امروزه یکی از عوامل مهمی که بر روی هزینه نهایی محصولات و خدمات در سازمان‌ها و شرکت‌ها نقش بسزایی دارد، محاسبه میزان جذب سربار است. از آنجایی که هزینه سربار به طور مستقیم در فرایند تولید محصولات دخالت ندارد پس به سادگی نمیتوان آن را به قیمت نهایی محصول اضافه کرد. به همین منظور بسیاری از سازمان‌ها و شرکت‌ها به منظور پیشبرد اهداف سازمانی به آن توجه می‌کنند.
فهرست مطالب
نرخ جذب سربار یا هزینه‌های سربار از مهم‌ترین عوامل تأثیرگذار بر بهای تمام شده محصولات یا خدمات است و محاسبه آن در سازمان‌ها و شرکت‌ها در دوره‌های مالی از اهمیت بسیار زیادی برخوردار است. درک این مفهوم و به‌کارگیری مؤثر آن در سازمان‌ها و شرکت‌ها به پیشبرد اهداف کمک شایانی می‌کند. با ادامه این مقاله با ما همراه باشید تا با هزینه سربار و اصول محاسبۀ نرخ جذب سربار در حسابداری صنعتی آشنا شویم.
جذب سربار چیست؟
سربار یکی از اجزاء مهم در قیمت تمام شده محصولات و خدمات است و در واقع می‌توان گفت هزینه‌ای است که امکان افزودن آنها به قیمت نهایی محصولات و خدمات به سادگی وجود ندارد بر همین اساس نمیتوان آن را به تولید کالا ارتباط داد. علاوه بر این هزینه‌های دیگری نیز وجود دارند که به طور مستقیم قابل شناسایی هستند اما اینکه آنها را به یک محصول مشخص ربط داد مقرون به صرفه نیست؛ این نوع هزینه‌ها را نیز در برخی مواقع به عنوان سربار در نظر می‌گیرند.
- هزینه اجاره ساختمان کارخانه
- هزینه استهلاک ساختمان کارخانه
- هزینه بیمه اجتماعی سهم کارفرما
- هزینه حقوق سرپرستان
- هزینه سوخت کارخانه
- هزینه روشنایی کارگاه و کارخانه
هزینه‌هایی از قبیل هزینه استهلاک، هزینه اجاره، هزینه سوخت و … نمونه‌ای از هزینه‌های سربار در یک کارخانه هستند که می‌توان آنها را دو بازه زمانی قبل از شروع دوره مالی و هنگام وقوع هزینه‌ها شناسایی و محاسبه کرد. بعنوان مثال در مقاله ای از سایت گروه نرم افزاری محک، انواع روش های محاسبه استهلاک در حسابداری را توضیح داده ایم.
زمان شناسایی هزینه های سربار
به طور کلی هزینه های سربار را در دو بازه زمانی قبل از شروع دوره مالی و هنگام وقوع هزینه‌ها می‌توان شناسایی کرد. در ادامه با هر کدام آشنا می‌شویم.
- قبل از شروع دوره مالی: هزینه های سربار به منظور تعیین قیمت تمام شده محصولات قبل از شروع دوره مالی به صورت تقریبی محاسبه میشود در واقع به آن سربار پیش‌بینی‌شده یا سربار برآوردی گفته میشود.
- هنگام وقوع هزینه‌ها: هزینه سربار در پایان دوره مالی و بعد از تحقق هزینه‌ها شناسایی میشود که به آن سربار واقعی گفته میشود.
عدد به دست آمده از محاسبه قیمت تمام شده محصولات تولید شده پس از پیش بینی و محاسبه هزینه‌های سربار از آغاز دوره مالی تا پایان آن، نرخ جذب سربار نامیده میشود. در محاسبه نرخ جذب سربار عوامل زیر نقش دارند:
- سربار برآورد شده
- مبنای جذب هزینه سربار ساخت
- سطح فعالیت انتخاب شده
مبانی جذب سربار ساخت
میزان تولید محصولات در یک کارخانه را می‌توان بر اساس هر یک از مبانی جذب سربار ساخت بیان کرد. به طور کلی مبانی جذب سربار ساخت شامل موارد زیر است.
- ساعت کار مستقیم: در صورتی که بین ساعات کار مستقیم و هزینه های سربار در یک کارخانه رابطه مستقیمی وجود داشته باشد از این مبنا استفاده خواهد شد.
- هزینه مواد مستقیم: به طور کلی بین هزینه مواد مستقیم و هزینه های سربار در کارخانه رابطه منطقی وجود ندارد به همین منظور مبنای هزینه مواد مستقیم مبنا مناسبی جهت جذب هزینه‌های سربار نخواهد بود.
- هزینه کار مستقیم: اگر بین هزینه‌های کار مستقیم و هزینه های سربار در کارخانه رابطه وجود داشته باشد و میزان هر ساعت کار مستقیم در هر دایره برابر باشد استفاده از این مبنا زمانی کاربرد خواهد داشت.
- ساعت کار ماشین‌آلات: اگر در یک کارخانه ماشین‌آلات کاملأ اتوماتیک باشند، ساعت کار ماشین‌آلات بهترین‌ترین مبنا برای جذب هزینه‌های سربار خواهد بود. چرا که برخی از هزینه‌های سربار از قبیل تعمیر، نگهداری و استهلاک با ساعت کار ماشین‌آلات ارتباط مستقیم دارند.
- سربار واقعی: این مبنا هزینه‌هایی را شامل میشود که به صورت واقعی در طول یک دوره مالی به مصرف رسیده‌اند. علاوه بر این تمامی هزینه‌هایی که می‌بایست با انجام اصلاحات، در پایان یک دوره مالی به عنوان هزینه های سربار شناسایی شود را نیز شامل میشود.
گروه‌های هزینه سربار در حسابداری صنعتی
از مباحث مهم دیگری که در اصول محاسبه نرخ جذب سربار در حسابداری صنعتی می‌توان به آن اشاره کرد گروه‌بندی هزینه سربار در حسابداری صنعتی است که می‌توان آن را به سه گروه زیر تقسیم کرد:
سربار ساخت: سربار ساخت از موضوعات مهم در حسابداری صنعتی است که هزینه‌های تولید به جز دستمزد مستقیم و همچنین مواد خام مصرفی را در بر می‌گیرد میشود. به طور معمول این هزینه در حساب سربار ساخت نمایش داده میشود و با عناوینی همچون هزینه‌های عمومی کارخانه یا سربار کارخانه شناخته میشود.
سربار اداری و تشکیلاتی: این نوع سربار به عنوان هزینه‌های دوره مالی شناخته می‌شوند و به حساب سود و زیان منتقل می‌شوند.
سربار توزیع و فروش: سربار توزیع و فروش نیز مانند سربار اداری به عنوان هزینه‌های یک دوره مالی شناخته می‌شوند و به حساب سود و زیان منتقل می‌شوند.
انواع روش های طبقه بندی هزینه های سربار
به طور کلی دو نوع روش رایج جهت طبقه بندی هزینه های سربار وجود دارد که در ادامه با آن آشنا می‌شویم.
- سربار مستقیم و سربار غیرمستقیم: سربار مستقیم، شامل هزینه‌هایی است که مستقیمأ با یک بخش در ارتباط باشند. مانند هزینه مواد سوختی، دستمزد غیرمستقیم، هزینه سرپرستی، تعمیر ماشین‌آلات و … اما از طرف دیگر سربار غیرمستقیم، شامل هزینه‌هایی است که نمیتوان آنها را به طور مستقیم به حساب یک بخش تولیدی یا خدماتی اختصاص داد. از این قبل هزینه‌ها می‌توان به هزینه برق، آب، اجاره و … اشاره کرد.
اصولاً مهم‌ترین هدف در طبقه بندی هزینه های سربار به دو نوع سربار مستقیم و غیرمستقیم، مشخص‌کردن میزان سودآوری محصولات و سهم هر بخش در سود سازمان یا شرکت است.
- سربار ثابت، سربار متغیر و سربار نیمه متغیر: در طبقه‌بندی هزینه‌های سربار به سربار ثابت، سربار متغیر و سربار نیمه متغیر، هدف رسیدن به اهداف مشخص شده مدیران با تصمیم‌گیری در مورد حجم تولید، کنترل هزینه‌ها و قیمت‌گذاری محصولات می‌باشد.
اضافه جذب سربار چیست؟
یکی از موارد مهم در محاسبه نرخ جذب سربار در حسابداری صنعتی، اضافه جذب سربار است. به طور کلی هزینه‌های واقعی سربار در یک دوره مالی در قسمت بدهکار حساب کنترل سربار ثبت می‌شوند، از طرف دیگر سربار جذب شده نیز در ابتدای یک دوره مالی در قسمت بستانکار حساب کنترل سربار ثبت میشود. در واقع می‌توان گفت که از تفاضل دو متغیر سربار جذب شده و سربار واقعی، اضافه جذب سربار حاصل میشود:
سربار واقعی – سربار جذب شده = اضافه جذب سربار
با توجه به رابطه بالا در صورتی که اضافه جذب سربار، مثبت شود یعنی میزان سربار جذب شده از میزان سربار واقعی بیشتر است. اما اگر اضافه جذب سربار منفی نشان‌دهنده این است که میزان سربار واقعی کمتر است.پیشنهاد می شود برای کسب اطلاعات بیشتر مقاله ” حسابداری صنعتی چیست ” را مطالعه نمایید.
سربار پیش بینی شده چیست؟
در برخی از مواقع، در آغاز دوره مالی با توجه به تجربیات و تغییرات قیمت عوامل ایجادکننده هزینه، هزینه‌های سربار پیش‌بینی و محاسبه می‌شوند از این رو به آن سربار پیش‌بینی شده می‌گویند. پس از پیش‌بینی هزینه‌های سربار با کمک روشی‌هایی خاص، سربار را تا پایان دوره مالی شناسایی می‌کنند و هزینه تمام شده محصولات را بر اساس آن محاسبه می‌کنند که با نام نرخ جذب شناخته میشود.
نرخ جذب سربار یکی از بهترین روش‌ها جهت تعیین هزینه‌های سربار قابل تخصیص به کالا و محصولات است. نرخ جذب سربار به عنوان سریع‌ترین روش برای مدیریت، تشخیص تغییرات غیرمنطقی، بررسی عدم کارایی و همچنین متوازن ساختن قیمت تمام شده محصولات شناخته میشود. عوامل مختلفی در پیش‌بینی هزینه‌های سربار دخیل هستند که مهم‌ترین آنها شامل موارد زیر است:
- اختلاف بین مقدار تولید برنامه‌ریزی‌شده و تولید واقعی
- مشخص نبودن قیمت واقعی برخی از هزینه‌های سربار
- ایجاد شرایط مناسب به منظور مقایسه هزینه‌های واقعی و هزینه‌های پیش‌بینی‌شده
فرمول های مربوط به سربار
فرمول‌هایی که در محاسبه سربار در حسابداری صنعتی استفاده میشود شامل موارد زیر است.
- مقدار بودجه‌ای، سربار بودجه‌ای = نرخ جذب سربار
- سربار متغیر جذب شده + سربار ثابت جذب شده = سربار جذب شده
- سربار متغیر جذب شده + سربار ثابت جذب شده = سربار بودجه‌ای
- سربار متغیر واقعی + سربار ثابت واقعی = سربار واقعی
هزینه سربار جذب نشده
هزینه‌هایی که جز قیمت تمام شده محصولات تولید شده حساب نمی‌شوند و به عنوان بخشی از هزینه‌های عملیاتی در یک سازمان یا شرکت شناخته می‌شوند را هزینه سربار جذب نشده می‌گویند.
سربار جذب نشده در تولید محصولات، به سربار ثابت مربوط میشود و شامل هزینه‌های سربار متغیر نمی‌باشد. در واقع سربار جذب نشده در تولید با میزان ظرفیت استفاده شده ارتباط دارد.
