امروزه، کسب و کارها در حال رقابتی شدید با یکدیگر هستند. برای اینکه یک کسب‌وکار بتواند در این رقابت موفق شود، نیاز به مدیرانی با مهارت و دانش بالا دارد. رشته MBA یکی از رشته‌های دانشگاهی است که به دانشجویان مهارت‌های لازم برای مدیریت کسب‌وکارها را آموزش می‌دهد. در این مقاله از گروه نرم افزار حسابداری محک به بررسی رشته MBAT، تاریخچه، گرایش‌ها و بازار کار این رشته می‌پردازیم. با ما همراه باشید.
فهرست مطالب
رشته MBA چیست؟
MBA یا مدیریت کسب و کار یکی از رشته‌های پرطرفدار و جذاب در مقطع کارشناسی ارشد است که به آموزش و تربیت مدیران ماهر و کارآفرین در زمینه‌های مختلف کسب و کار می‌پردازد. این رشته برای آن دسته از افرادی که می‌خواهند در زمینه‌های مختلف، از جمله برندسازی، بازاریابی، رهبری و ارتباطات، دانش و مهارت‌های خود را افزایش دهند و سازمان‌ها را به سمت تحول و پیشرفت هدایت کنند بسیار مناسب است. هدف از تحصیل در این رشته افزایش دانش و توانایی افراد در مدیریت فرایندهای کسب و کار از تولید تا فروش و خدمات پس از فروش است.
رشته MBA دارای چندین گرایش کاربردی و مهم است که دانشجویان با توجه به علاقه و نیاز خود می‌توانند در آنها تحصیل کنند. برخی از مهم‌ترین گرایش‌های این رشته عبارت‌اند از: بازاریابی و فروش، مدیریت مالی، مدیریت تولید و سیستم‌های تولید و پروژه، منابع انسانی، مدیریت استراتژیک، مدیریت بین‌المللی و مدیریت فناوری اطلاعات. این رشته در بسیاری از دانشگاه‌ها و مؤسسات آموزشی ایران و جهان تدریس می‌شود و مدرک آن از ارزش بالایی برخوردار است.
تاریخچه رشته MBA در جهان
تاریخچه رشته MBA به اوایل قرن بیستم میلادی برمی‌گردد که در آن زمان کشور آمریکا در حال صنعتی‌شدن بود و نیاز به نیروهای متخصص و آموزش دیده در زمینه مدیریت و توسعه کسب و کار داشت.
اولین مدرک مرتبط با این رشته در سال ۱۹۰۰ میلادی توسط مدرسه کسب و کار تاک با عنوان کارشناسی ارشد علوم تجاری (Master of Science in Commerce) اعطا شد. اما اولین دوره MBA با نام فعلی خود در سال ۱۹۰۸ میلادی در دانشگاه هاروارد برگزار شد. این دوره دو ساله بود و بر پایه تحقیقات فردریک وینسلو تیلور، مهندس و پدر علوم مدیریت، تدریس می‌شد. دانشجویان این دوره با استفاده از روش تحقیقاتی پرونده‌های دانشکده حقوق، مشکلات تجاری را تحلیل و بررسی می‌کردند.
پس از آن، رشته MBA در سراسر آمریکا و سایر کشورهای جهان گسترش یافت و برنامه درسی آن با توجه به نیازهای بازار و تغییرات محیط کسب و کار تغییر و تکامل یافت. امروزه، رشته MBA یکی از محبوب‌ترین و مورد احترام‌ترین رشته‌های تحصیلی در دنیا است که برای افرادی که می‌خواهند در زمینه‌های مدیریتی، رهبری، کارآفرینی و تحول سازمانی فعالیت کنند، مناسب است.
تاریخچه رشته MBA در ایران
رشته MBA قبل از انقلاب اسلامی با همکاری دانشگاه هاروارد و سازمان مدیریت صنعتی ایران (ICMS) در دهه ۶۰ شمسی ارائه می‌شد. اما بعد از انقلاب، این رشته مورد بی‌توجهی قرار گرفت و منحل شد. بعد از آن، اولین دانشگاهی که این رشته را به صورت رسمی و مورد تأیید وزارت علوم در سال ۱۳۸۰ برگزار کرد، دانشگاه صنعتی شریف بود. این رشته در ابتدا برای فارغ‌التحصیلان رشته‌های فنی مهندسی طراحی شد؛ اما به مرور به دیگر رشته‌ها نیز گسترش یافت. اکنون، بسیاری از دانشگاه‌ها و مؤسسات آموزشی در ایران این رشته را با تخصص‌های مختلف ارائه می‌دهند.
معرفی گرایش‌های مختلف رشته MBA
رشته مدیریت کسب و کار دارای گرایش‌های مختلفی است. برخی از گرایش‌های این رشته عبارتند از:
مالی
گرایش مالی رشته MBA یکی از شاخه‌های تخصصی رشته مدیریت کسب و کار است که به آموزش و توسعه مهارت‌های مربوط به مدیریت منابع مالی یک سازمان، شرکت یا گروه می‌پردازد. در این گرایش، دانشجویان با مفاهیم، ابزارها و روش‌های مالی آشنا می‌شوند و یاد می‌گیرند که چگونه بازارهای مالی را تحلیل کنند، سرمایه‌گذاری‌های مؤثری انجام دهند، ریسک‌های مالی را کنترل کنند و قوانین و مقررات مالی را رعایت کنند. فارغ‌التحصیلان گرایش مالی می‌توانند در شرکت‌های مالی، بانک‌ها، مؤسسات سرمایه‌گذاری، حسابداری و مشاوره مالی مشغول به کار شوند.
استراتژیک
گرایش استراتژیک به آموزش و توسعه مهارت‌های مربوط به تعیین و اجرای استراتژی‌های مناسب برای رسیدن به اهداف سازمان‌ها می‌پردازد. در این گرایش، دانشجویان با مفاهیم، ابزارها و روش‌های مدیریت استراتژیک آشنا می‌شوند و یاد می‌گیرند که چگونه با توجه به تحلیل فضای رقابتی، منابع موجود، نیازهای مشتریان و قوانین و مقررات مربوطه، استراتژی‌هایی را طراحی، ارزیابی و انتخاب کنند که به بهبود عملکرد و موفقیت سازمان‌ها کمک کند.
بازاریابی
گرایش بازاریابی یکی از گرایش‌های محبوب و کاربردی در مدیریت کسب و کار است که به دانشجویان مهارت‌های لازم برای تشخیص، تحلیل و رفع نیازهای مشتریان را آموزش می‌دهد. در این گرایش، مباحثی مانند استراتژی بازاریابی، تحقیقات بازار، ارتباطات بازاریابی، برندسازی، قیمت‌گذاری، فروش، تبلیغات، رفتار مصرف‌کننده و تجارت الکترونیک ارائه می‌شود. بازاریابی یکی از حوزه‌های پرطرفدار و پردرآمد در دنیای کسب و کار است که فرصت‌های شغلی متنوعی را برای فارغ‌التحصیلان این گرایش ایجاد می‌کند.
منابع انسانی
این گرایش به دانشجویان آموزش می‌دهد که چگونه منابع انسانی سازمان‌ها و کسب و کارها را مدیریت کنند. در این گرایش، دانشجو با مباحثی مانند رفتار سازمانی، روانشناسی صنعتی، حقوق کار، مذاکره، حل تعارض، رهبری و مدیریت آشنا می‌شود. گرایش منابع انسانی یکی از حوزه‌های پردرآمد است که به فارغ‌التحصیلان این امکان را می‌دهد تا در سمت‌های مختلفی مانند مدیریت منابع انسانی، مشاور منابع انسانی، کارشناس توسعه منابع انسانی، کارشناس ارزیابی عملکرد، کارشناس حقوق و دستمزد و کارشناس توسعه سازمانی فعالیت کنند.
فناوری
گرایش فناوری رشته MBA یکی از گرایش‌های مدرن و پرطرفدار این رشته است که به دانشجویان مهارت‌های لازم برای مدیریت فناوری اطلاعات در یک بنگاه اقتصادی را آموزش می‌دهد. در این گرایش، دانشجو یاد می‌گیرید که چگونه از طریق فناوری به سودآوری برسند و چگونه فناوری را به عنوان یک ابزار استراتژیک در یک کسب و کار به کار بگیرید. برخی از دروس این گرایش عبارتند از:
- تصمیم‌گیری و برنامه‌ریزی فناوری
- جذب و بومی‌سازی فناوری
- نوآوری و مدیریت محصول
- سیاست‌گذاری فناوری در سطح بنگاه
این گرایش برای افرادی مناسب است که به استفاده از تکنولوژی در حل مسائل کسب و کار علاقه‌مند هستند و می‌خواهند در زمینه‌هایی مانند مدیریت پروژه‌های فناورانه، مشاوره در زمینه فناوری و مدیریت سیستم‌های اطلاعاتی فعالیت کنند. این گرایش بازار کار بسیار مناسبی دارد و می‌تواند درآمد بالایی را به همراه داشته باشد.
عملیات و زنجیره تامین
گرایش عملیات و زنجیره تامین در رشته MBA به بررسی فرایندهای تولید، توزیع و مصرف کالاها و خدمات می‌پردازد. در این گرایش، دانشجویان با مباحث مربوط به بهینه‌سازی فرایندها، مدیریت عملیات، مدیریت زنجیره تامین، کنترل کیفیت و بهره‌وری آشنا می‌شوند. فارغ‌التحصیلان گرایش عملیات و زنجیره امین می‌توانند در ادارات دولتی، شرکت‌های خصوصی، شرکت‌های مشاوره مدیریتی و همچنین در حوزه‌های مختلفی از تولید و خدمات مشغول به کار شوند. برخی از موضوعاتی که در این گرایش مورد بررسی قرار می‌گیرند عبارتند از:
- مدیریت تدارکات و خرید
- مدیریت تقاضا و پیش‌بینی
- مدیریت موجودی و انبارداری
- مدیریت لجستیک و حمل‌ونقل
سیستم‌های اطلاعاتی
گرایش سیستم‌های اطلاعاتی رشته MBA یکی از گرایش‌های مهم رشته مدیریت کسب و کار است که با نام فناوری اطلاعات MIS نیز شناخته می‌شود. در این گرایش، دانشجو یاد می‌گیرید که چگونه از ابزارهای تحلیلی و خلاقانه برای جمع‌آوری، تحلیل و نتیجه‌گیری بر اساس اطلاعات و داده‌های موجود استفاده کند.
امروزه، فناوری اطلاعات در همه حوزه‌های کسب و کار نقش مهمی ایفا می‌کند. به همین دلیل، سازمان‌ها به مدیرانی نیاز دارند که با فناوری اطلاعات آشنایی داشته باشند و بتوانند از آن برای بهبود عملکرد سازمان استفاده کنند. فارغ‌التحصیلان گرایش سیستم‌های اطلاعاتی MBA می‌توانند در مشاغل مختلفی در حوزه فناوری اطلاعات و مدیریت مشغول به کار شوند.
دروس رشته مدیریت MBA
رشته مدیریت MBA در دانشگاه‌ها معمولاً شامل 48 واحد درسی است، اگرچه ممکن است در سرفصل‌های دروس بسته به نوع دانشگاه تفاوت‌هایی وجود داشته باشد که این امر بسیار طبیعی است. پایه‌های اصلی و دروس مشترکی این رشته عبارتند از:
- رفتار سازمانی
- اقتصاد خرد
- حسابداری
- مدیریت استراتژیک
- مدیریت مالی
- تئوری سازمان
- مدیریت بازاریابی
- مدیریت عملیات
تفاوت رشته DBA و رشته MBA چیست؟
رشته DBA و رشته MBA هر دو از رشته‌های مدیریت کسب و کار هستند، اما تفاوت‌های مهمی با یکدیگر دارند. رشته MBA برای افرادی است که می‌خواهند مهارت‌های عملی و کاربردی مدیریت را فرا بگیرند و در سطوح مدیریتی متوسط و بالا فعالیت کنند. اما رشته DBA برای افرادی است که می‌خواهند مهارت‌های پژوهشی و تخصصی مدیریت را فرا بگیرند و در سطوح مدیریتی بالا و علمی فعالیت کنند. در جدول زیر، تفاوت‌های اصلی بین رشته‌های MBA و DBA به طور خلاصه بیان شده است:
ویژگی MBA DBA سطح تحصیل کارشناسی ارشد دکتری مدت زمان تحصیل دو سال سه تا چهار سال تمرکز مهارت‌های مدیریتی عملی تحقیقات و نظریه‌های مدیریت بازار کار مشاغل مختلفی در حوزه‌ی مدیریت مشاغل مختلفی در حوزه‌ی تحقیق و توسعه‌ی مدیریت شرایط پذیرش معمولاً شامل معدل کارشناسی، سوابق کاری و مصاحبه معمولاً شامل معدل کارشناسی، سوابق کاری، مصاحبه و آزمون ورودی
رشته MBA برای چه کسانی مناسب است؟
رشته MBA برای افرادی مناسب است که به مدیریت کسب و کار علاقه دارند و می‌خواهند در مشاغل مدیریتی مشغول به کار شوند. این رشته به دانشجویان مهارت‌های لازم برای مدیریت سازمان‌ها را آموزش می‌دهد. برخی از ویژگی‌های لازم برای تحصیل در این رشته عبارتند از:
- علاقه به مدیریت کسب و کار: اگر به مدیریت کسب و کار علاقه دارید و می‌خواهید در این حوزه فعالیت کنید، تحصیل در این رشته می‌تواند گزینه‌ای مناسب برای شما باشد.
- انگیزه برای یادگیری: تحصیل در رشته MBA مستلزم یادگیری مباحث و مهارت‌های جدید است. اگر انگیزه کافی برای یادگیری مباحث این حوزه را دارید، تحصیل در این رشته را به شما پیشنهاد می‌کنیم.
- مهارت‌های تحلیلی و حل مسئله: مدیریت کسب و کار مستلزم تفکر تحلیلی و حل مسئله است. چنانچه این مهارت‌ها را دارید، تحصیل در این رشته می‌تواند باعث موفقیت شما شود.
- مهارت‌های ارتباطی و بین فردی: مدیریت کسب و کار مستلزم مهارت‌های ارتباطی و بین فردی قوی است. اگر این مهارت‌ها را دارید، تحصیل در این رشته می‌تواند برای شما مفید باشد.
تصمیم‌گیری در مورد اینکه آیا تحصیل در رشته MBA برای شما مناسب است یا خیر، تصمیمی شخصی است. با توجه به ویژگی‌ها و اهداف خود، می‌توانید تصمیم بگیرید که آیا این رشته برای شما مناسب است یا خیر.
بهترین دانشگاه‌ها برای تحصیل رشته MBA
انتخاب دانشگاه معتبر برای تحصیل در رشته مدیریت کسب و کار جزو تصمیمات مهمی است که تأثیر زیادی بر موفقیت و آینده کاری شما دارد. دانشگاه‌های زیادی در جهان وجود دارد که این رشته را ارائه می‌دهند. برخی از معتبرترین آنها عبارتند از:
در جهان:
- دانشگاه هاروارد (Harvard University)
- دانشگاه استنفورد (Stanford University)
- دانشگاه پنسیلوانیا (University of Pennsylvania)
- دانشگاه ییل (Yale University)
- دانشگاه MIT (Massachusetts Institute of Technology)
در ایران:
- دانشگاه شریف
- دانشگاه علم و صنعت
- دانشگاه تهران
- دانشگاه مالک اشتر
- دانشگاه شاهرود
- سازمان مدیریت صنعتی ایران
- دانشگا علوم و فنون مازندران
- دانشگاه علامه طباطبایی
بازار کار رشته MBA
اگر شما نیز جزو دانشجویان این رشته باشید یا به این رشته علاقه داشته باشید به احتمال زیاد بارها از این سؤال برایتان پیش آمده است که بازار کار رشته MBA چگونه است؟ آیا می‌توان آینده روشنی برای آن متصور شد یا خیر؟ پاسخ به این سؤال به عوامل مختلفی بستگی دارد. اما به طور کلی می‌توان گفت که رشته MBA یکی از بهترین رشته‌ها از لحاظ بازار کار و درآمد است. این رشته به دانشجویان مهارت و دانش لازم برای مدیریت و رهبری سازمان‌ها و کسب و کارهای مختلف را می‌دهد. فارغ‌التحصیلان این رشته می‌توانند در صنایع و حوزه‌های متنوعی مانند بانکداری، مشاوره، تکنولوژی، خدمات بهداشتی، تولید، خیریه و غیره فعالیت کنند.
همچنین، میزان درآمد دانشجویان رشته MBA نسبت به دانشجویان رشته‌های دیگر بالاتر است. بر اساس گزارش سال 2020 انجمن مدیران تجاری جهانی (GMAC)، میانگین حقوق سالانه فارغ‌التحصیلان رشته مدیریت کسب و کار در سال 2019 حدود 115 هزار دلار بوده است که نسبت به میانگین حقوق سالانه فارغ‌التحصیلان رشته‌های دیگر حدود 35 درصد بیشتر بوده است. در ایران نیز میانگین حقوق سالانه فارغ‌التحصیلان MBA نسبت به میانگین حقوق سالانه فارغ‌التحصیلان رشته‌های دیگر حدود 25 درصد بیشتر است.
سخن آخر
در این مقاله به بررسی رشته مدیریت کسب و کار و نکات مهم در خصوص آن پرداختیم. کسانی که قصد تحصیل در این رشته را دارند می‌بایست ابتدا اهداف خود را مشخص کنند سپس با توجه به شرایط خود دانشگاه مناسب برای تحصیل را انتخاب کنند. مدیریت کسب و کار یکی از رشته‌های پرطرفدار و پرکاربرد در دنیای امروز است که فرصت‌های شغلی متنوع و جذابی را برای فارغ‌التحصیلان ایجاد می‌کند. برای موفقیت در این رشته دانشجو باید مهارت‌های ارتباطی، تحلیلی و خلاقیت بالایی داشته باشد.
