تغییر در برآورد حسابداری و اصلاح اشتباهات از معیارهای تغییر در حسابداری است. تغییر در حسابداری، ناشی از دستیابی به اطلاعات جدیدی است که هنگام برآورد اولیه وجود نداشته‌اند. انجام برآورد در حسابداری امری معمول و ضروری است که با هدف بهبود و اصلاح تغییرات، مقایسه صورت‌های مالی با یکدیگر در طول زمان انجام می‌شود. تغییر در برآورد کاملاً کارشناسانه است و از نمونه‌های آن می‌توان به تغییر در برآورد عمر مفید دارایی، تغییر روش استهلاک و تغییر در برآورد مطالبات مشکوک‌الوصول اشاره کرد. در ادامه این مقاله از گروه نرم افزاری محک به بررسی انواع تغییرات حسابداری، مراحل اصلاح اشتباه و نحوه برخورد با هر کدام از آنها در حسابداری خواهیم پرداخت.
فهرست مطالب
تغییرات حسابداری چیست؟
تغییرات حسابداری باعث به وجود آمدن اطلاعات جدیدی می‌شود که بر تصمیم افراد استفاده کننده از اطلاعات تأثیر خواهد گذاشت. این تغییرات به وجود آمده به نوعی زیان‌های ناشی از قابلیت مقایسه را جبران می‌کنند.
انواع تغییرات حسابداری کدام‌اند؟
تغییرات حسابداری را می‌توان در سه گروه زیر طبقه بندی کرد :
۱- تغییر در برآوردهای حسابداری
۲- اصلاح اشتباه و تغییر در رویه‌های حسابداری
۳- تغییر در شخصیت حسابداری واحد گزارشگری
در ادامه به شرح هر کدام خواهیم پرداخت.
تغییر در برآوردهای حسابداری چگونه رخ می‌دهد؟
همان‌طور که گفتیم، تغییرات رویه حسابداری، ناشی از دستیابی به اطلاعات جدیدی است که در هنگام برآورد اولیه وجود نداشته‌اند. حال سؤالی که پیش می‌آید این است که اصلاً رویه حسابداری چیست؟ به اصول، مبانی، میثاق‌ها، قواعد و روش‌های خاصی که برای تهیه و ارائه صورت‌های مالی توسط یک واحد تجاری به کار گرفته می‌شوند، رویه حسابداری می‌گویند. تغییر در برآورد حسابداری ناشی از ارزیابی وضعیت فعلی حساب‌ها، منافع و تعهدات آتی مورد انتظار از دارایی‌ها و بدهی‌ها می‌باشد که باعث پیشرفت‌های جدید است.
تغییر در برآوردهای حسابداری باعث تغییر در سود و زیان خالص دوره‌ای می‌شود. اگر تغییر رخ داده در دوره‌های بعدی هم لحاظ شود، سود یا زیان خالص دوره‌های بعدی هم باید تغییر کند. این تغییرات باید تحت همان سرفصل‌های قبلی در سود و زیان لحاظ شوند. مثلاً اگر درآمد یا هزینه‌ای قبلاً به عنوان یک قلم غیر مترقبه تلقی شده باشد، اثر تغییر در برآورد آن نیز باید به صورت یک قلم غیرمترقبه گزارش شود.
در اصول حسابداری برآوردهای مختلفی با توجه به شرایط و اطلاعات متغیر انجام می‌شود. در صورتی که اطلاعات جدیدی جایگزین اطلاعات قبلی شود، این برآوردها هم تغییر می‌کنند. از نمونه‌های تغییر در برآوردهای حسابداری می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
- تغییر در عمر مفید و ارزش اسقاط دارایی ثابت
- تغییر در روش محاسبه استهلاک اگر به دلیل تغییر در الگوی مصرف منافع اقتصادی باشد.
- تغییر در مبلغ انواع ذخیره (مطالبات مشکوک‌الوصول، مزایای پایان خدمت کارکنان و …)
- تغییر در روش شناخت درآمد فعالیت‌های پیمانکاری از سود صفر به روش درصد تکمیل پیمان
نحوه برخورد با برآورد در حسابداری
اثر تغییر در برآورد حسابداری مرتبط با دوره جاری در همان دوره مشخص می‌شود و اثر تغییر در برآورد حسابداری دوره‌های آتی در دوره‌های آتی انجام می‌شود و نکته قابل‌توجه آن است که اثر تغییر در برآورد حسابداری نباید در دوره‌های مالی قبلی لحاظ شود.
تغییر در رویه‌های حسابداری و اصلاح اشتباه
یکی از ویژگی‌های کیفی صورت‌های مالی قابل‌مقایسه بودن آنها با یکدیگر می‌باشد. به همین منظور، ثبات داشتن در رویه و نحوه عمل حسابداری طی هر دوره مالی و نیز از یک دوره مالی به دوره مالی بعدی ضروری می‌باشد. پس به دلیل اینکه این ثبات در عملکرد امکان مقایسه را فراهم می‌کند، تغییر در رویه‌های حسابداری ممنوع است مگر اینکه یکی از شرایط زیر وجود داشته باشد:
- در صورتی که رویه جدید بر رویه پیشین اولویت داشته باشد و به صورت مطلوب‌تری به ارائه صورت‌های مالی بپردازد، تغییر رویه حسابداری قابل توجیه است.
- تغییر به دلیل قوانین آمره و استانداردهای حسابداری.
به این ترتیب تغییر در رویه‌های حسابداری مجاز نمی‌باشد، مگر به موجب قوانین آمره و استاندارد جدید یا به‌کارگیری رویه جدید که موجب ارائه مطلوب‌تر صورت‌های مالی می‌شود. از نمونه‌هایی از تغییر در رویه‌های حسابداری می‌توان به موارد زیر اشاره کرد :
- تغییر در روش حسابداری موجودی کالا از فایفو به میانگین
- تغییر در روش استهلاک به دلیل تغییر قانون
منظور از اصلاح اشتباه چیست؟
وقوع اشتباه در حسابداری اجتناب‌ناپذیر است و هرگاه در دوره جاری اشتباهاتی مربوط به یک یا چند دوره گذشته کشف شود باید برای اصلاح آن اقدام کرد. از انواع اصلاح اشتباه در حسابداری می‌توان به موارد زیر اشاره کرد :
- کشف موارد تقلب در حسابداری
- اصلاح اشتباهاتی که برگرفته از تفسیر نادرست واقعیت است
- تغییر از روش لایفو به فایفو
- تغییر از مبنای نقدی به تعهدی
- اشتباهات ریاضی و …
نحوه برخورد با اصلاح اشتباه در حسابداری
- اگر اشتباه کشف شده با اهمیت نباشد، باید در سود و زیان خالص دوره جاری منظور شود.
- اگر اشتباه با اهمیت باشد اثر انباشته ناشی از اصلاح اشتباه باید به عنوان تعدیلات سنواتی ثبت شود.
- ارقام مقایسه‌ای صورت‌های مالی باید مجدداً ارائه شوند.
نکته مهم
اگر تشخیص بین تغییر در رویه حسابداری و تغییر در برآورد حسابداری کار سختی باشد، تغییر موردنظر به عنوان تغییر در برآورد حسابداری تلقی می‌شود.
تغییر در شخصیت واحد گزارشگر
واحد گزارشگر، حوزه معینی از فعالیت اقتصادی است که اطلاعات مالی آن برای سرمایه گذاران، وام دهندگان و اعتباردهندگان که نمی‌توانند مستقیماً اطلاعات موردنیازشان برای تصمیم گیری در مورد منابع و ارزیابی مدیران و هیئت راهبری را کسب کنند، مفید است.
منظور از واحد گزارشگر نیز واحد اقتصادی است که موضوع فعالیتش صورت‌های مالی می‌باشد. حال ممکن است در حسابداری سرمایه گذاری، شخصیت واحد گزارشگر با تغییر روبرو شود. تغییر در شخصیت گزارشگری زمانی اتفاق می‌افتد که تغییر در ساختار سازمان باعث تغییر در صورت‌های مالی شخصیت دیگر شود. در صورت تغییر در شخصیت گزارش‌گیری کلیه صورت‌های مالی سال‌های قبل باید ارائه مجدد شود.
مثلاً شرکت بتا که خود شرکت فرعی آلفا است . ۷۰ درصد سهام شرکت گاما را در برمی‌گیرد. با تغییر استاندارد قرار بر این شد که بتا، موظف به تهیه صورت‌های مالی تلفیقی برای خودش و شرکت گاما شود. به همین منظور بتا موظف است برای سال قبل مبادرت به ارائه مجدد صورت‌های مالی با فرض فرعی محسوب شدن شرکت گاما برای سال گذشته، نماید.
پیشرفت‌های جدید در گرو تغییـرات حسابداری
همان‌طور که گفتیم تغییر در برآوردهای حسابداری در زیر مجموعه تغییرات حسابداری قرار می‌گیرد. طبیعی است هنگامی که تغییری در حسابداری یک سازمان رخ دهد، کلیه اسناد حسابداری ثبت شده در دفاتر حسابداری و انواع نرم افزار حسابداری باید ویرایش شوند. پایهٔ تمام گزارشات در نرم افزار حسابداری محک، اسناد حسابداری است که به دودسته ی اسناد حسابداری اتومات و اسناد حسابداری غیر اتومات تقسیم می‌شود. از جمله امکاناتی که بیشتر کاربران و به ویژه حسابداران به آنها نیاز دارند، ویرایش اسناد است. معمولاً افراد به دنبال ساده‌ترین راه برای ویرایش اسناد در نرم افزار حسابداری خود هستند. طوری که بتوانند در هر زمان و موقعیتی، اطلاعات مربوط به اسناد را اصلاح کرده و در نهایت سند جدید خود را با اصلاحات انجام شده ثبت کنند.
امکان ویرایش سند در نرم افزار حسابداری محک به این حالت است که کاربر نرم افزار می‌تواند پس از انتخاب گزینه ویرایش اسناد در پنجره حسابداری مالی، شماره سند مورد نظر را وارد و یا جستجو کند. سند مربوطه در حالت ویرایش باز می‌شود و کاربر می‌تواند کلیه اصلاحات لازم پس از برآوردهای حسابداری را در سند مذکور، اعمال کند.
منبع: accountingtools
