فروش استقراضی سهام یکی از استراتژی‌های معاملاتی مهم و روش‌های کسب سود در بازار نزولی است. در این روش مقدار مشخصی از سهام قرض گرفته شده و با هدف کسب سود در قیمت پایین به فروش می‌رسد. در ادامه این مقاله از گروه نرم افزار حسابداری محک با فروشی استقراضی آشنا می‌شویم.
فهرست مطالب
فروش استقراضی چیست؟
فروش استقراضی (Short selling) یکی از سازوکارهای مهم در بازارهای مالی جهانی است که با استفاده از آن یک سرمایه‌گذار مقدار مشخصی از سهام را قرض گرفته و آن را با قیمت پایین می‌فروشد. سرمایه گذار در این روش از کاهش قیمت سهام سود به دست می‌آورد. فروش استقراضی معامله‌ی بسیار پرریسکی است چراکه در خلاف جهت بازار حرکت می‌کند و به زمان‌بندی دقیق و هوش اقتصادی بالایی نیاز دارد. به همین دلیل فقط باید توسط معامله‌گران و سرمایه‌گذاران حرفه‌ای و باتجربه انجام شود.
در فروش استقراضی، فروشنده مالک سهام نیست بلکه با توجه به پیش‌بینی خود درباره افزایش قیمت، سهام را به منظور فروش قرض می‌گیرد و تعهد می‌کند پس از فروش، سهام را مجددا خریداری کرده و به مالک بازگرداند. یکی از موارد مهم در فروش استقراضی این است که شرایط این معامله باید بین طرفین کاملاً مشخص شود و هر دو طرف به تعهدات خود کاملاً پایبند باشند.
خرید استقراضی چیست؟
در مقابل استراتژی فروش استقراضی، یک استراتژی دیگر به نام خرید استقراضی وجود دارد. در این شیوه معامله‌گر از افزایش قیمت سهام، سود کسب می‌کند. به این صورت که با پیش‌بینی روندهای صعودی و فروش سهام قرض گرفته شده در قیمت‌های بالا، سود به دست می‌آورد.
دلایل استفاده از فروش استقراضی چیست؟
بطورکلی،فروش استقراضی با اهداف زیر انجام می‌شود:
کسب سود در صورت افت قیمت: معامله‌گر پیش‌بینی می‌کند که قیمت سهام یک شرکت،ممکن است در آینده کاهش یابد. از این رو تلاش می‌کند در روند نزولی قیمت سهام، با استفاده از استراتژی‌های معاملاتی خاص، سود کسب کند. معامله‌گر بر اساس این پیش‌بینی، سهام مدنظر را از مالک اصلی آن قرض گرفته و در بازار می‌فروشد. چنانچه قیمت سهام کاهش یابد، معامله‌گر آن دارایی را که با قیمت پایین‌تر خریداری کرده و به مالک اصلی برمی‌گرداند و از اختلاف قیمت خرید و فروش، سود به دست می‌آورد.
افزایش نقدشوندگی بازار از طریق بازارگردانی: هنگامی که تقاضای یک سهام بیش از عرضه آن باشد، برای خرید آن سهام صف تشکیل می‌شود. بنابراین با فروش استقراضی سهام و عرضه آن به بازار، مشکل افزایش تقاضا حل شده و نقدشوندگی افزایش می‌یابد.
پوشش ریسک کاهش قیمت سهام: یک معامله‌گر برای پوشش ریسک کاهش قیمت سهام در آینده، از روش فروش استقراضی استفاده می‌کند. در این حالت با کاهش قیمت سهام در آینده معامله‌گر می‌تواند ضرر ناشی از کاهش قیمت سهام را پوشش دهد.
افزایش کارایی در بورس: فروش استقراضی می‌تواند حجم معاملاتی که در بازار بورس انجام می‌شود را افزایش دهد و در نتیجه رشد و کارایی بازار بورس بیشتر خواهد شد.
افزایش سود سهامداران: افرادی که سهامدار عمده هستند و به صورت سالانه از سهام خود سود کسب می‌کنند، می‌توانند با این روش میزان سود کسب شده خود را افزایش می‌دهند.
سهام کدام شرکت‌ها برای خرید و فروش استقراضی مناسب‌تر هستند؟
یک معامله‌گر برای استفاده از استراتژی‌های خرید و فروش استقراضی می‌بایست شرایط بازار را بسنجد و در مورد شرکتی که قصد خرید سهام آن را دارد تحقیق کند.سهام شرکت های زیر مناسب ترین گزینه برای خرید و فروش استقراضی هستند:
- شرکت‌های کوچکی که سرمایه شان توسط سرمایه‌گذاران افزایش یافته است، به‌ویژه شرکت‌هایی که ارزش آنها به‌سختی تعیین می‌شود.
- شرکت‌هایی که نسبت (P/E) آنها بالاتر از آن است که بتواند با سرعت رشد آنها توجیه شود.
- شرکت‌هایی که در حال ورود به حوزه‌های رقابتی جدید هستند
- شرکت‌هایی که امور مالی ضعیفی دارند.
- شرکت‌هایی که فقط بر روی یک محصول خاص متمرکز هستند.
مثال از فروش استقراضی سهام در بازار بورس
یک معامله‌گر با قرض گرفتن سهام شرکت ذوب آهن اصفهان در تاریخ ۱۰ آبان ماه، هر سهم را به مبلغ 1200 تومان از مالک اصلی سهم قرض کرده و تعهد می‌کند پنج ماه دیگر آن را به مالک سهام بازگرداند. پنج ماه بعد قیمت نماد ذوب آهن به 1000 تومان کاهش می‌یابد. در این هنگام معامله‌گر تعداد سهام قرض گرفته شده را به مبلغ 1000 تومان خریداری کرده و به مالک سهم بازمی‌گرداند و به ازای هر سهم 200 تومان سود کسب می‌کند.
اما اگر قیمت سهام ذوب آهن افزایش یابد و به 1500 تومان برسد، معامله‌گر موظف است سهام را به قیمت 1500 تومان خریداری کرده و به مالک سهام بازگرداند. در این حالت به ازای هر سهم 300 تومان ضرر می‌کند.
حکم شرعی فروش استقراضی
موضوع فروشی استقراضی سهام یکی از مباحث مهم در بازارهای مالی است که نظرات مختلفی در مورد آن وجود دارد. در کشور ایران بر اساس حکم شرعی، فروش استقراضی با مشکل ربوی بودن مواجه است به همین دلیل به منظور استفاده از ظرفیت این نوع معامله، راهکارهایی همچون ساختار مبتنی بر اجاره، سلف و وعد مطرح شده است. کمیته فقهی سازمان بورس ایران نیز پس از بررسی تمام جنبه‌های فروش استقراضی، ضمن رد آن به دلیل ربوی بودن، 3 الگوی جایگزین برای این شیوه معاملاتی معرفی کرد در ادامه به هریک آشنا می‌شویم:
خرید و فروش هم‌زمان نقد و سلف: این راهکار توسط کمیته فقهی در تاریخ 25/2/1387 مطرح شد و بر اساس آن مالک سهام ابتدا سهم خود را به قیمت روز بازار به معامله‌گر می‌فروشد، سپس به صورت کلی همان مقدار سهام را به صورت سلف از او خریداری می‌کند. قیمت سلف به صورتی تعیین می‌شود که علاوه بر سود مورد انتظار سهام، مبلغی بیشتر، برای صاحب سهام تأمین گردد تا او انگیزه فروش سهام را پیدا کند.
اگر چه راهکار خرید و فروش هم‌زمان نقد و سلف، هدف فروش استقراضی را که استفاده از نوسانات منفی بازار است را پوشش می‌دهد، اما سازوکار عملیاتی آن متفاوت است. در فروش استقراضی سهام، هیچ سررسید مشخصی و معینی جهت بازگرداندن سهام تعیین نشده است ولی در فروش سلف، خریدار سلف قبل از سررسید حق مطالبه سهام را ندارد اما فروشنده سلف می‌تواند قبل از سررسید بپردازد.
فروش نقد سهام همراه با حق اختیار خرید و فروش: این راهکار نیز در طی جلساتی در تاریخ 15/11/1393 و 29/11/1393 توسط کمیته فقهی سازمان بورس اوراق بهادار مطرح شد. بر اساس این راهکار، جهت ایجاد شرایط فروش استقراضی استاندارد، هم‌زمان با قرارداد فروش، دو قرارداد اختیار معامله به طور ضمنی در قرارداد فروش سهام شرط می‌شود.
شرط اول، اختیار خریدی است که مالک دوم سهام به مالک اول می‌دهد تا او بتواند تا تاریخ مشخص، هر زمان که بخواهد، نسبت به خرید سهام فروخته شده با قیمت معامله اقدام کند. شرط دوم نیز اختیاری است که مالک اول به مالک دوم سهام می‌دهد و بر اساس آن مالک دوم اختیار دارد تا تاریخ مشخص هر زمان که بخواهد سهام خریداری شده را به مالک اول به قیمت معامله بفروشد.
فروش تعهدی: دو راهکار ارائه شده توسط کمیته فقهی با مشکلاتی مانند هزینه‌های مبادلاتی همراه بود، به همین دلیل در اوایل سال 1398 راهکار سومی بر اساس عقد وکالت جهت فروش استقراضی تصویب شد که بر اساس آن با انعقاد یک وکالت‌نامه بین مالک سهام و متقاضی فروش استقراضی، امکان فروش سهام قرض گرفته شده به‌صورت وکالتی برای شخص متقاضی فراهم شده است.
فروش تعهدی مفهومی یکسان با فروش استقراضی دارد و بر اساس آن یک سرمایه‌گذار، سهام مدنظر را از مالک اصلی قرض می‌گیرد، آن را در روند نزولی می‌فروشد و سپس سهام را مجدد خریداری کرده و به مالک اصلی باز می‌گرداند.
فروش استقراضی ; ریسکی بزرگ اما پر سود
تا به اینجا با خرید و فروش استقراضی آشنا شدیم.در ادامه به بررسی نکات مهمی در زمینه فروش استقراضی می‌پردازیم تا با وجود تمام ریسک های موجود، به سود بالایی دست پیدا کنید:
- فروش سهام به صورت استقراضی با ریسک زیادی همراه است. چرا که ممکن است قیمت سهام به صورت پیوسته افزایش یابد. در این شرایط معامله‌گر برای خرید دوباره سهام می‌بایست مبلغ بالاتری بپردازد.
- فروش استقراضی استراتژی قابل اطمینانی به شمار نمی‌رود و نمی‌توان استفاده از آن را به همه افراد توصیه کرد. اما چنانچه تصمیم گرفته‌اید که به‌عنوان یک راهبرد کلی از آن استفاده کنید، باید هوشمندانه عمل کنید و با تنظیم دقیق قیمت و رصد بازار، ریسک فروش‌تان را کاهش دهید.
- در برخی موارد ممکن است سهام خریداری شده توسط معامله‌گر به دلیل تقاضای زیاد در بازار و یا وضعیت معاملاتی نماد، قابل بازگردانی نباشد. در این صورت فرد مجبور است دوباره سهام را از مالک اصلی قرض بگیرد. به همین دلیل همواره توصیه می‌شود در صورتی که قصد فروش صورت استقراضی سهام را دارید سعی کنید دلایل محکمی مبنی بر روند نزولی بازار و یا کاهش قیمت سهم داشته باشید.
- در فروش استقراضی سهام باید به این نکته توجه کنید که ممکن است در شرکتی که شما سهام آن را دارید افزایش سرمایه و یا تغییراتی اساسی رخ دهد. با توجه به قراردادی که شما با مالک سهم و یا کارگزاری انعقاد می‌کنید، هنگام بازگرداندن سهام به مالک می‌بایست این تغییرات را در نظر داشته باشید.
منبع: investopedia
