حسابداری اجتماعی یکی از انواع حسابداری است که یک شرکت انجام می‌دهد تا روی تاثیراتی که فعالیت‌های شرکت روی اجتماع دارد ارزش‌گذاری کند. لازمه این امر بررسی دقیق تمام فعالیت‌ها و اثرات آن‌ها روی عموم مردم و محیط زیست است. در واقع، حسابداری اجتماعی با دارایی‌هایی که در حسابداری مالی ثبت می‌شود کاری ندارد، بلکه تمرکز حسابداری اجتـماعی روی رفتارهای تجاری شرکت‌ها و اثرات آن‌ها است. در ادامه این مطلب با مفهوم حسابـداری اجتماعی، خصوصیات و مزایای آن بیشتر آشنا می‌شویم.
فهرست مطالب
کسب و کار یا تجارت فعالیتی اقتصادی-اجتماعی است و ورودی‌های خود را از دل اجتماع دریافت می‌کند. بنابراین، هدف کسب و کار باید دستیابی به رفاه اجتماعی باشد. هر کسب و کاری، در هر حوزه‌ای که باشد، باید حل مشکلات و مسائل اجتماعی را جزو وظایف و مسئولیت‌های خود بداند. در عصری که آگاهی فناوری، اقتصادی، فرهنگی و اجتماعی روبه رشد و ترقی است، مقوله حسابداری تنها به رتق و فتق امور مالی صاحبان کسب و کارها ختم نمی‌شود، بلکه کارکرد اجتماعی نیز دارد.
تعریف و مفهوم حسابداری اجتماعی
حسابداری اجتماعی با عناوین حسابداری مسئولیت اجتماعی، حسابداری اقتصادی-اجتماعی، گزارش‌گیری اجتماعی و حسابرسی اجتماعی نیز شناخته می‌شود. حسابـداری اجتماعی فعالیت‌های شرکت‌ها و کسب و کارها را در راستای رفاه اجتماعی می‌سنجد و تاثیرات این فعالیت‌ها روی جامعه را به اطلاع عموم می‌رساند.
حسابداری اجتماعی با بررسی و تحلیل رویه‌های حسابداری فعالیت‌های یک سازمان مرتبط است. مفاهیمی مثل الگوی سوسیالیستی جامعه، جنبش‌های حقوق بشری، گروه‌های حفاظت محیط زیست و آگاهی روبه‌رشد جامعه نسبت به سهم اجتماعی شرکت‌ها، اهمیت حسـابداری اجتماعی را بیشتر از هر زمان دیگری نشان می‌دهند.
طبق تعریفی که در فرهنگ لغت بانکداری F.F Perry ارائه شده، حسابداری اجتماعی گزارش‌گیری از هزینه‌هایی است که برای سلامت، امنیت، ضدآلودگی، حفظ محیط زیست و سایر الزاماتی که برای عموم منفعت دارد صرف می‌شود، و به طور کلی تاثیر نهادهای تجاری و تلاش آن‌ها برای ارتقای سطح رفاه اجتماعی و زیست محیطی را می‌سنجد.
به اعتقاد رالف استس، حسابداری اجتماعی یک نظام مستقل است که وظیفه ارزیابی و گزارش‌دهی فعالیت‌های نهادها و تاثیر این فعالیت‌ها روی اجتماع را بر عهده دارد.
طبق تعریف دیگری از انجمن ملی حسابداران ایالات متحده، حسابداری اجتماعی عبارت است از «شناسایی، محاسبه، نظارت و گزارش‌گیری از تاثیرات اقتصادی و اجتماعی فعالیت‌های یک موسسه بر روی جامعه.» بنابراین، واضح و مبرهن است که حسـابداری اجتماعی با گزارش‌گیری داخلی (درون سازمانی) و خارجی (برون سازمانی) از فعالیت‌های شرکت‌های تجاری، و منافع و هزینه‌هایی که برای جامعه دارند، هم به صورت کیفی و هم کمی، سروکار دارد.
تغییر معیارهای زیست محیطی و اجتماعی، کسب و کارها را مجبور کرده تا اطلاعات مربوط به انجام مسئولیت‌های اجتماعی خود را محاسبه و گزارش دهند. مرزهای اصول، رویه‌ها و مهارت‌های حسابداری متعارف به حوزه‌هایی چون افشاگری و روشنگری اجتماعی درخصوص معیارهای طرح‌ها و برنامه‌های اجتماعی گسترش یافته است.
مفهوم حسابداری اجتماعی از زمانی اهمیت پیدا کرد که پیشرفت‌های صنعتی روزبه‌روز افزایش یافت و این موضوع همان‌قدر که رفاه و آبادانی به‌همراه داشت، مشکلات عدیده‌ای را نیز برای اجتماع و مردم ایجاد کرد. این روند بخش‌های تجاری و شرکتی را که سرمایه‌های هنگفتی در اختیار داشتند وادار کرد تا مبالغ قابل‌توجهی را برای فعالیت‌های اجتماعی سرمایه‌گذاری کنند تا شاید آثار منفی صنعتی‌سازی را خنثی کنند. در دنیای امروز، امور حسابداری ارزیابی وضعیت جامعه و برنامه‌های اجتماعی را نیز شامل می‌شود و هدف حسابداری جلب رضایت یک فرد یا گروه نیست بلکه می‌خواهد استفاده از رویه‌های سنجشی برای تخصیص منایع را به‌گونه‌ای امکان پذیر کند که به رفاه بیشتر همه افراد جامعه منجر شود.
وجه تمایز حسابرسی اجتماعی با حسابداری اجتماعی
پیش از این، اصطلاح “حسابرسی اجتماعی” در ارتباط با حسابداری اجتماعی به کار می‌رفت و این دو عبارت در مواردی به جای یکدیگر مورد استفاده قرار می‌گرفتند. درحالی‌که، برخی از صاحب‌نظران این حوزه بین حسـابداری اجتماعی و حسابرسی اجتماعی تمایز قائل هستند. حسابرسی اجتماعی به ارزیابی عینی فعالیت‌های شرکت‌های تجاری می‌پردازد و مشخص می‌کند عملی‌سازی و اجرای الزامات اجتماعی به چه نحوی انجام گرفته است. مفهوم حسابرسی اجتماعی یک بعد جدید در ادبیات حسابداری است. حسابرسی اجتماعی نه حسابرسی قانونی است و نه حسابرسی عملکردی، بلکه ترکیبی از هر دو می‌باشد.
اهداف اصلی حسابداری اجتماعی
نام برند یا شرکت می‌تواند تاثیرات مهمی روی مردم و اجتماع داشته باشد. بر خلاف حسابداری مالی که روی سود و هزینه شرکت‌ها و میزان جابه‌جایی پول تمرکز دارد، هدف حسابداری اجتماعی این است که میزان مشارکت یا عدم مشارکت شرکت‌ها در بهبود وضعیت رفاهی جامعه و زندگی روزمره مصرف‌کنندگان را اندازه‌گیری کند. حسـابداری اجتماعی فعالیت‌های یک شرکت را بررسی کرده و میزان سود و زیانی که برای مردم و محیط زیست دارد ارزیابی می‌کند.
برای مثال، میزان گازهای گلخانه‌ای که یک کارخانه تولید می‌کند و اثراتی که روی آب و هوای مناطق اطراف می‌گذارد، یا کمک‌های خیرخواهانه‌ای که توسط یک نهاد انجام می‌شود و اثراتی که روی زندگی و رفاه ساکنین آن شهر می‌گذارد، یا استفاده از مواد قابل بازیافت در بسته‌بندی و تبلیغات یک برند تجاری، مواردی هستند که در حسابداری اجتماعی مدنظر قرار می‌گیرند.
حسابداری اجتماعی فرایندی است که نه تنها شرکت‌های تجاری، بلکه هر نوع نهاد و سازمانی با هر اندازه‌ای می‌تواند آن رابه کار گیرد. هدف اصلی حسابداری اجتماعی این است که سازمان‌ها و شرکت‌ها را مجاب کند تا در حفظ محیط زیست، افزایش رفاه عمومی و حیات نوع بشر مساعدت و مشارکت داشته باشند.
خصوصیات حسابداری اجتماعی
- حسابداری اجتماعی بیانگر مسئولیت‌های اجتماعی یک شرکت تجاری است.
- حسابداری اجتماعی با نحوه استفاده از منابع اجتماعی مرتبط است.
- حسابداری اجتماعی بر ارتباط بین بنگاه‌های تجاری و جامعه تاکید دارد.
- حسابداری اجتماعی میزان مقبولیت و محبوبیت یک برند یا شرکت تجاری را در جامعه مشخص می‌کند.
- حسابداری اجتماعی به کاربرد حسابداری در علوم اجتماعی مربوط می‌شود.
- حسابداری اجتماعی روی هزینه‌های اجتماعی و نیز منافع جمعی تمرکز دارد.
تاریخچه حسابداری اجتماعی
در سال 1973، یک گروه تحقیقاتی با نام کمیته تروبلاد گزارشی از اهداف صورت‌های مالی سنتی ارائه داد و در آن گزارش جهت‌گیری‌های سنتی را کنار گذاشت و ابعاد جدیدی از نگرش‌های اقتصادی اجتماعی را به حوزه علم حسابداری اضافه کرد. در این گزارش ذکر شده بود که «هدف صورت‌های مالی، گزارش فعالیت‌های یک شرکت و تاثیر آن بر روی جامعه است. این تاثیرات قابل تعریف، توصیف و ارزیابی هستند و در تعیین نقش شرکت‌های تجاری در محیط اجتماعی بسیار اهمیت دارند.»
همین نقل‌قول اثبات می‌کند که حسابداری اجتماعی در آن زمان به رسمیت شناخته شده بود. این بحث و جدل از دهه 1960 شروع و با شعار «منفعت نباید تنها هدف تجارت باشد» وارد حوزه مدیریت شد. حالا این مقوله وارد حوزه حسابداری شده و سعی دارد سود و منفعت را با سایر اهداف اجتماعی در یک راستا قرار دهد. اصطلاح “سود اجتماعی” مفهومی تازه است و مثل یک فشارسنج، مسئول ارزیابی رفتارهای تجاری شرکت‌ها و نهادها است.
مزایای حسابداری اجتماعی
- یک بنگاه تجاری تعهدات اجتماعی خود را عملی کرده و آن‌ها را به اعضای خود، دولت و عموم مردم اطلاع می‌دهد تا در ذهن افراد نظر و عقیده درستی نسبت به شرکت شکل بگیرد.
- این کار باعث می‌شود تا انتقادات و تبلیغات مغرضانه که از طرف رسانه‌های متخاصم و سازمان‌های داوطلبانه اجتماعی بر علیه شرکت ایراد می‌شوند تعدیل و حتی خنثی شوند.
- به مدیریت کمک می‌کند تا سیاست‌ها و برنامه‌های درستی اتخاذ کند.
- به کمک حسابداری اجتماعی شرکت‌های تجاری می‌توانند ثابت کنند که از نظر فرهنگ اخلاقی و تخریب محیط زیست، فعالیت‌های غیراخلاقی یا خلاف عرف اجتماعی مرتکب نشده‌اند.
- به عنوان سندی بر تعهدات اجتماعی عمل می‌کند.
- انگیزه کارمندان را افزایش می‌دهد.
- حسابداری اجتماعی از منظر گروه‌های فعال در حوزه منافع جمعی، سازمان‌های اجتماعی، سرمایه‌گذاران و دولت‌ها بسیار مهم و ضروری است.
- تصور و ذهنیت مردم از یک شرکت یا برند را بهبود می‌دهد.
- از طریق حسابداری اجتماعی، مدیریت می‌تواند بازخورد مناسبی از سیاست‌هایی که پیرامون رفاه اجتماعی اتخاذ شده دریافت کند.
- به‌واسطه پشتیبانی بهتر از مشتریان، به بازاریابی و فروش بیشتر کمک می‌کند.
سخن آخر
در کشورهای توسعه‌یافته موضوع مسئولیت شرکت‌ها در قبال جامعه تبدیل به یک دغدغه بزرگ شده است. بحران اقتصادی سال 2008 نشان داد که رشد مثبت مالی بسیاری از شرکت‌های بزرگ نتوانست نتیجه مثبتی در رفاه اجتماعی داشته باشد، هرچند به عقیده صاحب‌نظران، ریشه این مشکل به دهه 1970 برمی‌گردد. بسیاری از بررسی‌ها و مطالعات اخیر نشان‌دهنده نابرابری‌های اجتماعی هستند که از سیستم‌های اقتصادی نشات می‌گیرند.
در چنین شرایطی نقش حسابداری اجتماعی پررنگ می‌شود. توزیع عادلانه ثروت، شفاف‌سازی فعالیت‌های تجاری، اولویت منافع جمعی بر منافع شخصی، حفظ و حراست از محیط زیست و افزایش رفاه اجتماعی دغدغه‌هایی هستند که از طریق حسابداری اجتماعی قابل بررسی، نظارت و ارزیابی هستند.
منابع: https://www.yourarticlelibrary.com/ – https://www.smartcapitalmind.com/
