سرمایه در گردش یکی از مفاهیم مهم حسابداری برای اداره یک کسب و کار است. سرمایه در‌گردش با کسر بدهی‌های جاری شرکت از دارایی‌های جاری آن محاسبه می‌شود. به طور واضح‌تر، نام دیگر سرمایه پول است و سرمایه در گردش، پولی است که صرف امور روزانه شرکت می‌شود. سرمایه در گردش به صلاحدید مدیران شرکت در حساب بانکی ذخیره می‌شود تا در صورت لزوم به وجه نقد تبدیل شود. سرمایه در‌گردش بهره وری عملیاتی یک شرکت را نشان می‌دهد که در ادامه این مقاله از گروه نرم افزاری محک به آن می‌پردازیم.
فهرست مطالب
سرمایه در گردش چیست؟
به طور کلی سرمایه در گردش به عنوان یکی از اصطلاحات رایج در زمینه حسابداری، به امکان نقد پذیری یک فرد یا یک کسب و کار اشاره می‌کند. همان‌طور که گفتیم به سرمایه‌ای که صرف انجام امور روزانه یک مؤسسه می‌شود، سرمایه در‌گردش می‌گویند. برای توضیح جامع‌تر اصطلاح سرمایه در گردش ابتدا باید با مفهوم دارایی جاری آشنا شویم. دارایی‌های جاری به دارایی‌هایی گفته می‌شود که امکان تبدیل آنها به پول نقد در طول دوره مالی به طور منطقی وجود داشته باشد. پول در دسته دارایی‌های جاری قرار می‌گیرد و سرمایه گذاری کوتاه مدت یک شرکت در بانک نیز با هدف تبدیل سرمایه یا پول خود به نقدینگی انجام می‌شود.
اینکه یک شرکت بتواند در عین داشتن سرمایه در‌گردش خوب به سود دهی برسد از مهم‌ترین چالش‌های مدیران محسوب می‌شود. یعنی سرمایه گذاران روی شرکت‌هایی حساب می‌کنند که سود تدریجی همراه با به حفظ سرمایه در گردش را ترجیح داده‌اند و اصولاً شرکت‌هایی که در بازه زمانی کوتاه به خوبی سود می‌کنند اما سرمایه در گردش خوبی ندارند، قابل اعتماد نخواهند بود.
اهمیت محاسبه سرمایه در گردش برای شرکت ها
درک چرخه سرمایه در گردش و مدت زمان تولید تا عرضه یک محصول برای صاحبان کسب و کارها امری ضروری است. هر چه چرخه تولید تا عرضه یک محصول در یک کسب و کار طولانی‌تر باشد، آن شرکت زمان بیشتری را بدون سرمایه در گردش و نقدینگی می‌گذراند و ممکن است این موضوع باعث ایجاد تداخل در اجرایی‌شدن تعهدات شرکت می‌شود. پس درک کامل مؤلفه‌های سرمایه در‌گردش برای ماندگاری و بقای یک شرکت ضروری است. این درک امکان مدیریت بهتر جریان نقدینگی را به شرکت می‌دهد. تمام کارشناسان مالی و حسابداری معتقدند که عدم مدیریت مقدار نقدینگی و عدم توجه به سرمایه در گردش باعث ورشکست شدن کسب و کار می‌شود. در نظر گرفتن حجم و ترکیب بهینه‌ای از منابع و مصارف به مدیریت سرمایه در گردش کمک می‌کند و منجر به رشد کسب و کار می‌شود.
فرمول سرمایه در گردش چیست؟
همان‌طور که متوجه شدید، سرمایه در گردش معیاری برای درک میزان کارکرد و بهره وری یک کسب و کار است و اهمیت آن در سود آوری شرکت‌ها زبانزد است. سرمایه در‌گردش که سلامت مالی یک کسب و کار را نشان می‌دهد با فرمول زیر محاسبه می‌شود:
بدهی‌های جاری – دارایی‌های جاری = سرمایه در گردش خالص
دارایی جاری چیست؟
گفتیم دارایی‌های جاری، دارایی‌هایی هستند که انتظار می‌رود طی یک دوره یک ساله یا یک چرخه عملیات به وجه نقد تبدیل شوند و یا در دوره عملیات از آنها استفاده شود. در واقع دارایی‌های جاری به راحتی و در مدت‌زمان کم به وجه نقد تبدیل می‌شوند، یعنی نقدشوندگی بالایی دارند.
همان‌طور که در بالا گفتیم به دارایی‌هایی که امکان تبدیل آنها به نقدینگی در طول یک سال مالی وجود دارد، دارایی جاری گفته می‌شود. در واقع این نوع از دارایی‌ها نقدشوندگی بالایی دارند و وجه نقد، حساب‌های جاری، سرمایه‌گذاری کوتاه‌مدت، موجودی مواد و کالا که به‌راحتی به وجه نقد تبدیل می‌شوند را شامل می‌شوند .
تصور کنید شما مقدار زیادی از پول خود را برای خرید سهام کنار می‌گذارید. سهام اوراق بهاداری است که امکان نقدشوندگی بالایی دارد و در مواقع ضروری می‌توان به سرعت آن را به پول نقد تبدیل کرد. این نقدشوندگی در شرایط عادی بازار هم امکان‌پذیر است و می‌توان در هر زمانی سهام را به پول نقد تبدیل کرد. طلا هم جز دارایی ثابت محسوب می‌شود. یعنی فردی که طلا خریداری می‌کند می‌داند که امکان فروش آنها و تقاضا در بازار وجود دارد.
نوع دیگری از دارایی جاری موجودی کالا و مواد است و شرکت‌ها از فروش آنها به وجه نقد می‌رسند. برای اطلاع از میزان نقدشوندگی دارایی‌ها باید به ترازنامه آنها رجوع کرد.
بدهی جاری چیست؟
بدهی‌های جاری از آن دسته بدهی‌هایی هستند که یک واحد تجاری یا شرکت به دلیل مبادلات گذشته نسبت به پرداخت آنها تعهد دارد. بدهی‌های جاری دید واضحی از توانایی‌های یک شرکت در شرایط بحرانی را نشان نمی‌دهد. به بدهی‌هایی که باید طی یک سال مالی تسویه شوند، بدهی جاری گفته می‌شود. این مقدار باید از دارایی جاری کسر شود تا میزان خالص سرمایه در‌گردش محاسبه شود.
سرمایه در گردش خالص چیست؟
به مابه‌التفاوت دارایی‌های جاری و بدهی‌های جاری سرمایه در‌گردش گفته می‌شود و یک شرکت با محاسبه سرمایه در گردش خالص درک می‌کند که میزان دارایی قابل تبدیل به وجه نقدش چقدر است؟آیا این مقدار برای رسیدن طرح تجاری و اهداف کوتاه مدتش کافی است یا باید وام بگیرد؟ به عبارت دیگر سرمایه در‌گردش (کسر بدهی‌های جاری از دارایی‌های جاری) راه را به صاحبان کسب و کار نشان داده و این سؤال که آیا دارایی‌های نقد شونده برای پوشش بدهی‌ها کافی است را پاسخ می‌دهد.
سرمایه در گردش منفی چیست ؟
سرمایه در گردش خالص اگر منفی شود (عدد کمتر از یک) نشان دهنده ضعف شرکت و بیشتر بودن میزان بدهی‌ها از میان دارایی‌هاست. اگر بدهی‌های جاری یک شرکت به هر دلیلی از دارایی‌های جاری آن بیشتر شود، ممکن است در پرداخت بدهی‌های کوتاه مدّت شرکت تداخل ایجاد شود و بدترین حالت ممکن ورشکستگی پیش بیاید. در واقع اگر در طی طولانی مدت سرمایه در‌گردش شرکت ها نزول کند، بررسی عمیق‌تر وضعیت شرکت الزامی است. به‌طور مثال، اگر حجم فروش شرکت نزول، مطالبات شرکت و حساب‌های دریافتنی قابل وصول هم کم می‌شود.
سرمایه در گردش مثبت چیست؟
اما سرمایه در گردش مثبت (عدد بیشتر از دو) یعنی شرکت دارایی با قابلیت نقدشوندگی مازاد دارد و گزینه مناسبی برای سرمایه گذاری است. در کتاب‌های مالی به سرمایه در گردش، سرمایه در‌گردش خالص می‌گویند و مقدار اصولی و خوب آن برای رشد شرکت ها را بین 1.2 تا 2.0 برآورد کرده‌اند.
نکته قابل توجه آن است که دلیل دخالت ندادن بدهی‌ها و دارایی‌های غیرجاری در فرمول سرمایه در گردش، نقدشوندگی اندک آنهاست. مثلاً شما اگر بخواهید زمین یا خانه خود را برای پرداخت بدهی به فروش برسانید، این کار خیلی زمان می‌برد و ممکن است بدهی شما در زمان مقرر پرداخت نشود. پس به همین علت دارایی‌هایی مثل مین و املاک و سایر دارایی‌های غیر جاری جایی در فرمول محاسبه سرمایه در گردش ندارند.
نکات سرمایه در گردش منفی
تا به اینجا با مفهوم سرمایه در گردش و انواع مثبت و منفی آن آشنا شدیم و دانستیم که سرمایه در‌گردش منفی نشان می‌دهد که میزان دارایی با قابلیت نقدشوندگی یک شرکت کمتر از عدد یک است. حال نکته قابل توجه درباره سرمایه در گردش منفی آن است که این موضوع همیشه بد نیست و در کسب و کارهایی که گردش کار خوبی دارند مانند مغازه‌های خرده فروشی یا فروشگاه‌های تخفیفی، این عدد منفی آسیبی به کسب و کار نمی‌زند. دلیل آن هم این است که مشاغلی مانند خرده فروشی بیشتر با پول نقد سروکار دارند و نیازی به سرمایه در‌گردش برای انجام کارهای روزانه‌شان ندارند.
نکات سرمایه در گردش مثبت
سرمایه در گردش مثبت نیز همیشه مفید نخواهد بود. موجودی بالای کالا یا میزان دارایی با قابلیت نقدشوندگی بیش از حد یعنی عدم سرمایه گذاری شرکت در بنگاه‌های اقتصادی سودآورتر که این موضوع باعث دم رشد کسب و کار می‌شود.
مثال محاسبه سرمایه در گردش
در صورت وضعیت مالی و ترازنامه مالی یک شرکت آمده است که میزان بدهی و دارایی شرکت از این قرار است:
جمع دارایی جاری: ,571,625191 (میلیون ریال)
جمع بدهی جاری: 83,810,941 (میلیون ریال)
سرمایه در‌گردش برابر می‌شود با: 107,760,684 (میلیون ریال)
ثبت سرمایه در گردش در نرم افزار حسابداری محک
همان‌طور که متوجه شدیم سرمایه در‌گردش بهره وری عملیاتی شرکت را نشان می‌دهد. در مواقع اضطراری این سرمایه در گردش است که شرکت را از ورشکستگی نجات می‌دهد. امکان استفاده از موجودی کالا که در ترازنامه شرکت گزارش شده است یا پولی که شرکت از مشتریان و خریدارانش طلبکار است در موقعیت‌های خاص وجود ندارد و تنها شرکتی موفق است که بهره وری خوبی داشته باشد. این بهره وری بالا و خوب به‌صورت افزایش سـرمایه در گردش نشان داده خواهد شد. به همین دلیل ثبت سرمایه در گردش در ترازنامه یا صورت وضعیت مالی که خلاصه‌ای از منابع اقتصادی (دارایی‌ها) و تعهدات واحد تجاری (بدهی) و (سرمایه) می‌باشد، اهمیت پیدا می‌کند.
مدیران موظف‌اند مانده‌حساب وجوه نقد، موجودی کالا، و سایر دارائی‌ها و میزان بدهی‌ها و همچنین وضعیت سرمایه در گردش واحد تجاری را بدانند و بررسی کنند که مبلغ سرمایه در گردش نسبت به اول دوره چه تغییراتی داشته است، لذا این اطلاعات را می‌توان در قالب ترازنامه ارائه نمود. نرم افزار حسابداری محک بهترین گزینه برای ساماندهی به امور مالی و ثبت ترازنامه‌های مالی است. کافی است درست انتخاب کنید!
