دارایی، یکی از کلیدیترین و مهمترین مفاهیم در حسابداری است، چرا که داراییها به عنوان منابع مالی یا اقتصادی شرکت، پایه و اساس تصمیمگیریهای مدیریتی، گزارشهای مالی و تحلیلهای اقتصادی هستند. هر سازمان یا فرد برای فعالیت اقتصادی خود نیازمند منابعی است که بتواند از آنها منافع اقتصادی به دست آورد. این منابع همان داراییها هستند. شناخت دقیق انواع داراییها در حسابداری برای تنظیم ترازنامه، تهیه صورتهای مالی و محاسبه سود و زیان ضروری است. حسابداران با ثبت و ارزیابی صحیح داراییها، تصویر شفافی از وضعیت مالی سازمان را ارائه داده و به مدیران در تصمیمگیریهای استراتژیک کمک میکنند.
فهرست مطالب
بنابراین، درک درست مفهوم دارایی نه تنها برای حسابداران، بلکه برای صاحبان کسب و کار و مدیران نیز حیاتی است. در این مقاله از سایت نرم افزار حسابداری محک به بررسی صفر تا صد دارایی میپردازیم. با ما همراه باشید.
دارایی چیست؟
در علم حسابداری، دارایی (Asset) به هر منبعی اطلاق میشود که دارای ارزش اقتصادی بوده و انتظار میرود در آینده منافع مالی برای شرکت ایجاد کند. به بیان سادهتر، هر چیزی که قابل اندازهگیری به پول بوده و در مالکیت یا کنترل سازمان قرار داشته باشد، یک دارایی محسوب میشود. دارایـیها دارای ارزش اقتصادی هستند و میتوانند برای عملیاتهای تجاری شرکتها و کسب و کارها مفید باشند و ارزش کسب وکارها یا دارایـی خالص یک فرد را افزایش دهند. طبق همین تعریف میتوان دارایـی را به دو دسته شخصی و تجاری تقسیم کرد.
دارایی شخصی، منبع مالی متعلق به یک فرد است و دارایـی تجاری، منبع مالی متعلق به یک کسب و کار یا شرکت. دارایـیها میتوانند فیزیکی (مشهود) یا نامشهود باشند و برای فروش در کوتاه مدت یا فروش بلند مدت در دسترس قرار بگیرند. امکان استفاده از آن ها برای انجام عملیات روزانه یک تجارت نیز وجود دارد. شما میتوانید حقوق صاحبان سهام، توان پرداخت بدهی یا سلامت مالی یک شرکت را با کم کردن بدهیهای آن شرکت (بدهیهای معوق یا حسابهای پرداختنی) از ارزش کل دارایـیهای آن شرکت محاسبه کنید.
به عنوان مثال، لیست زیر مصادیق دارایی هستند، چرا که شرکت از آنها برای کسب درآمد در آینده استفاده میکند:
- وجه نقد در حساب بانکی
- ملک و ساختمان شرکت
- تجهیزات تولید
- وسایل نقلیه
- نرمافزارها
- حق اختراع و علائم تجاری
در معادلهی حسابداری، دارایی در کنار بدهی و سرمایه جای میگیرد:
دارایی = بدهی + سرمایه
این معادله به این معنا است که منابع در اختیار شرکت یا از طریق تعهدات (بدهی)، و یا از طریق آورده صاحبان سرمایه تامین میشود. در نتیجه، دارایی نشان دهنده میزان منابع و امکانات اقتصادی یک مجموعه بوده و پایه اصلی ارزش گذاری سازمان به شمار میرود.
تعریف دارایی در استانداردهای حسابداری
حساب و کتاب خود را محک بزنید
نرم افزار حسابداری محک ویژه +200 گروه شغلی
دریافت دمو و مشاوره رایگان
در صورت تمایل به دریافت مشاوره رایگان و مشاهده دمو نرم افزار حسابداری محک، لطفا فرم زیر را تکمیل نمایید.
بر اساس استانداردهای حسابداری ایران و اصول بین المللی گزارشگری مالی (IFRS)، دارایی به شکل زیر تعریف میشود:
((داراییها منابعی هستند که تحت کنترل واحد تجاری بوده و در نتیجه رویدادهای گذشته به دست آمدهاند و انتظار میرود در آینده منافع اقتصادی از آنها به واحد تجاری وارد شود)).
3 اصل اساسی در این تعریف وجود دارد:
- کنترل: دارایی باید در اختیار و تحت کنترل واحد تجاری باشد، حتی اگر مالکیت رسمی آن در دست دیگری باشد.
- رویدادهای گذشته: ایجاد دارایی باید نتیجه یک رویداد یا معامله در گذشته باشد (مانند خرید، سرمایهگذاری یا تولید).
- منافع اقتصادی آتی: انتظار میرود دارایی در آینده درآمد یا مزیت اقتصادی برای شرکت ایجاد کند.
به عنوان مثال اگر شرکتی زمینی را خریداری کند، آن زمین یک دارایی محسوب میشود، چرا که هر سه اصل گفته شده شامل آن میشوند: زمین خریداری شده در کنترل شرکت است، امکان خرید و پرداخت مبلغ آن از یک رویداد گذشته ناشی شده، و انتظار میرود تا در آینده منافع اقتصادی نیز برای شرکت به همراه داشته باشد.
انواع دارایی
داراییها در حسابداری از جنبههای مختلف قابل طبقه بندی هستند. رایجترین تقسیم بندی داراییها در حسابداری بر اساس ماهیت، نقدشوندگی و زمان استفاده است. که در ادامه به بررسی آنها میپردازیم.
داراییهای جاری (Current Assets)
داراییهای جاری داراییهایی هستند که انتظار میرود در کمتر از یک سال، و یا در یک چرخه عملیاتی به وجه نقد تبدیل شوند. به عنوان مثال، وجه نقد و سپردههای بانکی، کالاهای موجود، و پیش پرداختهای انجام شده توسط مشتریان داراییهایی هستند که نشاندهنده نقدینگی شرکت بوده و نقش مهمی را در توان پرداخت بدهیهای کوتاه مدت دارند.
داراییهای غیرجاری (Non-Current Assets)
داراییهای غیر جاری داراییهایی هستند که برای استفاده بلند مدت نگهداری شده و انتظار نمیرود که به سرعت به وجه نقد تبدیل شوند. مثالهایی از داراییهای غیرجاری شامل زمین، ساختمان، ماشینآلات، تجهیزات، داراییهای نامشهود (نرمافزار، برند، حق اختراع)، و سرمایهگذاریهای بلند مدت میباشند. داراییهای غیرجاری بخش عمدهای از سرمایهگذاریهای شرکت را تشکیل داده و در ترازنامه به عنوان داراییهای سرمایهای نیز شناخته میشوند.
داراییهای مشهود و نامشهود
داراییهای مشهود داراییهایی هستند که ماهیت فیزیکی داشته و قابل مشاهده هستند، مانند خودرو، ماشینآلات، و اثاثیه. داراییهای نامشهود داراییهایی هستند که فیزیکی نیستند اما ارزش اقتصادی بالایی دارند، مانند نرمافزارها، علائم تجاری یا شهرت تجاری کسب و کار
انواع دارایی در حسابداری
در علم حسابداری، داراییها به دو گروه کلی داراییهای جاری و داراییهای غیرجاری تقسیم میشوند:
داراییهای جاری
این گروه از داراییها قابل نقد شدن در مدت کوتاه هستند. به عنوان مثال، شرکتی که موجودی کالای زیادی دارد، میتواند آن را فروخته و در ازای آن وجه نقد دریافت کند. در نتیجه، داراییهای جاری نقش مهمی را در گردش سرمایه و سلامت نقدینگی شرکت ایفا میکنند.
داراییهای ثابت یا غیرجاری
داراییهای ثابت یا غیرجاری داراییهایی هستند که در تولید، ارائه خدمات یا اداره شرکت برای مدت طولانی مورد استفاده قرار میگیرند. ارزش این داراییها به مرور زمان از به علت استهلاک کاهش مییابد. به عنوان مثال، تجهیزات کارخانه، ساختمان اداری، خودروهای حمل و نقل و ماشینآلات سنگین در درسته داراییهای ثابت قرار میگیرند.
در ترازنامه، هر دو گروه داراییهای جاری و غیرجاری در کنار هم آورده میشوند تا مجموع داراییهای شرکت مشخص شود.
انواع دارایی در ترازنامه
در ترازنامه، داراییها در بخش راست یا در قسمت بالایی درج میشوند. نکته مهم در چینش ترازنامه، ترتیب نقدشوندگی داراییها است. این به آن معنا است که هر چه دارایی سریعتر بتواند به وجه نقد تبدیل شود، زودتر فهرست میشود.
از این رو، ترتیب معمول داراییها در ترازنامه به شکل زیر است:
- وجه نقد و موجودی بانک
- حسابها و اسناد دریافتی
- موجودی کالا
- داراییهای ثابت مشهود
- داراییهای نامشهود
به عنوان مثال، شرکتهای حمل و نقل در ترازنامه خود علاوه بر موجودی نقد و تجهیزات، داراییهایی مانند وسایل نقلیه، انبارها و نرمافزارهای مدیریت بار را نیز به عنوان داراییهای غیرجاری ثبت میکنند.
تفاوت دارایی و دارایی خالص چیست؟
دارایی خالص (Net Assets) نشاندهنده میزان باقیمانده داراییها پس از کسر بدهیها میباشد. به زبان ساده، فرمول دارایی خالص به شکل زیر است:
دارایی خالص = کل داراییها – کل بدهیها
دارایی خالص به مدیران نشان میدهد که در صورت پرداخت تمام بدهیها، چه میزان دارایی واقعی در اختیار شرکت باقی میماند. در سازمانهای غیرانتفاعی یا دولتی، به دارایی خالص حقوق مالکانه یا سرمایه خالص نیز گفته میشود.
به عنوان مثال، اگر شرکت الف دارای ۵۰۰ میلیون تومان دارایی و ۲۰۰ میلیون تومان بدهی باشد، در واقع دارایی خالص آن ۳۰۰ میلیون تومان است.
تفاوت بین هزینه و دارایی چیست؟
تفاوت اصلی میان هزینه و دارایی در مدت زمان استفاده و منافع اقتصادی آنها است. داراییها منافع اقتصادی بلند مدت ایجاد کرده و در ترازنامه ثبت میشوند، در حالی که منافع هزینهها فقط در دوره جاری تحقق یافته و در صورت سود و زیان نمایش داده میشوند.
به عنوان مثال، خرید یک کامیون برای شرکت حمل و نقل یک دارایی محسوب میشود، چرا که در سالهای آینده نیز درآمدزایی برای شرکت به همراه دارد. این در حالی است که هزینه سوخت و بیمه همان کامیون، هزینه جاری است و فقط در همان سال تاثیر دارد. تشخیص درست تفاوت این دو مفهوم برای گزارشگیری مالی دقیق ضروری است.
چگونه دارایی را در ترازنامه وارد میکنند؟
در حسابداری دو طرفه، هر دارایی هنگام خرید در سمت بدهکار دفتر ثبت میشود، چرا که باعث افزایش منابع اقتصادی شرکت است. در مقابل، منبع تامین مالی آن (وجه نقد یا وام بانکی) در سمت بستانکار ثبت میشود.
به عنوان مثال، اگر شرکت کامیونی را به ارزش ۵۰۰ میلیون تومان خریداری کند و مبلغ آن را به شکل نقد بپردازد، ثبت حسابداری آن به شکل زیر خواهد بود:
- بدهکار: حساب دارایی (کامیون) → ۵۰۰,۰۰۰,۰۰۰
- بستانکار: حساب بانک → ۵۰۰,۰۰۰,۰۰۰
در پایان سال مالی، داراییها بر اساس ارزش دفتری (Cost – Depreciation) در ترازنامه نمایش داده میشوند.
عمر مفید دارایی چیست؟
عمر مفید دارایی به مدت زمانی گفته میشود که انتظار میرود یک دارایی برای شرکت منافع اقتصادی ایجاد کند. عمر مفید داراییها بسته به نوع صنعت، فناوری و شرایط استفاده آن متفاوت است.
به عنوان مثال، عمر مفید یک کامیون در شرکت حمل و نقل ممکن است ۵ تا ۸ سال باشد، تجهیزات اداری معمولا بین ۳ تا ۵ سال عمر مفید دارند، و عمر مفید ساختمانها تا ۳۰ سال یا بیشتر تخمین زده میشود. تعیین دقیق عمر مفید در محاسبه استهلاک و برنامهریزی مالی نقش حیاتی دارد.
استهلاک دارایی چیست؟
استهلاک (Depreciation) به معنی تخصیص تدریجی هزینه دارایی ثابت و طول عمر مفید آن است. از این رو، به جای این که کل مبلغ خرید دارایی در سال اول به عنوان هزینه ثبت شود، هزینه آن طی چند سال سرشکن شده تا تطبیق دقیق بین درآمد و هزینه رعایت گردد.
روشهای محاسبه استهلاک دارایی به شرح زیر است:
- خط مستقیم: تقسیم ارزش دارایی به صورت مساوی بین سالهای عمر مفید.
- نزولی: تخصیص بخش بیشتری از هزینه در سالهای ابتدایی.
- بر اساس میزان استفاده: محاسبه استهلاک بر مبنای ساعات کار یا کیلومتر پیمایش (در خودروها).
سامانه دارایی
مدیریت داراییها به صورت سنتی در بسیاری از سازمانها و شرکتها دشوار است. به همین علت، سیستمهایی تحت عنوان سامانه دارایی طراحی شدهاند تا ثبت، ردیابی و کنترل داراییها را سادهتر کنند.
این سامانهها معمولا دارای قابلیتهای زیر هستند:
- ثبت اطلاعات کامل هر دارایی (تاریخ خرید، قیمت، محل استقرار، وضعیت فیزیکی)
- محاسبه خودکار استهلاک
- کنترل نق و انتقال داراییها بین واحدها
- تولید گزارشهای مالی و مدیریتی
- اتصال به نرمافزار حسابداری سازمان
در شرکتهای بزرگ، سامانه دارایی به عنوان بخشی از سیستم ERP عمل کرده و اطلاعات آن به طور مستقیم در ترازنامه و صورتهای مالی استفاده میشود.
جمعبندی
دارایی در حسابداری پایه و اساس گزارشهای مالی است که تمام فعالیتهای اقتصادی یک شرکت در نهایت به تغییر در داراییها و بدهیهای آن منجر میشود. شناخت درست انواع دارایی، تفاوت آن با هزینه، نحوه ثبت در ترازنامه، محاسبه استهلاک و مدیریت آن از طریق سامانههای نوین، همگی عواملی هستند که به شفافیت مالی و رشد اقتصادی سازمان کمک میکنند.
در انتها، امیدواریم که این مقاله برای شما مفید واقع شده باشد. در صورت بروز هر سوالی آن را در بخش دیدگاهها با ما به اشتراک بگذارید. همچنین، در صورت نیاز به مطالعه مقالات بیشتر در حوزه حسابداری، میتوانید به دسته بندی مقالات آموزش حسابداری مراجعه نمایید.
منبع: investopedia
خیلی عالی بود. مختصر و مفید و کاربردی
عالی