسناد و مدارک نیز معادل (25%) مالیات متعلق خواهد بود؛ بنابراین در صورتی که مؤدیان از ارائه دفاتر و اسناد و مدارک خودداری نمایند، مشمول پرداخت جریمه جمعا معادل (50%) مالیات متعلق می‌باشند. بدیهی است عدم ارائه صورتحساب، در حکم عدم صدور آن بوده و در صورتی که مؤدیان از ارائه صورتحساب خودداری، لیکن دفاتر و دیگر اسناد و مدارک درخواستی مأمورین مالیاتی را ارائه نمایند وصول جریمه موضوع بند (2) ماده (22) کفایت داشته و در این حالت وصول جریمه بند (6) موضوعیت نخواهد داشت.
جریمه مالیات عملکرد
جریمه مالیات بر عملکرد، ممکن است مشمول اشخاص حقیقی و حقوقی شود؛ این زمانی اتفاق می‌افتد که شرکت‌ها یا افراد، مالیات عملکرد خود را پرداخت نکنند. در واقع، اشخاص حقیقی و حقوقی، مکلفند پس از محاسبه سود و زیان مالیات عملکرد بپردازند. در صورت عدم پرداخت مالیات بر عملکرد، جریمه‌ای معادل دو و نیم درصد (2.5%) مالیات به ازای هر ماه به اشخاص یا شرکت‌ها تعلق می‌گیرد.
جریمه اظهارنامه مالیاتی
طبق ماده 192 قانون مالیات‌های مستقیم عدم ارسال اظهارنامه مالیاتی در موعد مقرر، مشمول جریمه مالیاتی خواهد شد. طبق این ماده: «در کلیه مواردی که مؤدی یا نماینده او که به موجب مقررات این قانون از بابت پرداخت مالیات مکلف به تسلیم اظهارنامه مالیاتی است چنانچه نسبت به تسلیم آن در موعد مقرر اقدام نکند، مشمول جریمه غیرقابل بخشودگی معادل سی درصد (۳۰%) مالیات متعلق برای اشخاص حقوقی و صاحبان مشاغل موضوع این قانون و ده درصد (۱۰%) مالیات متعلق برای سایر مؤدیان می‌باشد.»
جریمه درآمدهای کتمان شده و هزینه‌های غیر واقعی
جریمه مالیات درآمدهای کتمان شده و هزینه‌های غیر واقعی همانند ماده 192 قانون مالیات‌های مستقیم درباره جریمه اظهارنامه مالیاتی است. ماده این جریمه در پاراگراف جریمه اظهارنامه مالیاتی به تفصیل توضیح داده شده است.
جریمه عدم تسلیم ترازنامه و حساب سود و زیان
بر اساس ماده 193 قانون مالیات‌های مستقیم، شرکت‌ها موظفند دفاتر قانونی خود را در موعد مقرر برای اداره مالیات ارسال کنند. و در صورت عدم تسلیم ترازنامه و حساب سود و زیان مستحق جریمه مالیات خواهند بود. طبق این ماده: «نسبت به مؤدیانی که به موجب این قانون و مقررات مربوط به آن مکلف به نگهداری دفاتر قانونی هستند در صورت عدم تسلیم ترازنامه و حساب سود و زیان یا عدم ارائه دفاتر مشمول جریمه‌ای معادل بیست درصد (۲۰%) مالیات برای هر یک از موارد مذکور خواهند بود.»
جریمه اظهار درآمد غیرواقعی
اشخاص حقیقی یا حقوقی مکلفند درآمدهایی که از طریق فعالیت‌های اقتصادی خود کسب می‌کنند به اداره امور مالیاتی اعلام نمایند؛ از این رو، در صورت عدم اعلام درآمد یا اظهار درآمد غیرواقعی دچار جریمه مالیات خواهند شد. طبق ماده 194 قانون مالیات‌های مستقیم: «مؤدیانی که اظهارنامه آنها در اجرای مقررات ماده (۱۵۸) این قانون مورد رسیدگی قرار می‌گیرد، در صورتی که درآمد مشمول مالیات مشخصه قطعی با رقم اظهار شده از طرف مؤدی بیش از پانزده درصد (۱۵%) اختلاف داشته باشد علاوه بر تعلق جرایم مقرر مربوط که قابل بخشودن نیز نخواهد بود تا سه سال بعد از ابلاغ مالیات مشخصه قطعی از هر گونه تسهیلات و بخشودگی‌های مقرر در قانون مالیات‌ها نیز محروم خواهند شد.»
جریمه مدیران شرکت‌ها و تصفیه
طبق ماده 195 قانون مالیات‌های مستقیم، مدیران شرکت‌ها در صورت عدم تسلیم ترازنامه مشمول جریمه خواهند شد. این ماده بیان می‌کند: «جریمه تخلف آخرین مدیران شخص حقوقی از لحاظ عدم تسلیم اظهارنامة موضوع مادة (114) این قانون ظرف مهلت مقرر یا تسلیم اظهارنامة خلاف واقع به ترتیب عبارت است از دو درصد(2%) و یک درصد (1%) سرمایه پرداخت شدة شخص حقوقی در تاریخ انحلال.
همچنین، ماده 196 درباره جریمه مدیران تصفیه مطرح می‌کند: «جریمة تخلف مدیر یا مدیران تصفیه در مورد تقسیم دارایی شخص حقوقی قبل از تصفیة امور مالیاتی شخص حقوقی یا قبل از سپردن تأمین مقرر موضوع مادة (118) این قانون معادل بیست درصد (20%) مالیات متعلق خواهد بود که از مدیر یا مدیران تصفیه وصول می‌گردد.»
جریمه حقوق و دستمزد
طبق ماده 197 قانون مالیات‌های مستقیم: «نسبت به اشخاصی که به شرح مقررات این قانون مکلف به تسلیم صورت یا فهرست یا قرارداد یا مشخصات راجع به مودی می‌باشند، در صورتی که از تسلیم آنها در موعد مقرر خودداری و یا بر خلاف واقع تسلیم نمایند، جریمه متعلق در مورد حقوق عبارت خواهد بود از دو درصد (2%) حقوق پرداختی و در خصوص پیمانکاری یک درصد (1%) کل مبلغ قرارداد و در هر حال با مودی متضامنا مسئول جبران زیان وارده به دولت خواهند بود.»
جریمه مالیات‌های تکلیفی
بر اساس ماده 199 قانون مالیات مستقیم: «هر شخص حقیقی یا حقوقی که به موجب مقررات این قانون مکلف به کسر و ایصال مالیات مودیان دیگر است درصورت تخلف از انجام وظایف مقرره علاوه بر مسوولیت تضامنی که با مودی در پرداخت مالیات خواهد داشت، مشمول جریمه‌ای معادل ده درصد (10%) مالیات پرداخت نشده در موعد مقرر و دو و نیم‌درصد (5/2%) مالیات به ازای هر ماه نسبت به مدت تأخیر از سررسید پرداخت، خواهد بود.
چنانچه مالیات توسط دریافت‌کننده وجوه پرداخت شود، در این صورت جریمه دو و نیم درصد (5/2%) موضوع این ماده تا تاریخ پرداخت مالیات توسط مودی مزبور از مکلفین به کسر و ایصال مالیات، مطالبه و وصول خواهد شد.»
جرایم غیرقابل‌بخشش مالیاتی
بخشی از جرایم مالیاتی ممکن است بر اساس قانون مالیات‌های مستقیم شامل بخشودگی باشند. طبق ماده 191 این قانون: «تمام یا قسمتی از جرایم مقرر در این قانون بنا به درخواست مؤدی با توجه به دلایل ابرازی مبنی بر خارج از اختیار بودن عدم انجام تکالیف مقرر و با در نظرگرفتن سوابق مالیاتی و خوش‌حسابی مؤدی به تشخیص و موافقت سازمان امور مالیاتی کشور قابل بخشوده شدن می‌باشد.»
همچنین، ماده 192 قانون مالیات‌های مستقیم درباره جرایم غیرقابل‌بخشودگی بیان می‌کند: «در کلیه مواردی که مؤدی یا نماینده او که به موجب مقررات این قانون از بابت پرداخت مالیات مکلف به تسلیم اظهارنامه مالیاتی است چنانچه نسبت به تسلیم آن در موعد مقرر اقدام نکند، مشمول جریمه غیرقابل بخشودگی معادل سی‌درصد (30%) مالیات متعلق برای اشخاص حقوقی و صاحبان مشاغل موضوع این قانون و ده درصد(10%) مالیات متعلق برای سایر مودیان می‌باشد.» این جریمه درباره درآمدهای کتمان شده در اظهارنامه مالیاتی و اعلام هزینه‌های غیرواقعی نیز صادق است.
بخشودگی جرایم مالیاتی و شرایط آن
جرایم مالیاتی شامل بخشودگی نیز می‌شود؛ سازمان امور مالیاتی کشور به جهت تشویق مؤدیان در پرداخت به‌موقع مالیات، معافیت‌ها و بخشودگی در جرایم مالیاتی قرار داده است. این بخشودگی‌ها هر سال، طی بخشنامه‌ای از اداره مالیات اعلام می‌گردد. برای اطلاع از معافیت‌های مالیاتی می‌توانید مقاله مربوط به معافیت مالیات را مطالعه کنید.
نکاتی درباره بخشنامه بخشودگی جرایم مالیاتی
- مفاد این بخشنامه مانع از اعمال بخشودگی جریمه عدم تسلیم اظهارنامه مالیاتی و جریمه تأخیر موضوع قانون مالیات بر ارزش افزوده نسبت به مهلت‌های اعلامی و همچنین مشمولین تبصره ماده ۱۰۰ قانون مالیات‌های مستقیم به موجب بخشنامه‌های صادره سازمان نخواهد بود.
- حداکثر تفویض اختیار زمان تقسیط بدهی، از تاریخ ابلاغ بدهی قطعی سال / دوره مربوط برای مالیات‌های مستقیم به مدت سه سال و برای مالیات و عوارض موضوع قانون مالیات بر ارزش افزوده یک سال تعیین می‌گردد.
- به ازای سپری شدن هر ماه از تاریخ انقضای مهلت تسلیم اظهارنامه یا سررسید پرداخت بدهی سال/دوره مربوط، یک ماه از مدت تقسیط کاسته می‌شود تا حداکثر به هجده ماه برای مالیات‌های مستقیم و یکسال برای مالیات و عوارض ارزش افزوده با رعایت مقررات ماده ۱۶۷ قانون مالیات‌های مستقیم برسد.
- برای تقسیط بدهی پس از محاسبه کلیه جرائم تا تاریخ پایان دوره تقسیط و اتخاذ تصمیم در خصوص میزان بخشودگی جرائم قابل بخشش مطابق این بخشنامه اصل بدهی جرائم غیر قابل بخشش و جرائمی که بخشودگی آن مورد موافقت قرار نمی‌گیرد به صورت توامان تقسیط شود و مبلغ هر قسط به تناسب برای اصل بدهی و جرائم منظور شود اعمال بخشودگی جرائم موضوع این بخشنامه مشروط به پرداخت اقساط در سررسیدهای مقرر می‌باشد.
- در کلیه مواردی که بنا به اختیار حاصل از ماده (۱۶۷) قانون مالیات‌های مستقیم با تقاضای مؤدیان محترم مالیاتی دایر بر تقسیط بدهی موافقت به عمل آمده است در صورتی که مودی در سررسید هر یک از اقساط نسبت به پرداخت آن اقدام ننماید اداره امور مالیاتی موظف است با قید فوریت و در راستای مقررات اجرائی وصول مالیات (موضوع فصل نهم باب چهارم قانون مالیات‌های مستقیم و آئین نامه اجرایی ماده ۲۱۸ این فصل) نسبت به وصول کل بدهی مؤدی و جرائم متعلقه از طریق اقدامات اجرایی با رعایت مقررات مربوطه اقدام نماید.
بحث آخر درباره جرایم مالیاتی
جرایم مالیاتی راهکاری برای ایجاد نظم و عدالت در پرداخت مالیات است. جلوگیری از جرایم مالیاتی نه تنها به تأمین منابع مالی دولت کمک می‌کند بلکه اعتماد عمومی را نیز تقویت می‌کند و اساس سالمی برای اقتصاد کشور فراهم می‌آورد.
در این مقاله سعی داشتیم با مطرح کردن قوانین جریمه‌های مالیاتی و بخشودگی‌ها، مؤدیان را از عواقب عدم پرداخت مالیات آگاه کنیم. شما می‌توانید سوالات خود از جرایم مالیاتی را در قسمت نظرات با ما درمیان بگذارید.
https://inta.tax.gov.ir/
