اصل ثبات رویه در حسابداری چیست؟

یکی از مواردی که حسابرسان هنگام بررسی های خود به دنبال آن هستند، اصل ثبات رویه در حسابداری است .حسابرسی زمانی روی کار می آید که یک سرمایه گذار یا وام دهنده درخواست می‌کند تطابق صورت های مالی شرکت با اصول پذیرفته شده حسابداری بررسی شود.

فهرست مطالب

صورت های مالی شما کلیدی برای نشان دادن وضعیت مالی و دیون و بدهی‌های کسب و کار شما هستند. هنگامی که می خواهید بخشی از سرمایه خود را از راه فروش سهام به غیرمؤسسان (مردم عادی) تأمین کنید و یا برای افزایش سرمایه به دنبال سرمایه گذار بگردید، تهیه صورت های مالی و حسابداری برای ارائه به سرمایه گذاران اهمیت پیدا می کند.در این صورت است که سرمایه گذاران متوجه این موضوع می شوند که کسب و کار شما ارزش ریسک دارد یا خیر.

در این مقاله از نرم افزار حسابداری محک درباره اصل ثبات رویه در حسابداری، مزایا و معایب آن به طور مفصل صحبت خواهیم کرد و با ذکر چند مثال نحوه استفاده از این اصل را به شما آموزش خواهیم داد.

اصل ثبات رویه چیست؟

اصل ثبات رویه (Consistency Principle) که تحت عنوان اصل سازگاری نیز شناخته می‌شود، بیان می‌کند که همه روش‌های حسابداری باید به طور مداوم در طول دوره جاری و آتی دنبال شوند، مگر اینکه قانون تغییری را الزامی کند یا این تغییرات باعث شود ارائه و نمایش حساب‌ها بهتر شود. اصل ثبات رویه در حسابداری از دستکاری در حساب‌ها جلوگیری می‌کند و صورت های مالی را در دوره های تاریخی مختلف قابل مقایسه می‌کند.

به زبان ساده، اصل ثبات رویه در حسابداری به این معنی است که سازمان یا حسابدار و بخش حسابداری شما، یک اصل حسابداری را برای مستندسازی و گزارش‌دهی اطلاعات اتخاذ می‌کند و آن روش را به طور مداوم در تمامی رویه‌های حسابداری خود مورد استفاده قرار می دهد. این اصل در تهیه صورت های مالی مختلف یک شرکت اعمال می‌شود، از جمله:

• صورت های جریان نقدی
• ترازنامه ها
• صورت های سود و زیان
• گزارش حساب های پرداختنی/حساب های دریافتنی

تکیه بر یک روش حسابداری ثابت و منسجم تضمین می‌کند که اظهارات و اطلاعات مالی در دوره‌های گوناگون قابل مقایسه خواهند بود و مشاهده روندها و استخراج اطلاعات دقیق آسان‌تر می‌شود.

چالش های اصل ثبات رویه در حسابداری

از نظر تئوری، حفظ و ادامه روش های حسابداری و دفترداری به طور ثابت و منسجم به نظر کار آسانی می‌رسد اما در دو صورت ممکن است زنجیره این انسجام پاره شود و عدم ثبات رویه اتفاق بیافتد:

1- گردش مالی بالا یا تکیه بر حسابداران مختلف

وقتی در یک سازمان یا شرکت بزرگ چندین حسابدار داده‌ها را ثبت و ضبط ، گزارش‌ها را تهیه و جمع‌آوری، اسناد مالی را رسیدگی و نظارت می‌کند، به ندرت پیروی از از اصل ثبان رویه در حسابداری امکان پذیراست. برای اطمینان از رعایت اصول حسابداری لازم است که یک روش و رویه استاندارد در داخل سازمان تعیین شود یا رسیدگی به امور مالی و حسابداری به یک موسسه یا گروه حسابداری مجرب سپرده شود که از سیاست‌ها و رویه‌های ثابت پیروی می‌کند.

2- تغییر عمدی گزارشات برای نشان دادن یک مزیت

در برخی موارد، سازمان‌ها نحوه گزارش‌دهی اطلاعات مالی خود را تغییر می‌دهند تا از حفره‌های قانونی سواستفاده کنند یا داده‌های مالی را دستکاری کرده و آن‌ها را طور دیگری نشان دهند.

اگر تغییر رویه در شیوه‌های حسابداری و گزارش دهی مالی به هر دلیلی اتفاق بیافتد، آن شرکت یا سازمان باید دلایل تغییر، اثرات این تغییرات و ماهیت تغییرات را به صراحت بیان کند. این تغییر رویه باید در صورت های مالی نیز به روشنی افشا شود، به طوری که کاربران، سهامداران و سرمایه گذاران به راحتی بتوانند تغییرات لحاظ شده در برآوردها و فرضیات حسابداری را درک کنند و تغییر میزان سود خود را که ناشی از این تغییرات است مشاهده کنند.

مثال هایی از اصل ثبات رویه

اگر یک واحد تجاری از روش خط مستقیم استهلاک پیروی کند، در صورتی که پس از مدتی قانون تغییر کند، هر واحد آن باید از روش ارزش کتبی استهلاک به همان صورت قبلی پیروی نماید. حالا، این واحد تجاری باید بر اساس استهلاک ماسبق، تأثیر آن را بر سود ناشی از تغییر در صورت های مالی افشا کند. همچنین بیان دلیل این تغییر رویه که الزامات قانونی بوده است نیز الزامی است. همچنین ارائه اطلاعات در صورت های مالی باید روشن و واضح باشد تا کاربران بتوانند به راحتی آن را درک کنند.

مثال دیگری که در خصوص اصل ثبات رویه می‌توان بررسی کرد مربوط به کسب و کارهایی می‌شود که از روشهای FIFO و LIFO برای مدیریت و ارزیابی موجودی کالاهای خود استفاده می‌کنند. فرض کنید قانون شما را ملزم می‌کند که از روش هزینه میانگین یا روش FIFO برای ارزش گذاری موجودی استفاده کنید. بنابراین، کسب و کار شما باید روش ارزیابی موجودی را به صورت ماسبق انجام دهد و ارزش موجودی کالا را بر این اساس تغییر دهد و تغییر در ارزش گذاری و اثر تغییر ناشی از این تغییر بر سودسازی را به طور دقیق افشا کند.

در روش FIFO هزینه یا ارزش قدیمی‌ترین موجودی (که معمولا ارزان‌تر است) اولین موردی است که از موجودی حساب ترازنامه حذف می‌شود و جدیدترین هزینه‌ها (که اغلب بالاترین هستند) در موجودی باقی می‌مانند و گزارش می‌شوند.

به عنوان مثال، فرض کنید یک شرکت 30 واحد محصول A را در ماه ژانویه با ارزش 10 دلار برای هر واحد در اختیار داشته و سپس 50 واحد اضافی به ارزش 50 دلار برای هر واحد محصول خریداری می‌کند. وقتی این شرکت 40 واحد محصول را بفروشد، 30 واحد آن را به ارزش 10 دلار، و 10 واحد را به ارزش 15 دلار ثبت کرده و هزینه موجودی این 40 واحد محصول را 15 دلار ثبت می‌کند. این روش معمولا درآمد خالص بالاتری را نشان می دهد. از طرف دیگر، روش LIFO کاملا برعکس روش FIFO کار می‌کند. این روش اغلب درآمد خالص کمتری را نشان می‌دهد که البته می‌تواند برای به حداقل رساندن مالیات مفید باشد.

یک کسب و کار می‌تواند یکی از این روش‌ها را انتخاب کند و حتی یک بار بین این دو روش تغییر ایجاد کند، اما نمی‌تواند یک سال بر اساس LIFO گزارش دهد تا مالیات کمتری بپردازد، سپس سال بعد به روش FIFO متوسل شود تا درآمد خالص بالاتری را نشان دهد و برای سرمایه گذاران جذاب‌تر باشد، سپس دوباره به LIFO برگردد. انجام این کار تجزیه و تحلیل روندها در صورت های مالی و ارائه حسابرسی مناسب را غیرممکن می‌کند.

کاربردها و اهمیت اصل ثبات رویه

پیروی از اصل ثبات رویه در حسابداری از جنبه های گوناگون و برای افراد مختلف حائز اهمیت است:

• همه واحدها باید به طور مداوم از سیاست‌ها و اصول حسابداری پیروی کنند. از آنجایی که ثبات رویه یکی از مفروضات اساسی حسابداری است (مگر اینکه تغییر رویه‌های حسابداری افشا شود)، فرض بر این است که تمام رویه های حسابداری دنبال شده در سال گذشته در سال جاری رعایت شده‌‌اند. اصل ثبات رویه صورت های مالی را قابل قیاس می‌کند و همچنین تهیه و آماده سازی حساب‌ها را سهولت می‌بخشد. ضمنا، تمامی صنایع اعم از تولیدی، تجاری و خدماتی می‌توانند از این اصل استفاده کنند.
• اگر سیاست‌ها یا مفروضات حسابداری هر سال تغییر کنند، حسابداران را سردرگم می‌کند و استفاده‌کنندگان از صورت‌های مالی نیز به دلیل نوسانات شدید سود گمراه می‌شوند.
• اصل ثبات رویه هم از نظر حسابداری و هم از منظر حسابرسی مهم است. اصل ثبات رویه کار حسابداران را در ثبت معاملات و تراکنش‌های تجاری آسان می‌کند. برای حسابرسان نیز، امکان مقایسه صورت های مالی سال‌های گذشته را فراهم می‌کند.
• اصل ثبات رویه برای سهامداران و ذینفعان اهمیت دارد زیرا به آن‌ها این اطمینان را می‌دهد که صورت های مالی دقیق و موثق هستند. یک تصمیم مناسب زمانی اتخاذ می‌شود که اطلاعات مالی دقیق باشند و صورت های مالی به درستی ارائه شوند.

مزایای اصل ثبات رویه چیست؟

پیروی از اصل ثبات رویه در حسابداری چندین مزیت را برای کسب و کارها به همراه دارد:

1. سهولت در حسابرسی و حسابداری: همان طور که گفتیم، اصل ثبات رویه کار ثبت تراکنش‌ها را برای حسابداران راحت‌تر می‌کند و به حسابرسان امکان مقایسه صورت‌های مالی را می‌دهد.
2. ایجاد سهولت برای مدیریت: هنگامی که اصول و برآوردهای حسابداری به طور مداوم اعمال می‌شود، مدیریت با رویه های حسابداری، فناوری‌ها، روش‌ها و اثرات آن‌ها آشنا می‌شود و این موضوع به تصمیم گیری صحیح مدیران کمک می‌کند.
3. کاهش هزینه آموزش: اگر اصول حسابداری به طور مداوم رعایت شوند، تنها لازم است که آموزش اولیه به کارکنان حسابداری داده شود و از این رو، هزینه آموزش کاهش می‌یابد.
4. تهیه صورت های مالی قبال قیاس: و باز هم همان طور که پیش از این گفتیم، اصل ثبات رویه امکان مقایسه صورت های مالی را هم برای حسابرسان و هم برای سهامداران و ذینفعان فراهم می‌کند.

معایب اصل ثبات رویه در حسابداری چیست؟

اصل ثبات رویه در حسابداری شرکت‌ها و کسب و کارها را به پیروی از سیاست‌ها و مفروضات حسابداری یکسان محدود می‌کند. تغییرات ناشی از فناوری‌های جدید، شرایطی را ایجاد می‌کند که ناگزیر به تغییر می شوید. اما اصل ثبات رویه این تغییرات را محدود کرده و بعضا مدیران را در تنگنا قرار می‌دهد.

طبق اصل ثبات رویه، تغییر در رویه های حسابداری تنها زمانی مجاز است که منجر به بهبود و ارائه بهتر اطلاعات و حساب‌های مالی شود. از طرفی، این تغییرات و اثرات آن‌ها بر میزان سود باید در صورت های مالی افشا شود و این موضوع و محاسبات مربوط به آن می‌تواند فشار زیادی را به حسابداران و کارمندان بخش حسابداری وارد کند.

تغییر روندهای حسابداری چگونه گزارش می‌شود؟

همانطور که قبلا ذکر شد، اگر یک کسب و کار تصمیم به ایجاد تغییر در روش حسابداری خود داشته باشد، این تغییر باید افشا شود. به طور معمول، شرکت‌ها این تغییرات را در پاورقی صورت های مالی خود ذکر می‌کنند. هدف از این پاورقی‌ها ارائه و بیان شفاف روش‌ها و شیوه های حسابداری یک شرکت یا کسب و کار است و مهر تاییدی بر شفافیت فعالیت‌های تجاری یک شرکت نزد کاربران است.در این یادداشت‌ها،شرکت‌ها باید تغییرات رخ داده، تاریخ ایجاد تغییر و تأثیری را که این تغییر بر گزارش‌های مالی آن‌ها داشته است به‌ صراحت بیان کنند.

سخن آخر

در این مطلب در خصوص اصل ثبات رویه در حسابداری، اهمیت، مزایا و معایب این اصل صحبت کردیم. همه شرکت‌ها و کسب و کارها می‌توانند با استفاده از این اصل فعالیت‌های حسابداری و ثبت تراکنش‌های خود را ساده‌تر کنند و امکان مقایسه صورت‌های مالی سال‌های مختلف را برای حسابرسان، سهامداران و سرمایه گذاران فراهم کنند. ضمن اینکه، برای تهیه منظم و دقیق صورت های مالی استفاده از ابزارهایی مثل نرم افزارهای حسابداری پیشرفته، همچون نرم افزار حسابداری محک، اکیدا توصیه می‌شود.

منبع: stewardingram.com