حسابداری مطالبات مشکوک الوصول یکی از گزینه‌های اصلی هر نرم افزار حسابداری می‌باشد. اگر بخواهیم به طور واضح‌تر توضیح دهیم باید بگوییم در شرکت‌های بزرگ و کوچک که از اصول خاصی برای ثبت و پیگیری دریافتی‌ها استفاده می‌کنند، محاسبه دریافتی‌ها منجر به محاسبه دقیق بازدهی آن شرکت می‌شود. این حساب‌های دریافتنی یا مطالبات انواع متفاوتی دارند که گاهی در آینده به حساب جاری مؤسسه واریز می‌شوند. یکی از مهم‌ترین انواع این مطالبات، مطالبات مشکوک الوصل هستند که ممکن است از قبل تسویه شده باشند و یا کلاً به حساب شرکت واریز نشده باشند.
فهرست مطالب
در حسابداری واحدها و سازمان‌های مختلف، اصول خاصی برای ثبت و پیگیری دریافتی‌ها وجود داد که با محاسبه‌ی دقیق آنها می‌توانیم بازدهی واحد کاری یا سازمان را مشخص کنیم. البته دریافتی‌ها گاهی به آینده موکول می‌شوند و سیستم حسابداری باید بتواند گزینه‌هایی را برای انواع دریافتی‌ها در نظر بگیرد تا در نهایت نتیجه درستی از آنها حاصل شود. قطعاً یکی از مزیت‌های یک نرم افزار حسابداری خوب توانایی ثبت مطالبات مشکوک الوصل در کنار ثبت حساب‌های اصلی است. در این مقاله از گروه نرم افزاری محک انواع مختلف مطالبات، روش‌های ثبت آنها در نرم افزارهای حسابداری می‌پردازیم.
مطالبات یا حساب‌های دریافتنی چیست؟
مطالبات یا حساب‌های دریافتنی یکی از انواع حساب‌های جاری است که کلیه مطالباتی که یک شرکت باید در آینده دریافت کند را شامل می‌شود. برای مثال برخی شرکت‌ها محصولات خود را به صورت نسیه می‌فروشند و هزینه کامل آن محصول را دریافت نمی‌کنند و با دلایل منطقی خود، دریافت هزینه آن را به زمانی در آینده موکول می‌کنند. البته این نوع از دریافتنی‌ها خود به دو دسته تقسیم می‌شوند:
1. اسناد دریافتنی:
برخی از شرکت‌ها به‌جای دریافت پول در لحظه فروش محصول یا ارائه خدمات خود، اسنادی مانند چک، سفته، برات را به عنوان ضمانت تسویه حساب در آینده از مشتری دریافت می‌کنند. این گونه اسناد که امکان تسویه آنها در آینده وجود دارد را اسناد دریافتنی می‌گویند.
2. حساب‌های دریافتنی:
حساب‌های دریافتنی، به حساب آن دسته از مطالباتی گفته می‌شود که در برابر آنها هیچ‌گونه سند و مدرکی دریافت نشده است، بلکه صرفاً برحسب اعتبار و اعتماد طرفین به هم صورت گرفته و گاهی تسویه آن با مشکل صورت می‌گیرد.
حال در شرایطی که شرکت‌ها هیچ گونه سندی برای ضمانت تسویه حساب در آینده از مشتری دریافت نکنند و صرفاً بر حسب اعتمادی که به مشتری داشته‌اند، محصولی را در اختیار وی قرار داده باشند، حساب‌های دریافتنی روی کار می‌آید که گاهی امکان وصول آنها وجود ندارد. نکته قابل توجه آن است که تمامی حساب‌های دریافتنی می‌توانند جزو مطالبات مشکوک الوصل باشند. در ادامه به بررسی انواع این دریافتنی‌ها و مطالبات می‌پردازیم:
چند نوع مطالبات داریم؟
اگرچه هر واحد کاری تمایل دارد تا تمام حساب‌هایش به‌راحتی تسویه شوند و هیچ نسیه، قسط یا … در آن وجود نداشته باشد، اما در اکثر موقعیت‌های بازار، امکان تسویه آنی وجود ندارد و بیشتر کسب‌وکارها علاوه بر تسویه‌های آنی که برابر فروش یا ارائه خدمت خود دریافت می‌کنند، حساب‌های دیگری نیز دارند که باید پیگیری شوند.
خیلی طبیعی است که بسیاری از شرکت‌ها تمایل به ارائه خدمات و فروش محصولات به صورت نسیه نداشته باشند، اما در برخی مواقع به دلایل مختلفی امکان تسویه حساب آنی وجود ندارد و اکثر کسب و کارها مجبورند از اسناد و حساب‌های دریافتنی برای ضمانت تسویه حساب در آینده استفاده کنند. در واقع آنها پیگیری حساب‌های خود را به زمانی در آینده موکول می‌کنند .
به طور کلی تقسیم بندی مطالبات یا حساب‌های دریافتنی یک شرکت بسته به نوع شرکت و نحوه فعالیت آن انجام می‌گیرد و به سه نوع اصلی مطالبات قابل وصول، مطالبات غیرقابل‌وصول و مطالبات مشکوک الوصل تقسیم می‌شود. لازم به ذکر است که حسابداری مطالبات مشکوک‌الوصول، قابل وصول و غیر قابل وصول با یکدیگر متفاوت است. در ادامه به بررسی هر کدام می‌پردازیم:
مطالبات قابل وصول چیست؟
به حساب‌های دریافتنی و مطالباتی که از تسویه آنها توسط مشتری مطمئنیم مطالبات قابل وصول می‌گوییم. در واقع کارفرما می‌داند که مطالبات قابل وصول در موعد تعیین شده وصول خواهند شد و اعتماد او به مشتری از بین نخواهد رفت.
برای ثبت مطالبات قابل وصول می‌توان از نرم افزار حسابداری محک استفاده کرد. این نوع از مطالبات جزو اصلی‌ترین حساب‌های دریافتنی هستند که کارفرما می‌تواند همیشه روی تسویه به موقع آنها حساب کند.
مطالبات غیر قابل وصول چیست؟
به حساب‌های دریافتنی و مطالباتی که از تسویه آنها توسط مشتری نا امید هستیم. مطالبات غیرقابل‌وصول می‌گوییم. در واقع کارفرما می‌داند که مطالبات غیرقابل‌وصول در موعد تعیین شده وصول نخواهند شد و هیچ امیدی به تسویه آنها نیست.
اگر حسابی، غیرقابل‌وصول تلقی گردد، دیگر نمی‌توان به دریافت آن از مشتری امیدوار بود. این غیر قابل وصول بودن حساب با توجه به نوع فعالیت سازمان، به دلایل مختلفی اتفاق می‌افتد.
مطالبات مشکوک الوصول چیست؟
به حساب‌های دریافتنی و مطالباتی که شرایط تسویه آنها بین مطالبات قابل وصول و غیر قابل وصول قرار می‌گیرد، مطالبات مشکوک الوصل می‌گویند. تکلیف این دسته از مطالبات مشخص نیست. در واقع کارفرما می‌داند مطالبات مشکوک الوصل ممکن است توسط مشتری تسویه شود و یا حتی به نوع غیر قابل وصول تبدیل شود.
هرگاه به عنوان یک حسابدار با حساب دریافتنی یا مطالبات مشکوک الوصول روبرو شدید باید برای محاسبه آن چاره‌ای بیندیشد. در ادامه به نحوه ثبت مطالبات مشکوک الوصول هم می‌پردازیم.
مطالبات سوخت شده چیست؟
مطالبات سوخت شده، حساب‌های دریافتنی هستند که در مجموعه حساب‌های غیر قابل وصول قرار می‌گیرند. امکان دریافت و تسویهٔ مطالبات سوخت شده توسط مشتری وجود ندارد. ممکن است مطالبات سوخت شده ابتدا در گروه مطالبات مشکوک الوصل قرار بگیرد و سپس تبدیل به مطالبات غیر قابل وصول شود که این تغییر نوع مطالبات با تشخیص سازمان صورت می‌گیرد. پس هنگامی که امکان تسویه مطالبات توسط مشتری صفر است، حساب سوخت شده به کار می‌آید.
وجود حساب سوخت شده در سازمان امری طبیعی نمی‌باشد و بسیاری از سازمان‌ها ترجیح می‌دهند که تمامی حساب‌های خود را به صورت نقدی و یا حتی نسیه تسویه کنند. برای آسیب نرسیدن به سازمان حساب‌های سوخت شده باید عمیقاً بررسی شوند.
روش محاسبه مطالبات مشکوک الوصول
روش‌های مختلفی برای محاسبه مطالبات مشکوک الوصول وجود دارد که در ادامه به بررسی مهم‌ترین آنها می‌پردازیم:
- روش درصدی از حساب‌های دریافتنی
- روش درصدی از فروش‌های نسیه
- روش تجزیه سنی حساب‌های دریافتنی
- روش بررسی موردی
دلیل اهمیت مطالبات مشکوک الوصول
مطالبات مشکوک الوصول در اکثر مواقع به شرکت‌ها آسیب و ضرر و زیان وارد می‌کنند، به همین دلیل شناسایی آنها برای هر صاحب کسب و کاری ضروری است و در استانداردهای معادلات حسابداری برای شناسایی و ذخیره آنها ستونی جداگانه در نظر گرفته می‌شود .
آیا به مطالبات مشکوک الوصول مالیات تعلق می‌گیرد؟
مطابق با قوانین مالیاتی، مطالبات مشکوک الوصول در صورتی زیرمجموعه هزینه‌های قابل قبول مالیاتی قرار می‌گیرند که شروط زیر را دارا باشند:
- مطالبات مشکوک الوصول باید در راستای فعالیت‌های مؤسسه ثبت شده باشند.
- احتمال قوی و صد درصدی برای وصول مطالبات مشکوک الوصول وجود داشته باشد.
- این نوع از مطالبات باید در دفتر مؤسسه ثبت شده باشند تا بتوان وضعیت وصول آنها را پیگیری کرد.
- وجود مدارک قابل پیگیری برای وصول مطالبات مشکوک الوصول الزامی است و میزان ذخیره این مطالبات باید کامل و دقیق مشخص باشد.
ذخیره مطالبات مشکوک الوصول چیست؟
همان‌طور که گفتیم، اغلب اوقات تمامی حساب‌های دریافتنی پرداخت و وصول نمی‌شوند. این موضوع می‌تواند به دلایل مختلفی مثل ورشکستگی، تقلب در معامله رخ دهد. این موضوع باید از نظر حسابداری پیگیری شود و تا اصل تطابق رعایت شود. اصل تطابق یعنی هزینه‌های مرتبط با درآمدها در همان دوره که درآمدها به وقوع می‌پیوندند شناسایی و ثبت شوند.
روش‌های شناسایی مطالبات مشکوک الوصول چیست؟
روش‌های مختلفی برای شناسایی مطالبات مشکوک الوصول وجود دارد که در ادامه به بررسی آنها می‌پردازیم:
- روش درصدی از حساب‌های دریافتی:به طور کلی حسابداران در پایان سال مالی، درصدی از حساب‌های دریافتنی را به عنوان مطالبات مشکوک الوصول در نظر می‌گیرند. معمولاً این مقدار 5 درصد در نظر گرفته می‌شود. این مطالبات در ردیف هزینه‌های عمومی و اداری به ستون سود و زیان اضافه می‌شوند. این نوع از حساب‌ها، مانده بستانکار دارند و در ترازنامه به عنوان دارایی جاری حساب‌های دریافتنی محسوب می‌شوند .
- روش درصدی از فروش نسیه:بسیاری از شرکت‌ها، محصولات خود را به‌صورت نسیه بفروش می‌رسانند. این‌گونه شرکت‌ها درصدی از فروش نسیه خود را به عنوان مطالبات مشکوک الوصول در نظر می‌گیرند. مثلاً هر ساله مؤسسات آموزشی 3 درصد از فروش نسیه خود را به عنوان مطالبات در ردیف مطالبات مشکوک الوصول ثبت می‌کنند.
- روش تجزیه سنی حساب‌های دریافتی:حسابدار کلیه حساب‌های دریافتی را بررسی می‌کند. آن دسته از حساب‌هایی که مدتی طولانی از وصولشان گذشته باشد در دسته مشکوک الوصل قرار می‌گیرند و به دوره مالی بعدی انتقال پیدا می‌کنند .
- روش بررسی موردی:حسابدار تک‌به‌تک حساب‌های دریافتنی مؤسسه را تجزیه و تحلیل می‌کند و به مطالبات مشکوک الوصول دست می‌یابد. این روش بهترین روش برای شناسایی این دسته از حساب‌هاست.
حسابداری مطالبات مشکوک الوصول با نرم افزار حسابداری محک
یک نرم افزار حسابداری کاربردی در شرکت‌ها و سازمان‌های کوچک و بزرگ باید گزینه سیستم حسابداری مطالبات مشکوک الوصول را دارا باشد تا ضمن معرفی و بررسی انواع مطالبات و ثبت دریافتنی‌ها به رشد اقتصادی کسب و کار شما کمک کند. نرم افزار حسابداری محک بهترین گزینه برای سازمان دهی به انواع حساب‌های دریافتنی است.
منبع : i-sight
