حسابداری دوایر و شعب چیست و چه تفاوت‌هایی دارند؟

حسابداری دوایر و شعب بر اساس اصول خاصی انجام می‌شود. حسابدار در بررسی سود و زیان، هزینه‌ها،درآمدها و … باید بر اساس شرایط، مجموعه اقدامات لازم را انجام و قوانین خاصی را مدنظر قرار دهد. در حسابداری دوایر و شعب، حسابدار باید حسابرسی‌های فروشگاه‌هایی را که در بخش‌ها یا شعبه‌های مختلف کالاهای خاصی را می‌فروشند، انجام دهد.

فهرست مطالب

در این مطلب از گروه نرم افزار حسابداری محک مقصد داریم شما را با نحوه حسابداری شعب و دوایر و تفاوت این دو صحبت کنیم. همراه ما باشید.

حسابداری دوایر چیست؟

دوایر در حسابداری، به گروهی از فروشگاه‌ها یا مجموعه‌ها می‌گویند که کالاها و اقلام خاصی را در بخش‌هایی از یک مکان می‌فروشند. تمامی اقلامی که در این فروشگاه‌ها عرضه می‌شوند، زیر نظر مدیریت فروشگاه هستند.

هایپرمارکت‌ها یا سوپرمارکت‌ها را می‌توان نمونه‌ای بارز از دوایر به شمار آورد. همچنین هرکدام فروشگاه‌های زنجیره‌ای مختلف در سطح شهر که به عرضه انواع محصولات غذایی و خواربار مشغول هستند، دوایری دارند که باید حسابداری و حسابرسی‌هایشان بر اساس قوانین خاصی انجام شود.

انواع دوایر در حسابداری

دوایر در حسابداری به بخش‌های مختلفی تقسیم می‌شود که در زیر به بررسی آن‌ها می‌پردازیم:

• دوایر عملیاتی: نام دیگر دوایر عملیاتی، دوایر تولیدی است. دوایر تولیدی تأثیر مستقیمی بر روند تولید شرکت یا مجموعه دارند و به همین دلیل آن‌ها را جزو اولین دایره از دوایر به‌شمار می‌آورند؛
• دوایر خدماتی: در دوایر خدماتی، بخش‌های مختلف یک مجموعه اثرگذاری مستقیمی در خط تولید ندارند و به همین دلیل می‌توان آن را دقیقا نقطه مقابل دوایر عملیاتی دانست؛
• دوایر کیفیت: در دوایر کیفیت، ناظر کیفی باید کیفیت محصولاتی که توسط یک مجموعه یا تولیدی به بازار روانه می‌شوند را بررسی کند و در صورت وجود نقص یا مشکل، این موضوع را با مدیریت در میان بگذارد.

هزینه‌های حسابداری دوایر

در تعریف حسابداری دوایر، هزینه‌ها شامل ۲ دسته مختلف می‌شوند. در زیر هر کدام از این هزینه‌ها را توضیح می‌دهیم:

• هزینه‌های مستقیم دوایر: در دوایر مجموعه‌ها، هر بخش و فروشگاه هزینه‌های خاصی دارند. به هزینه‌هایی که توسط هر فروشگاه به‌صورت مجزا پرداخت و پردازش می‌شود، هزینه‌های مستقیم دوایر می‌گویند؛
• هزینه‌های غیرمستقیم دوایر: همه بخش‌های یک فروشگاه یا شرکت، هزینه‌های کلی مشخصی دارندد که در هر فروشگاه و هر بخش نیز هزینه‌ها متفاوت و معین است. این هزینه‌ها در دسته هزینه‌های غیرمستقیم قرار می‌گیرند.

حسابداری شعب چیست؟

حسابداری شعب نیز نمونه‌ای مشابه حسابداری دوایر است؛ با این تفاوت که بخش‌های مختلف یک فروشگاه در مکان‌هایی دور از هم فعالیت می‌کنند. در واقع شعبه‌های یک فروشگاه که در نقاط مختلف شهر هستند، باید بر مبنای قوانینی خاص و مشخص حسابداری‌های مجموعه را انجام دهند تا در آینده مشکلی به وجود نیاید.

شعبه‌های یک فروشگاه یا شرکت ممکن در فاصله زیادی از هم تأسیس شوند؛ اما همگی چارچوب خاصی دارند و زیر نظر مدیریت فعالیت می‌کنند. در حسابداری شعب ممکن است اشکالات و خطاهای مختلفی به وجود بیاید. در هر یک از شعبه‌های یک مجموعه که مشکلی ایجاد شد، رسیدگی به آن بر عهده مدیریت اصلی است.

انواع شعب در حسابداری

در حسابداری دوایر و شعب، شعب نیز انواع مختلفی دارند. در ادامه به توضیح انواع شعب در حسابداری می‌پردازیم:

• شعب مستقل: شعبه‌های مستقل، علاوه بر وظایف و اختیاراتی که مدیریت یک مجموعه برای آن‌ها در نظر می‌گیرد، از اختیارات بیشتری برخوردارند. در واقع آن‌ها می‌توانند در صورت صلاحدید، در نام و یا محدوده کاری خود تغییراتی کوچک به وجود آورند؛ البته به شرطی که این تغییرات را با مدیریت مجموعه در میان بگذارند. در شعبه‌های مستقل، همانطور که از نام‌شان پیداست، شعبه‌ها به‌صورت مستقل از شرکت اصلی اما با نام آن شرکت فعالیت می‌کنند؛
• شعب غیرمستقل: به شعبه غیرمستقل، شعب وابسته هم می‌گویند که کاملا برعکس شعب مستقل، هیچ اختیاراتی ندارد و نمی‌تواند حتی کوچکترین تغییرات را در نحوه کار و فعالیت خود ایجاد کند. در واقع شعبه اصلی، نحوه کارکرد و فعالیت شعبه‌های غیر مستقل را تعیین می‌کند و این شعبه‌ها موظف به انجام وظایف محول‌شده هستند؛
• شعب خارجی: شعبه‌هایی که در خارج از کشور فعالیت می‌کنند، در لیست شعبه‌های خارجی قرار می‌گیرند.

روش‌های ارسال کالا به شعب

مجموعه اصلی می‌تواند بر اساس شیوه‌ها و روش‌های مختلفی کالا و اقلام را به دست شعبه‌های مختلف خود برای عرضه و فروش برساند. شیوه ارسال کالا، نحوه قیمت‌گذاری محصول و جزئیات فروش توسط شعبه را مشخص می‌کند. حسابدار باید از شیوه ارسال کالا به شعب آگاه باشد؛ چون روش ارسال در ثبت حسابداری تأثیرگذار است.

در زیر روش‌های مختلفی را که یک محصول از شعبه اصلی به شعب مختلف مجموعه ارسال می‌شود، توضیح می‌دهیم:

• قیمت تمام‌شده: اگر امکان تعیین قیمت فروش وجود نداشت و برای مدیریت مجموعه نیز انبار کردن محصولات دیگر امکان‌پذیر نبود، حسابدار از شیوه قیمت تمام‌شده استفاده می‌کند. در محصولاتی که امکان منقضی‌شدنشان وجود دارد و تاریخ انقضایشان نزدیک است یا محصولاتی که پس از مدتی مشخص دیگر قابل استفاده نیستند، از روش قیمت تمام‌شده استفاده می‌شود؛
• قیمت تمام‌شده با درصدی از بهای تمام‌شده: چنانچه حسابدار نتواند قیمت مشخص و واضحی برای اقلامی خاص تعیین کند، از روش قیمت تمام‌شده به‌اضافه درصدی از بهای تمام‌شده استفاده می‌کند. در این روش بر اساس محاسباتی که حسابدار انجام می‌دهد، قیمت محصولات تعیین می‌شود؛
• قیمت فروش: در روش قیمت فروش، قیمت محصولات و اقلام از قبل توسط مدیریت اصلی تعیین می‌شود. چنانچه مواد اولیه محصولی که تولید می‌شود نوسان قیمت زیادی را تجربه نکنند، حسابدار از روش قیمت فروش استفاده می‌کند.

استاندارد حسابداری شعب

حسابدارها در کشور ایران بر اساس 41 استاندارد مختلف، حسابرسی‌های شرکت‌ها را انجام می‌دهند. در هر شعبه حسابدار قیمت نهایی و شیوه ارسال کالا را در نظر می‌گیرد و بر اساس آن‌ها از استاندارد مشخصی برای حسابرسی‌های شرکت استفاده می‌کند.

استانداردهای حسابداری به حسابدار کمک می‌کند تا عملیات مالی را با نظم و دقت بیشتری انجام دهد. در واقع حسابدار موظف است تا از تمامی استانداردهای لازم پیروی کند تا چنانچه او از مجموعه خارج یا عضو جدیدی به تیم حسابداری مجموعه اضافه شد، دیگران بتوانند از روش محاسباتی او مطلع شوند.

کدینگ حسابداری شعب

اکنون که با تعریف حسابداری دوایر و شعب و انواع آن‌ها آشنا شدید، در ادامه قصد داریم به توضیح کدینگ حسابداری شعب بپردازیم. گاهی وقت‌ها حسابرسی‌ها کمی سخت و مشکل می‌شود. در این زمان، حسابدار از کدینگ حسابداری شعب استفاده می‌کند.

در این روش عملیات مالی که توسط یک حسابدار در یک مجموعه انجام می‌شود، به‌صورت درختی و در دسته‌های مشخصی هستند. هر دسته سطوح متنوعی دارد و به‌صورت هرمی، به عنوان سرگروه یا زیرگروه تعیین می‌شود. حسابدار برای اینکه سختی محاسبات را کم کند، دسته‌ها را به سطوح مختلف که پیچیدگی کمتری دارند تقسیم می‌کند.

کدینگ حسابداری در شعب مزایای زیادی دارد که در زیر به آن‌ها اشاره می‌کنیم:

• حسابرسی‌ها برای حسابدار راحت‌تر، سختی محاسبات کمتر و عملیات حسابرسی یکپارچه می‌شود؛
• حسابرسی‌ها با دقت بیشتری انجام می‌شود؛
• جزئیات صورت‌های مالی بیشتر می‌شود.

کدینگ حسابداری شعب زمانی به کار می‌آید که مدیریت مجموعه بخواهد آن را گسترش دهد. در این حالت برای سهولت محاسبه فرایندهای مالی، حسابدار محاسبات را به‌صورت طبقه‌بندی‌شده و درختی انجام می‌دهد.

ثبت و نگهداری مدارک و اسناد حسابداری در شعب و مرکز

در حسابداری شعب، اگر مدیریت یک شعبه بخواهد مستقل کار کند و دفاتر قانونی را هم به همین روش ثبت و نگهداری کند، در واقع به شیوه غیر متمرکز فعالیت می‌کند و باید پس از هر مرحله و دوره تراز آزمایشی تهیه کند و به مجموعه اصلی بفرستد.

آموزش حسابداری دوایر و شعب

حسابداری در دوایر و شعب تعاریفی مجزا دارد که در زیر هریک را توضیح می‌دهیم:

آموزش حسابداری دوایر

چنانچه در دوایر خریدی انجام شود، حساب خرید بدهکار است و اقلامی که خریداری می‌شوند، مرتبط با بخشی هستند که آن اقلام را می‌خرد. همچنین در صورتی که در دوایر کالا و محصولی فروخته شود، حساب فروش نقش بستانکار را دارد و فروش مربوط به حساب مشخص یک بخش یا فروشگاه است.

آموزش حسابداری شعب

در حسابداری شعب، قوانین مشخص و واضحی وجود دارد. هر حسابدار در هر شعبه از مجموعه اصلی، باید بر اساس برخی قوانین خاص اقدام کند. در حسابداری شعب، نوع شعبه‌ای که حسابدار در آن‌جا مشغول به فعالیت است، تأثیر مستقیمی در تعیین قوانین دارد. همچنین شیوه تعیین قیمت و نحوه ارسال کالا نیز جزو مهمترین عواملی هستند که قوانین را برای حسابدار تعیین می‌کنند.
شعبه‌های یک مجموعه در بازه‌های زمانی مشخص موظف هستند برای مدیریت اصلی گزارش تهیه کنند. شیوه گزارش‌دهی بر اساس نوع کارکرد شعبه مشخص می‌شود که در زیر انواع روش‌ها را ذکر می‌کنیم:

• سیستم صورت درآمد؛
• سیستم رهگیری بدهکار؛
• سیستم حساب‌های نهایی؛
• سیستم سهام و بدهکار؛

تفاوت حسابداری دوایر و شعب

اما حسابداری دوایر و شعب چه تفاوتی با هم دارند؟ در واقع در حسابداری دوایر حسابدار صورت‌های مالی چندین غرفه را که در یک محل هستند بررسی می‌کند؛ اما در حسابداری شعب حسابدار موظف است صورت‌های مالی بخش‌های مختلف یک مجموعه را که از شعبه اصلی دور هستند بررسی کند.

در تعریف کلی دوایر به بخش‌های یک مجموعه که نزدیک مجموعه اصلی هستند گفته می‌شود و شعبه نیز بخش‌هایی هستند که فاصله مشخصی با مجموعه اصلی دارند.

حسابداری دوایر و شعب با گروه نرم افزاری محک

در این مطلب از گروه نرم افزاری محک به تعریف کاملی از حسابداری دوایر و شعب پرداختیم. حالا شما تفاوت دوایر و شعب را با یکدیگر می‌دانید، نکات حسابداری هر یک را مطالعه کردید و آموزش‌هایی را در مورد شیوه حسابرسی در هر یک از این بخش‌ها از ما دریافت کردید. چنانچه به‌عنوان حسابدار قصد دارید در دوایر یا شعب مشغول به فعالیت شوید، ملزم هستید تا استانداردهای حسابرسی را در هر یک رعایت کنید و بر اساس قوانین حسابرسی دوایر یا شعب، فعالیت خود را ادامه دهید.