پولشویی یکی از جرائم اقتصادی است که مجرمان برای قانونی جلوه‌دادن درآمدهای غیرقانونی خود از آن استفاده می‌کنند. در اکثر کشورهای جهان برای مبارزه با پولشویی قوانین و مقررات مختلفی تصویب شده است که قوانین ضد پولشویی نام دارند. در این مقاله از گروه نرم افزار حسابداری محک به بررسی قانون ضد پولشویی می‌پردازیم.
فهرست مطالب
پولشویی چیست؟
پول شویی فرایند غیرقانونی است که در آن مقادیر زیادی پول که از طریق فعالیت‌های مجرمانه مانند قاچاق مواد مخدر، فروش اسلحه و … به دست آمده است را مشروع جلوه می‌دهند. پولشویی در لغت به معنای شستن پول‌های کثیف است. افراد و سازمان‌هایی که پولشویی انجام می‌دهند از طیف گسترده‌ای از تکنیک‌ها برای قانونی نشان‌دادن عملکرد خود استفاده می‌کنند. این افراد با پول‌های به دست آمده اقدام به سرمایه گذاری، خرید ملک، خودرو، ارز یا هر فعالیت قانونی دیگر می‌کنند و هر روز دارایی خود را افزایش می‌دهند. از این رو در اکثر کشورهای جهان پولشویی به عنوان یکی از جرائم مهم مالی شناخته می‌شود و قوانین سخت‌گیرانه‌ای برای مقابله با آن تصویب شده است.
قوانین ضد پولشویی چیست؟
قوانین ضد پولشویی (Anti-Money Laundering) یا به اختصار ALM قوانین و مقرراتی هستند که به منظور مبارزه با پولشویی و جلوگیری از مخفی کردن پول‌های به دست آمده از روش‌های غیرقانونی به تصویب رسیده‌اند. درواقع می‌توان گفت قوانین ضد پولشویی نتیجه‌ی تلاش کشورها و سازمان‌های بین‌المللی جهت متوقف کردن فعالیت‌های پولشویی در چرخه اقتصاد، حفاظت از یکپارچگی و ثبات سیستم مالی در جهان است.
امروزه با پیشرفت تکنولوژی در حوزه‌های مختلف، مجرمان از روش‌های جدیدی برای پول شویی استفاده می‌کنند. ارزهای دیجیتال یکی از روش‌های پرکاربرد است که توسط اکثر افراد برای پول شویی استفاده می‌شود دلیل آن نیز عدم وجود قوانین واضح در این زمینه و همچنین وجود پروتکل‌های خاص امنیتی است که امکان شناسایی و ردگیری پول‌ها را غیر ممکن می‌سازد. اما باید گفت وجود قوانین ضد پول شویی شاید دامنه گسترده‌ای از رفتارهای مجرمانه و تراکنش مالی بزرگ‌ها را پوشش ندهد اما می‌توانند آثار مثبت زیادی در جامعه داشته باشد.
تاریخچه قوانین ضد پولشویی
بر اساس مستندات پولشویی نخستین بار در یونان باستان صورت گرفت. پولشویی در آن زمان به این صورت بود که مأموران دولتی، بخشی از اموال و دارایی‌های خود را پنهان می‌کردند تا مقدار مالیاتی پرداختی خود را کم کنند و یا اصلاً مالیاتی پرداخت نکنند. آمریکا یکی از اولین کشورهایی بود که در سال 1970 قانون مبارزه با پولشویی را تصویب کرد. این قانون با هدف کشف و جلوگیری از پولشویی، از آن زمان با قوانین دیگر اصلاح و تقویت شد. در سال 1989، چندین کشور دیگر گروه ویژه اقدام مالی جهانی (FATF) را تشکیل دادند.
مأموریت این گروه تدوین و ارتقای استانداردهای بین‌المللی برای جلوگیری از پولشویی است. مدت کوتاهی پس از حملات 11 سپتامبر به ایالات متحده، FATF وظایف خود را گسترش داد تا قوانین ضد پولشویی مبارزه با تأمین مالی تروریسم را نیز شامل شود. صندوق بین‌المللی پول (IMF) یکی دیگر از سازمان‌های مهم است که با 189 کشور عضو در زمینه مبارزه با پولشویی فعالیت می‌کند. هدف اصلی این صندوق ثبات سیستم مالی در جهان است.
مراحل پول شویی چگونه است؟
طبق اعلام وزارت خزانه‌داری آمریکا: پول شویی عبارت است از قانونی جلوه‌دادن درآمدهایی که از راه غیرقانونی به دست آمده است. فرایند پول شویی 3 مرحله دارد: جایگذاری، لایه‌بندی و یکپارچه‌سازی.
جایگذاری: وارد کردن پول به دست آمده از راه‌های نامشروع به سیستم‌های مالی و بانکی
لایه‌بندی: پنهان کردن سرمنشأ پول‌های به دست آمده با روش‌های پیچیده و اجرای تراکنش‌های مختلف در حساب‌های متفاوت (استفاده از ارزهای دیجیتال یکی از این روش‌ها است)
یکپارچه‌سازی: قانونی جلوه داده پول‌های کثیف با استفاده از سرمایه گذاری‌های قانونی و سایر کانال‌های درآمدی.
مجرمان چگونه پول شویی می‌کنند؟
شاید این سؤال برای شما نیز ایجاد شود که مجرمان چگونه پول شویی می‌کنند؟ مجرمان از چه روش‌های مختلفی برای پول شویی استفاده می‌کنند اما اساس کار همه آن‌ها در سه مرحله بالا خلاصه می‌شود. در روش‌های سنتی مجرمان با ساختن فیش‌های جعلی برای خدمات مبتنی بر پول نقد در رستوران‌ها، فروشگاه‌ها و … پولشویی می‌کنند. به این صورت که با تهیه فیش‌های جعلی، هزینه آن‌ها را با پول نقد کثیف پرداخت می‌کنند و پول‌های کثیف را در ظاهر به درآمد قانونی تبدیل می‌کنند. در نهایت این درآمد با فیش‌ها و تراکنش‌های واقعی ترکیب شده و تشخیص آن دشوار می‌شود. اما این روش را مؤسسات مالی و بانک‌ها با قوانین ضد پولشویی به راحتی شناسایی می‌کنند.
از طرفی امروزه پول شویی بسیار پیچیده‌تر شده و امکان شناسایی آن نیز به مراتب سخت‌تر شده است. یکی از متداول‌ترین روش‌های پولشویی که در ابتدا مقاله معرفی کردیم استفاده از ارزهای دیجیتال است. تغییر آی پی و وجود پروتکل‌های پیچیده در بازار رمز ارزها باعث شده بسیاری از شرکت‌ها و افراد از ارزهای دیجیتال برای پول شویی استفاده کنند. اما این بدان معنا نیست امکان شناسایی و ردگیری در این حوزه غیر ممکن است چرا که در برخی از موارد با رهگیری تراکنش‌های انجام شده در بازار ارزهای دیجیتال حساب مبدأ را شناسایی می‌کنند.
قوانین ضد پولشویی چگونه کار می‌کنند؟
با پیشرفت تکنولوژی و پیچیده شدن روش‌های پولشویی، امکان شناسایی آن‌ها نیز سخت‌تر شده است. سازمان‌های جهانی و بسیاری از کشورها می‌بایست بر اساس قوانین ضد پولشویی مؤسسات مالی و بانک‌ها را موظف به زیر نظر گرفتن وجوه واریزی مشتریان و تراکنش‌های غیر عادی آن‌ها کنند، این کار باعث می‌شود تا از انجام پولشویی تا حد زیادی جلوگیری شود. همچنین پلیس سایبری و سازمان‌های امنیتی مبارزه با پولشویی نیز می‌بایست مطابق با قوانین ضد پولشویی به تحقیق، بررسی و شناسایی مجرمانی که پولشویی می‌کنند بپردازند. به طور کلی نحوه کارکرد قوانین ضد پولشویی از صورت زیر است:
- شناسایی خودکار مجرمان یا گزارش فعالیت‌های مشکوک مانند نقل و انتقال حجم زیادی پول و یا افزایش تعداد برداشت‌ها از حسابی که فعالیت کمی دارد.
- حین اجرای تحقیقات یا پس از آن، کاربر امکان برداشت یا واریز وجه را به حساب خود نخواهد داشت. این موضوع باعث می‌شود امکان ارتکاب فعالیت‌های پولشویی کاهش پیدا کند.
- در صورتی که شواهدی مبنی بر وجود رفتارهای مشکوک و غیر عادی مشاهده شود، موضوع به اطلاع مقامات مرتبط گزارش شده و شواهد لازم ارائه می‌شود.
- اکسچنج‌های ارز دیجیتال به دلیل فشار زیادی که از سمت قانون‌گذاران به آن‌ها تحمیل شده معمولاً رویکردی پیشگیرانه نسبت به قانون ضد پولشویی دارند. در اکسچنج‌هایی مانند بایننس نظارت بر تراکنش‌ها و ارزیابی مشتریان تأثیر زیادی در جلوگیری از پولشویی دارد.
علت مبارزه با پولشویی در جهان
پول شویی به عنوان یکی از جرائم مالی مهم تأثیر منفی زیادی بر رشد و توسعه اقتصادی کشورها دارد. در قطعنامه‌ای که در ژوئن سال 1998 در مجمع عمومی سازمان ملل متحد تصویب شد، پیش بینی شد سالانه حداقل ۲ میلیارد دلار پول شویی انجام می‌شود. به همین دلیل است که قوانین ضد پول شویی در اکثر کشورهای جهان تصویب شده و اجرا می‌شود. از جمله اثرات منفی پول شویی می‌توان به موارد زیر اشاره کرد.
- تضعیف بازارهای مالی و اقتصادی
- فرار سرمایه به صورت غیرقانونی از کشور
- کاهش تقاضای پول
- کاهش نرخ سالانه تولید ناخالص ملی
- کاهش بهره وری در برخی از بخش‌های اقتصاد
- ایجاد بی‌ثباتی در روند نرخ‌های ارز و بهره
- توزیع نابرابر درآمد
قوانین ضد پولشویی در ایران
قانون مبارزه با پولشویی، در بهمن 1386 به تصویب رسید. در ماده 2 این قانون، به تعریف قانونی پولشویی به طور کامل پرداخته شده و در ماده 9 قانون مبارزه پولشویی، مجازات پولشویی تعیین شده است. در ماده 10 قانون ضد پولشویی، خود مال و درآمد حاصل از آن توسط قانون مصادره خواهد شد اگر هم هیچ مالی وجود نداشته باشد مثل آن مال و یا هم قیمت آن باید پرداخت شود. اگر در مجموع درآمد حاصل از پولشویی به اندازه یک میلیون تومان باشد افراد به دو تا پنج سال حبس محکوم خواهند شد و اگر بیش از یک میلیارد تومان باشد به پنج تا ده سال حبس محکوم خواهند شد.
در لایحه اصلاح قانون ضد پولشویی تبصره‌هایی نیز هم وجود دارد که شامل موارد زیر است:
- اگر فرد مجرمی اموالی را که از روش‌های غیر قانونی به دست آورده باشد و آن را به اموال دیگر تبدیل کرده باشد همان اموال و یا مانند آن از اموال شخص مجرم ضبط خواهد شد.
- چنانچه فردی یک جرم اصلی مرتکب شود و برای مبهم کردن جرم خود از پولشویی استفاده کند هم برای جرم اصلی و هم برای جرم پولشویی مجازات خواهد شد.
- چنانچه فردی به صورت سازمان یافته پولشویی انجام دهد مجازات او تشدید و یک درجه افزایش خواهد یافت.
- اگر افراد حقوقی (سازمان یا شرکت) مرتکب پولشویی شوند علاوه بر مجازات تعیین شده به پرداخت جزای نقدی معادل دو یا چهار برابر مبلغ پولشویی محکوم خواهند شد.
- تبصره دیگری نیز به تازگی توسط نمایندگان مجلس به قوانین ضد پولشویی اضافه شده است که بر اساس آن اگر اموال متعلق به شخص دیگری باشد و در دادگاه صحت آن ثابت شود که بدون اطلاع از مالک استفاده شده است باید به مالک برگردانده شود.
سخن آخر
همانطور که متوجه شدید پولشویی یکی از جرائم مالی مهم در جهان است که اثرات مخربی بر وضعیت اقتصادی کشورها می‌شود. همین امر باعث تصویب قوانین ضد پولشویی در اکثر کشورها شده است. در ایران نیز برای مبارزه با پولشویی قوانین خاصی تصویب شده است. جهت آشنایی بیشتر با قانون مبارزه با پولشویی در ایران می‌توانید فایل pdf زیر را دانلود کرده و مطالعه کنید.
منبع: investopedia
