دارایی در حسابداری یکی از مهم‌ترین معیارها در تعیین ارزش یک شرکت است. دارایـی‌ها منابعی هستند که می‌توانند منافع اقتصادی آینده یک شرکت یا گروهی از افراد و ذینفعان را فراهم کنند. در این مقاله از گروه نرم افزار حسابداری محک درباره مفهوم دارایـی و انواع آن صحبت خواهیم کرد.
فهرست مطالب
دارایی چیست؟
دارایـی هر منبع یا کالایی است که برای ایجاد جریان نقدی، کاهش هزینه‌ها یا تأمین منافع اقتصادی آتی یک فرد، کسب و کار یا دولت استفاده می‌شود. دارایـی‌ها دارای ارزش اقتصادی هستند و می‌توانند برای عملیات‌های تجاری شرکت‌ها و کسب‌وکارها مفید باشند و ارزش کسب‌وکارها یا دارایـی خالص یک فرد را افزایش دهند. طبق همین تعریف می‌توان دارایـی را به دو دسته شخصی و تجاری تقسیم کرد.
دارایی شخصی، منبع مالی متعلق به یک فرد است و دارایـی تجاری، منبع مالی متعلق به یک کسب‌وکار یا شرکت. دارایـی‌ها می‌توانند فیزیکی (مشهود) یا نامشهود باشند و برای فروش در کوتاه مدت یا فروش بلندمدت در دسترس قرار بگیرند. امکان استفاده از آن ها برای انجام عملیات روزانه یک تجارت نیز وجود دارد. شما می‌توانید حقوق صاحبان سهام، توان پرداخت بدهی یا سلامت مالی یک شرکت را با کم کردن بدهی‌های آن شرکت (بدهی‌های معوق یا حساب‌های پرداختنی) از ارزش کل دارایـی‌های آن شرکت محاسبه کنید.
چرا توجه به مقوله دارایی اهمیت دارد؟
افراد، کسب‌وکارها و دولت‌ها دارایـی‌های مختلف را به منظور ایجاد دستاوردهای اقتصادی کوتاه‌مدت یا بلندمدت انباشته می‌کنند. یک دارایـی می‌تواند ارزش ایجاد کند یا ارزش و اعتبار یک شرکت را افزایش یا کاهش دهد و توانایی پرداخت دیون کلی یک فرد یا یک شرکت را به عنوان یک کل واحد تغییر دهد.
میزان دارایی‌های یک شرکت معیار مهمی برای تعیین سلامت مالی آن شرکت است. وقتی دارایـی‌های یک شرکت برای پوشش دیون و بدهی‌های معوق آن کافی باشد، آن شرکت می‌تواند از ترازنامه که یک سند مالی است و دارایـی‌های جاری، بدهی‌ها و حقوق صاحبان سهام شرکت را نشان می‌دهد، برای ردیابی نحوه اندازه‌گیری دارایـی‌های خود در برابر بدهی‌ها استفاده کند.
انواع دارایی را می شناسید؟
روش‌های مختلفی برای طبقه بندی دارایـی‌ها وجود دارد. به طور کلی بر اساس سرعت تبدیل آن‌ها به پول نقد، حضور فیزیکی یا غیر فیزیکی یا استفاده و یا هدف آن‌ها طبقه بندی می‌شوند. انواع دارایی را می‌توان به دسته‌های زیر طبقه بندی نمود:
انواع دارایی بر اساس قابلیت تبدیل یا همگرایی
1. دارایی جاری
دارایی جاری یکی از انواع دارایی‌هاست؛ دارایی جاری، دارایـی‌هایی با قابلیت نقدشوندگی بالا هستند. این دارایـی‌ها می‌توانند به سرعت فروخته شوند و به پول نقد تبدیل گردند. دارایـی‌های مالی مانند وجه نقد، اوراق قرضه، صندوق‌های سرمایه‌گذاری مشترک، سهام و سایر اوراق بهادار قابل فروش هستند و می‌توانند به عنوان نقدشونده‌ترین دارایـی‌های جاری در نظر گرفته شوند. این دارایـی‌ها می‌توانند به راحتی و به سرعت بدون اینکه قیمت آن‌ها تأثیر خاصی ببینند فروخته شوند. برای کسب‌وکارها و شرکت‌ها، دارایـی‌های جاری ممکن است شامل وجوه نقد، حساب‌های دریافتنی، موجودی کالا و هزینه‌های پیش‌پرداخت شده باشد.
2. دارایی ثابت
دارایی‌های ثابت که به آن‌ها دارایی‌های سخت یا دارایـی‌های بلندمدت نیز گفته می‌شود، دارایی‌هایی هستند که زمان زیادی طول می‌کشد تا ارزش نقدی حاصل کنند و عموماً نقدشوندگی پایینی دارند و معمولا نمی‌توان آن‌ها را به سرعت و به ارزش دلخواه خود فروخت و نقد کرد. دارایـی‌هایی مثل ساختمان‌ها و املاک، زمین و مستغلات، لوازم و تجهیزات یا هر نوع دارایـی دیگری که برای فروش در طول سال در نظر گرفته نمی‌شوند نمونه‌های بارز دارایـی ثابت هستند.
انواع دارایی بر اساس وجود فیزیکی
3. دارایی مشهود
دارایی‌های مشهود دارایی‌های واقعی هستند. دارایـی‌هایی مانند موجودی کالا، املاک و مستغلات، ماشین آلات، پول نقد یا اثاثیه که از نظر فیزیکی قابل لمس هستند و اغلب در اختیار مالک هستند دارایـی مشهود قلمداد می‌شوند. اکثر دارایـی‌های مشهود نیز دارایـی‌های جاری محسوب می‌شوند.
4. دارایی نامشهود
دارایی‌های نامشهود اقلام یا کالاهایی هستند که به صورت نظری وجود دارند نه فیزیکی. برخی از نمونه‌های دارایـی‌های نامشهود شامل مجوزها، مالکیت معنوی، ثبت اختراع، نام برند و علائم تجاری هستند که به واسطه کاربردشان دارای ارزش هستند.
نکته: دارایی استهلاک پذیر و استهلاک ناپذیر و دارایی نقصان پذیر از جمله دارایی هایی هستند که زیر شاخه این گروه محسوب می شوند. این گروه از دارایی ها در حساب و کتاب های مالی اهمیت بسیار زیادی دارند.
دارایی‌های استهلاک‌پذیر به دارایی‌هایی اطلاق می‌شود که در طول زمان و با استفاده مداوم، ارزش خود را به تدریج از دست می‌دهند. این دارایی‌ها در طی عمر مفیدشان به صورت سیستماتیک مستهلک شده و هزینه استهلاک آن‌ها در حساب‌های مالی ثبت می‌شود. هدف از محاسبه استهلاک، تخصیص بهای تمام شده دارایی به دوره‌های مختلف استفاده از آن است. نمونه بارز دارایی‌های استهلاک‌پذیر شامل ساختمان‌ها، ماشین‌آلات، تجهیزات اداری و وسایل نقلیه است. این دارایی‌ها به مرور زمان تحت تاثیر فرسودگی فیزیکی یا تغییرات فناوری، کاهش ارزش می‌یابند.
در مقابل، دارایی‌های استهلاک‌ناپذیر دارایی‌هایی هستند که معمولاً دچار کاهش ارزش ناشی از استفاده یا گذر زمان نمی‌شوند و نیازی به ثبت هزینه استهلاک برای آن‌ها وجود ندارد. این دارایی‌ها دارای ماهیت بلندمدت بوده و مادامی که کاهش ارزش قابل توجهی در آن‌ها مشاهده نشود، در ترازنامه با بهای تمام شده یا ارزش منصفانه گزارش می‌شوند. از مهم‌ترین نمونه‌های دارایی‌های استهلاک‌ناپذیر می‌توان به زمین اشاره کرد؛ زیرا زمین، برخلاف سایر دارایی‌ها، معمولاً دچار فرسودگی فیزیکی نمی‌شود و حتی در بسیاری از موارد ارزش آن در طول زمان افزایش می‌یابد.
در نهایت، دارایی‌های نقصان‌پذیر به دارایی‌هایی گفته می‌شود که منبع طبیعی دارند و با استخراج یا مصرف، حجم یا ارزش آن‌ها کاهش می‌یابد. این دارایی‌ها، نظیر معادن، ذخایر نفت و گاز و جنگل‌های تجاری، به تدریج با برداشت منابع طبیعی کاهش یافته و نیازمند محاسبه و ثبت هزینه نقصان هستند. فرآیند محاسبه هزینه نقصان مشابه استهلاک است، با این تفاوت که بر پایه میزان برداشت یا مصرف منابع طبیعی انجام می‌شود. برای مثال، ارزش یک معدن زغال‌سنگ بر اساس مقدار استخراج شده در هر دوره مالی کاهش می‌یابد.
انواع دارایی بر اساس کاربرد
5. دارایی عملیاتی
دارایی‌های عملیاتی آن دسته از دارایی‌هایی هستند که در جریان عملیات جاری یک شرکت به دست می‌آیند.به عبارت دیگر دارایی عملیاتی نیازمند جریان تولید است و درآمد حاصل از آن ثبت می‌شود. برخی از نمونه‌های دارایـی‌های عملیاتی عبارتند از حق چاپ، مجوزها، موجودی‌ها، تجهیزات یا ماشین‌آلات و فناوری‌های مورد استفاده یک کسب‌وکار.
6. دارایی غیرعملیاتی
به تمام دارایی‌هایی که فاقد فعالیت‌های تجاری روزانه هستند، دارایی غیر عملیاتی می‌گویند. این دارایی‌ها درآمد ایجاد می‌کنند. زمین یا ملک خالی و سرمایه‌گذاری‌های کوتاه‌مدت را می‌توان به عنوان دارایـی‌های غیرعملیاتی نام برد.
رابطه بین دارایی‌ها، بدهی‌ها و حقوق صاحبان سهام چیست؟
همان طور که پیش از این نیز اشاره کردیم، ارزش شرکت‌ها را می‌توان با مقایسه بدهی‌های جاری، دارایـی‌ها و حقوق صاحبان سهام ارزیابی کرد. این شرایط اغلب در ترازنامه شرکت ظاهر می‌شود که ارزش دارایی‌ها را به همراه حقوق صاحبان سهام و بدهی‌های تجاری تجزیه و تحلیل می‌کند. اجازه دهید کمی بیشتر درباره رابطه این سه اصل توضیح دهیم.
- دارایی‌ها: دارایـی‌ها اقلام فیزیکی یا غیر فیزیکی هستند که در طول زمان ارزش خود را به دست می‌آورند یا از دست می‌دهند و به صاحبان خود کمک می‌کند تا سهام ایجاد کنند (ارزیابی دارایـی‌ها بدون احتساب بدهی‌ها). دارایـی‌ها شامل اقلامی می‌شود که یک شرکت مالک آن‌ها است یا از محل بدهی از آن‌ها به نوعی بهره می‌برد. دارایـی‌ها نشان دهنده سود خالص از ارزش هستند، در حالی که بدهی‌ها نشان دهنده زیان خالص از ارزش هستند.
- بدهی‌ها: بدهی‌ها تعهدات یا دیون قانونی هستند که یک شخص یا شرکت مسئول آن است و برای محاسبه حقوق صاحبان سهام از ارزش دارایـی‌های یک واحد تجاری کسر می‌شوند. بدهی‌ها می‌تواند اجاره ساختمان، حساب‌های پرداختنی، وام‌های بانکی یا حقوق و دستمزد را شامل شود.
- حقوق صاحبان سهام: حقوق صاحبان سهام عبارت است از تفاوت بین دارایـی‌ها و بدهی‌ها یا ارزیابی دارایـی‌های موجود یک شرکت بدون احتساب بدهی‌ها. به عبارت دیگر، حقوق صاحبان سهام به ارزش واقعی دارایـی‌های یک شرکت پس از حذف سایر بدهی‌ها یا تعهدات مالی اشاره دارد.
چگونه دارایی‌های خود را تشخیص دهیم؟
دارایی چیزی است که منفعت اقتصادی فعلی، آتی یا بالقوه یک فرد یا نهاد را فراهم می‌کند و به نوعی متعلق به شما است. یک اسکناس، یک رایانه رومیزی، یک صندلی یا یک ماشین همگی از دارایـی‌های شما هستند. حتی اگر کسی به شما بدهکار باشد نیز آن بدهی یک دارایـی است؛ زیرا آن شخص باید این بدهی را به شما بپردازد (حتی اگر این وام تعهدی باشد که یک فرد یا شرکت باید به شما بازگرداند).
آیا نیروی کار نیز دارایی است؟
در تعاریف جدید اقتصادی و کسب‌وکار، نیروی کار دارایـی نیست بلکه سرمایه است. نیروی کار انسانی شامل افرادی است که به یک کسب‌وکار کمک می‌کنند تا به اهداف تجاری خود برسند و در ازای انجام کار، حقوق و دستمزد دریافت کنند. نیروی کار دارایـی نیست اما در افزایش و رشد ارزش دارایی‌ها سهم دارد و تاثیرگذار است. به عنوان مثال، دارایـی‌های غیرمشهود، مثل مالکیت معنوی، حق اختراع، اعتبار نام یک برند و غیره به واسطه افراد نیروی کار متخصص و خبره حاصل می‌شوند و به ارزش آن‌ها افزوده می‌شود.
دارایی‌های جاری چه تفاوتی با دارایی‌های ثابت (غیر جاری) دارند؟
شرکت‌ها دارایـی‌های خود را بر اساس استفاده در دوره‌های زمانی مختلف از یکدیگر تفکیک می‌کنند. برای مثال، دارایـی‌های ثابت که به عنوان دارایـی‌های غیرجاری نیز شناخته می‌شوند، برای استفاده طولانی‌مدت (یک سال یا بیشتر) در نظر گرفته می‌شوند و اغلب به راحتی نقد نمی‌شوند. در نتیجه برخلاف دارایی‌های جاری، دارایـی‌های ثابت دچار استهلاک نیز می‌شوند.
دارایی‌ها در حسابداری
در حوزه حسابداری، دارایـی‌ها وسیله و ابزاری هستند که از طریق آن‌ها یک کسب‌وکار می‌تواند تعهدات خود را برآورده کند و با انجام فعالیت‌های تجاری به منافع اقتصادی و سود دست یابد و ارزش پولی ایجاد کند. همه شرکت‌ها باید دارایی‌ها و بدهی‌های خود را بر اساس مجموعه‌ای از دستورالعمل‌ها و قواعد مشخص و تعریف شده محاسبه و ثبت کنند.
از طرف دیگر، ارزش دارایـی‌ها سال‌به‌سال در حال تغییر است. عواملی که می‌توانند بر ارزش دارایـی‌ها تأثیر بگذارند عبارتند از:
- استهلاک: با در نظر گرفتن ماهیت دارایی‌ها، عمر مفید آن‌ها و ارزش ضایعات، استهلاک یک دارایـی تعیین می‌شود. برای محاسبه استهلاک، باید ماهیت دارایـی‌های نامشهود، مالکیت آن‌ها و نحوه کمک و مفید بودن یک دارایـی در کسب درآمد یک واحد تجاری را در نظر گرفت.
- کاهش ارزش دارایی‌ها: کاهش ارزش یک دارایـی بر اساس تغییر در عوامل بازار تعیین می‌شود. کاهش ارزش زمانی در نظر گرفته می‌شود که ارزش دفتری یک دارایـی کمتر از ارزش بازار آن باشد.
- فناوری منسوخ شده: تجهیزات و ماشین آلاتی که یک واحد تجاری استفاده می‌کند به شدت به فناوری‌های غالب در بازار وابسته هستند. از این رو، منسوخ شدن یک فناوری منجر به تغییر در ارزش یک دارایـی خواهد شد.
- فروش دارایی: فروش دارایـی یکی از رایج‌ترین سناریوهایی است که در آن یک واحد تجاری دارایـی‌های خود را برای جایگزینی، ایجاد تنوع یا اهداف دیگر می‌فروشد. نکته اصلی که باید هنگام ثبت فروش یک دارایـی لحاظ کرد این است که سود حاصل از فروش، نرخ بازار و ارزش حق تمبر را تعیین کنیم.
- تغییر در عمر مفید یک دارایی: بسیاری از عوامل مانند استهلاک، کاهش ارزش یا ظرفیت به برآورد عمر مفید بستگی دارند. حسابداران و حسابرسان باید هرگونه تغییر در عمر مفید یک دارایـی را هوشمندانه در نظر بگیرند. همچنین اخذ نظرات تخصصی و کارشناسی شده در حین تخمین عمر مفید یک دارایـی کمک می‌کند تا بر صحت برآوردها افزوده شود.
- تغییر در الزامات قانونی و افشای صورت‌های مالی: حسابداری دارایی‌ها همیشه تحت دستورالعمل‌های دقیق و اصول و قوانین بین المللی و کشوری انجام می‌شود. افشای صورت‌های مالی و ارزش گذاری دارایـی‌ها طبق اصول و قوانین مالیاتی انجام می‌شوند. بنابراین هرگونه تغییر در این قوانین به طور مستقیم بر نحوه تنظیم صورت‌های مالی و ارزش گذاری دارایـی‌های یک شرکت یا نهاد تأثیر خواهد گذاشت.
سخن آخر
در این مطب درباره انواع دارایی و اهمیت دارایی‌ها صحبت کردیم. دارایی‌ها نشان دهنده سرمایه‌هایی هستند که یک واحد تجاری می‌تواند با استفاده از آن‌ها، تمام دیون و تعهدات آتی خود را تامین کند. از این رو، تعیین ارزش دارایی‌ها و بررسی مفروضات برای محاسبه آن از اهمیت بالایی برخوردار است.
در برخی از شرکت‌ها، دارایـی‌ها به درستی در جایی ثبت نمی‌شوند و همین امر باعث بروز اشتباه در ارائه صورت‌های مالی می‌شود. جدا از برخی تعمدات، بیشتر اوقات این مسائل می‌تواند ناشی از اشتباهات فردی باشد. به همین دلیل توصیه می‌شود حسابداری دارایی‌ها به وسیله ابزارها و نرم افزارهای حرفه‌ای، مثل نرم افزار حسابداری محک انجام شود تا صورت‌های مالی نیز بدون اشتباه و با اطلاعات دقیق و موثق آماده ارائه شوند.
سوالات متداول در زمینه دارایی در حسابداری؛ تعریف و انواع آن
دارایی در حسابداری به چه معناست؟
در حسابداری، دارایی به منابع اقتصادی‌ای اطلاق می‌شود که در نتیجه رویدادهای گذشته تحت کنترل واحد تجاری درآمده و انتظار می‌رود منافع اقتصادی آتی برای واحد تجاری ایجاد کند. دارایی‌ها می‌توانند به صورت مشهود (مانند ساختمان و ماشین‌آلات) یا نامشهود (مانند حق امتیاز و سرقفلی) باشند و در ترازنامه منعکس می‌شوند. شرط اساسی شناسایی یک دارایی، وجود کنترل اقتصادی و قابلیت اندازه‌گیری بهای آن با قابلیت اتکای مناسب است.
در چه شرایطی یک منبع اقتصادی به عنوان دارایی شناسایی نمی‌شود؟
اگر واحد تجاری کنترل اقتصادی بر منبع نداشته باشد، یا انتظار ایجاد منافع اقتصادی آتی از آن وجود نداشته باشد، یا ارزش آن به طور اتکاپذیر قابل اندازه‌گیری نباشد، شناسایی منبع به عنوان دارایی در صورت‌های مالی مجاز نیست. به علاوه، دارایی‌هایی که تنها منافع احتمالی دارند (و نه قطعی)، معمولاً تحت عنوان دارایی مشروط گزارش می‌شوند، نه دارایی شناسایی‌شده.
دارایی‌های نقصان‌پذیر چه تفاوتی با دارایی‌های استهلاک‌پذیر دارند؟
هر دو نوع دارایی با گذشت زمان یا استفاده کاهش می‌یابند، اما تفاوت اصلی در ماهیت آن‌هاست. دارایی‌های استهلاک‌پذیر مانند ماشین‌آلات و ساختمان‌ها به دلیل فرسودگی فیزیکی یا کهنگی فناوری مستهلک می‌شوند. در حالی که دارایی‌های نقصان‌پذیر مانند معادن و ذخایر طبیعی، بر اثر استخراج یا بهره‌برداری از منابع، کاهش می‌یابند. همچنین برای دارایی‌های نقصان‌پذیر هزینه کاهش بر اساس مقدار برداشت محاسبه می‌شود.
منبع: investopedia
یک پاسخ
خیلی عالی بود. مختصر و مفید و کاربردی