استهلاک انباشته و نحوه ثبت آن در ترازنامه

استهلاک انباشته یکی از پرکاربردترین اصطلاحات حسابداری است که در مورد دارایی‌ها صدق می‌کند. دارایی‌های ثابت با گذشت زمان و در اثر استفاده زیاد دچار فرسودگی، فرسایش و کهنگی خواهند شد و به تدریج کارایی خود را از دست خواهند داد.

فهرست مطالب

در این مقاله از گروه نرم افزاری محک به بررسی موضوعاتی از قبیل تعریف استهلاک، شیوه محاسبه هزینه آن و نحوه ثبت استهلاک انباشته در ترازنامه و … خواهیم پرداخت.

منظور از استهلاک چیست؟

در تعریف استهلاک در حسابداری آمده است که استهلاک عبارت است از کاهش کمی و کیفی ارزش یک دارایی به صورت مداوم و ماندگار. استهلاک معیاری برای بررسی و شناسایی میزان دوام و ماندگاری یک دارایی است. در این بین با مفهومی به نام دارایی عملیاتی مواجه می‌شویم .به اموال و دارایی‌های ثابت یک سازمان یا یک شرکت دارایی عملیاتی می‌گویند. دارایی‌های عملیاتی از انواع دارایی‌های بلند مدت هستند که هنوز عمر مفید دارند و با گذر زمان و کاهش ارزش و کارایی دچار استهلاک می‌شوند.

طبق اصل مقابله درآمدها با هزینه‌ها، چون از دارایی‌های ثابت (مثل ماشین‌آلات تولیدی) برای تولید و کسب درآمد استفاده می‌کنیم، لازم است بهای تمام شده دارایی‌ها را طی سال‌هایی که از آن‌ها استفاده می‌کنیم، بر اساس قواعد حسابداری به هزینه تبدیل کنیم تا عمر دستگاه پایان یابد.

دلایل به وجود آمدن هزینه استهلاک چیست؟

عوامل به وجود آورنده هزینه استهلاک را می‌توان به دو دسته عوامل فیزیکی و کاربردی تقسیم کرد که در ادامه به آنها خواهیم پرداخت:

• عوامل فیزیکی : خرابی دستگاه بر اثر استفاده ، گذشت زمان ، پوسیدگی و زنگ‌زدگی
• عوامل کاربردی : عدم کافی بودن دستگاه در تولید و استفاده بیش از حد آن، از مد افتادگی دستگاه به‌خاطر وجود دستگاه‌هایی با امکانات بیشتر

هزینه استهلاک در حسابداری چگونه محاسبه می‌شود؟

محاسبه هزینه استهلاک با در اختیار داشتن بهای تمام شده دارایی (که شامل بهای خرید آن و ارزش افزوده و هزینه‌های حمل و نصب آن می‌شود) و عمر مفید و ارزش اسقاط آن به دست می‌آید؛ بنابراین، محاسبه هزینه استهلاک به یک عامل واقعی (بهای تمام شده تاریخی) و دو عامل برآوردی یا تخمینی (عمر مفید دارایی و ارزش اسقاط آن) بستگی خواهد داشت.

روش های محاسبه استهلاک کدام اند ؟

استهلاک به روش های گوناگونی محاسبه می گردد که در این قسمت، ضمن نام بردن از هریک، توضیحات مختصری هم ارائه خواهیم کرد:

1. روش استهلاک مجموع سنوات : برای محاسبه هزینه استهلاک به این روش ابتدا باید سال‌های عمر مفید برآوردی را با هم جمع نماییم تا مجموع سنوات به دست آید و حاصل را در مخرج کسر قرار می‌دهیم. صورت کسر ما سال‌های عمر مفید خواهد بود که به‌ صورت نزولی کاهش پیدا می‌کند. سپس بهای تمام شده را از ارزش اسقاط کم کرده و در کسر ضرب می‌کنیم.
2. روش استهلاک خط مستقیم : این روش ساده‌ترین روش محاسبه استهلاک است. در این روش مبلغ استهلاک برای هر دوره ثابت می‌باشد و بطور یکنواخت کاهش می‌یابد تا به ارزش اسقاط خود برسد.
3. روش‌های محاسبه استهلاک دارایی ثابت : روش‌های محاسبه استهلاک دارایی ثابت عبارت است از محاسبه بر حسب زمان، محاسبه بر حسب محصول، روش‌های مبتنی بر استهلاک بیشتر در سال‌های اول عمر مفید و کاهش تدریجی آن.

استهلاک انباشته چیست؟

به مجموع استهلاک سنوات گذشته دارایی‌های ثابت، استهلاک انباشته گفته می‌شود. حساب استهلاک انباشته یک حساب متعلق به دارایی در ترازنامه می‌باشد اما با ماهیت بستانکار. بدین معنی که مانده‌ی این حساب بستانکار در نظر گرفته خواهد شد. این حساب در ترازنامه به عنوان کاهنده از مبلغ ناخالص دارایی‌های ثابت گزارش داده می‌شود.

میزان استهلاک انباشته برای یک دارایی یا گروهی از دارایی‌ها در طول زمان افزایش پیدا می‌کند، چرا که هزینه‌ استهلاک در برابر دارایی‌ها ادامه‌دار است. هنگامی که یک دارایی در نهایت به فروش رفته یا بدون استفاده می‌شود، مقدار استهلاک انباشته شده مرتبط با آن دارایی معکوس خواهد شد، که نتیجه این مطلب حذف کلی رکورد آن دارایی از ترازنامه شرکت می‌گردد.

ثبت استهلاک انباشته در ترازنامه چگونه انجام می شود؟

استهلاک انباشته در سمت چپ ترازنامه در قسمت ذخایر قرار می‌گیرد و از حساب‌های معین ذخایر می‌باشد. این حساب در ترازنامه به‌عنوان کاهنده از مبلغ ناخالص دارایی‌های ثابت گزارش داده می‌شود. هنگامی که دارایی فروخته شود یا بدون استفاده باشد، مقدار استهلاک انباشته آن در ترازنامه حذف می‌گردد. حساب استهلاک انباشته گاهاً در سمت راست ترازنامه زیر بهای تمام شده دارایی قرار می‌گیرد تا از بهای تمام شده کم شود و ارزش دفتری دارایی به دست آید.

استهلاک انباشته و مبلغ دفتری

ارزش دفتری، ارزش یا بهای خالص یک دارایی می‌باشد که در ترازنامه شرکت ثبت می‌گردد و از تفاضل هزینه استهلاک انباشته قیمت خرید یا بهای تاریخی یک دارایی به دست می‌آید.

ارزش دفتری = بهای تمام شده – استهلاک انباشته

برای روشن شدن بهتر مطلب به مثالی در این زمینه توجه نمایید: فرض کنید یک سازمان یک قطعه از تجهیزات چاپی خودش را 100 هزار تومان خریده باشد و استهلاک انباشته 35 هزار تومان لحاظ می‌گردد. بنابراین در این حالت مبلغ دفتری تجهیزات چاپ 65 هزارتومان در نظر گرفته خواهد شد. نکته مهمی که در این بین وجود دارد این است که استهلاک انباشه نمی تواند از بهای تمام شده دارایی تجاور نماید. اگر یک دارایی به فروش برسد یا از بین برود، استهلاک انباشته آن دارایی از ترازنامه خذف می‌گردد. با این حال مبلغ دفتری یک دارایی لزوما نشانگر ارزش بازار آن دارایی نخواهد بود.

چه ارتباطی بین هزینه استهلاک و استهلاک انباشته وجود دارد؟

استهلاک انباشته، کل مبلغی است که شرکت دارایی‌های خود را مستهلک نموده است، این درحالی‌ است که هزینه استهلاک، میزان استهلاک دارایی‌های شرکت برای یک دوره مالی است. حساب هزینه استهلاک دارایی‌های ثابت، هنگام پایان دوره مالی به همراه سایر هزینه‌ها برای محاسبه سود به حساب سود/ زیان منتقل می‌گردد اما حساب استهلاک انباشته، جزو حساب‌های دائمی بوده و به سال بعد انتقال پیدا می‌کند و در ترازنامه در قسمت دارایی‌ها و به‌عنوان یک حساب کاهنده از همان دارایی ثابت مربوط به خودش گنجانده خواهد شد.

آنچه درباره استهلاک انباشته در این مقاله آموختیم

در این مقاله تلاش کردیم که شما را در ابتدا با مفهوم اصلی استهلاک در حسابداری آشنا کرده و در ادامه به شیوه های محاسبه آن پرداختیم. اما موضوع اصلی این مقاله استهلاک انباشته بود که ضمن تعریف آن به موضوعات مهمی پیرامون همین مطلب از جمله نحوه ثبت استهلاک انباشته پرداختیم. در نهایت باید تاکید کنیم که بحث استهلاک در محاسبات مالی و حسابداری بسیار پراهمیت بوده و به هیچ عنوان نمی‌توان به سادگی از آن گذشت. نرم افزار حسابداری محک نیز دارای دو ترازنامه پیش ‌فرض است که می‌توان اطلاعات و تغییرات موجود در هریک از حساب‌های دارایی، استهلاک، بدهی و سرمایه را به‌صورت خودکار به این ترازنامه‌های پیش‌فرض اضافه کرد.