مالیات بر ارث چیست؟ | مراحل اخذ گواهی مالیات بر ارث

مالیات بر ارث یکی از انواع مالیات‌های مستقیم است که بر اموال و دارایی‌های فرد متوفی اعمال می‌شود. این مالیات به منظور تأمین بخشی از هزینه‌های عمومی دولت و جلوگیری از تمرکز ثروت در دست عده‌ای خاص وضع شده است. پس از فوت فرد، وراث موظف به پرداخت مالیات بر ارث هستند تا بتوانند به اموال و دارایی‌های به جا مانده دسترسی پیدا کنند. میزان این مالیات بسته به ارزش اموال و نسبت وراث با متوفی متفاوت است و قوانین مربوط به آن در هر کشور ممکن است متفاوت باشد. در این مقاله از گروه نرم افزار حسابداری محک به بررسی قانون مالیات بر ارث و نحوه محاسبه آن می‌پردازیم.

فهرست مطالب

مالیات بر ارث چیست؟

مالیات بر‌ارث یکی از مهم ترین مباحث مالیاتی است که در چند سال اخیر به اهمیت بسیار بالایی دست پیدا کرده است. مطابق قانون مالیات‌های مستقیم هر شخصی که کسب درآمد می کند، باید مالیات آن درآمد را بپردازد. ارث نیز از این قاعده مستثنی نیست. از این رو مالیات بر ارث، مالیاتی است که برتمامی اموال قابل انتقال و غیر قابل انتقال متوفی، تعلق می‌گیرد. بر این اساس وراث برای اینکه بتوانند اموال و دارایی‌های به جای مانده از متوفی را میان خود تقسیم کنند، باید مالیات آن را بپردازند.

تاریخچه مالیات بر ارث

قانون مالیات بر ارث اولین بار در سال 1316 به طور رسمی تصویب شد. این قانون در طی سال‌های بعد و با روی کار آمدن دولت‌های مختلف بارها دستخوش تغییر و تحول شده است.در سال 1395 و طی اصلاح قانون مالیات‌های مستقیم، تغییرات عمده ای در این قانون شکل گرفت و بسیاری از موارد مربوط به قانون قدیم یا قبل از سال 1395 تغییر کرد.

از این رو قانون مالیات بر ارث قدیم و جدید با یکدیگر تفاوت دارند. در واقع برای افراد متوفی قبل از سال 95 قانون مالیات ارث بر اساس قانون قدیم و برای افراد متوفی بعد از سال 95 قانون مالیات ارث بر اساس قانون جدید محاسبه خواهد شد.

در قوانین مالیاتی جدید، مالیات بر اساس نوع اموال و دارایی‌های متوفی محاسبه و تعیین می‌شود. در واقع نرخ مالیات برای دارایی‌های مختلف با یکدیگر متفاوت است. اما در قانون قدیم، مبنای محاسبه مالیات‌بر ارث، ارزش اموال و دارایی‌های متوفی است. به عبارت دیگر، هرچه ارزش کل دارایی‌ها بیشتر باشد، نرخ مالیات نیز به همان نسبت افزایش می‌یابد.

طبقه وراث چیست؟

مقدار مالیاتی که به ماترک باقیمانده از متوفی اختصاص داده می‌شود برای هر کدام از وراث متفاوت است. بر اساس قانون جدید مالیات‌بر ارث، وراث با توجه به نسبتی که با متوفی دارند، طبقه‌بندی می‌شوند که به آن طبقه وراث گفته می‌شود. در ماده 862 قانون مدنی وراث به 3 دسته تقسیم می‌شوند به نوعی که در صورت عدم وجود افراد دسته اول، ارث به دسته دوم و در صورت نبود افراد دسته دوم، به افراد دسته سوم تعلق می‌گیرد. در ادامه با این سه دسته آشنا خواهیم شد:

دسته اول: پدر، مادر، فرزندان، همسر، فرزندان فرزندان

دسته دوم: برادر، خواهر و فرزندانشان، پدربزرگ و مادربزرگ

دسته سوم: عمه، عمو، خاله، دایی و فرزندانشان

ماترک متوفی چیست؟

ماترک به معنی تمامی اموال و دارایی‌های قابل انتقال و غیر قابل انتقال به جا مانده از متوفی، از قبیل املاک، وسیله‌های نقلیه، حساب‌های بانکی، سهام، لوازم خانه، بدهی و … است. ماترک متوفی را می‌توان به دو دسته دارایی‌های مثبت و منفی تقسیم کرد. دارایی‌های مثبت شامل اموال و دارایی‌هایی است که بین وراث تقسیم می‌شود و دارایی منفی بدهی‌ها و دیونی است که به صورت قانونی و یا تعهدی بر گردن متوفی بوده و بعد از مرگ او می‌بایست توسط وراث پرداخت شود. درصورتی که این بدهی‌ها پرداخت نشود وراث حق تقسیم ماترک را نخواهند داشت.

انواع مالیات بر ارث کدامند؟

مالیات بر ارث به اموال و دارایی‌های مختلفی تعلق می‌گیرد در ادامه با انواع آن آشنا خواهیم شد:

1. مالیات بر ارث املاک

مقدار مالیات بر ارث املاک توسط کمیسیون املاک سازمان امور مالیات کشوری ارزش گذاری و تعیین می‌شود. سپس به وراث هر یک از طبقات این مالیات اعلام می‌شود. مقدار دقیق این مالیات برای هر یک از طبقات متفاوت است؛ برای دسته اول وراث مقدار مالیات ارث املاک 7.5 درصد است.

2. مالیات بر ارث خودرو

خودرو و وسایل نقلیه نیز جزو اموالی هستند که مالیات بر ارث به آن‌ها تعلق می گیرد، طبق قانون، کارشناس رسمی دادگستری میزان مالیات بر ارث خودرو را تعیین می‌کند. میزان مالیات مشخص شده برای وراث طبقه اول 2 درصد است.

3. مالیات بر ارث سهام و سود آن

یکی دیگر از اموال و دارایی‌هایی که به آن مالیات تعلق می‌گیرد سهام و سود است. مالیات سهام و سود آن به صورت جداگانه محاسبه می‌شوند. این میزان مالیات برای هر کدام از شرکت‌های بورسی و غیر بورسی نیز متفاوت است.

4. مالیات بر ارث سپرده بانکی

سپرده‌های بانکی و اوراق مشارک دسته دیگری از دارایی‌ها هستند که مشمول مابیات می‌شوند. میزان مالیات تعیین شده برای سپرده‌های بانکی و اوراق مشارکت برای هر یک از دسته‌های وراث متفاوت است و توسط سازمان امور مالیات ارزش گذاری می‌شود.

5. مالیات بر ارث سایر اموال و دارایی‌ها

برخی از اموال و دارایی‌ها ممکن است در گروه‌های بالا قرار نگیرد اما مشمول مالیات بر ارث شوند؛ تشخیص این موارد بر عهده سازمان امور مالیاتی است که با توجه به اظهار نامه ارائه شده توسط وراث و تحقیقات خود سازمان تعیین می‌شود.

نحوه محاسبه مالیات بر ارث

برای محاسبه مالیات بر ارث، وراث یا نماینده قانونی آنها، ابتدا باید نسبت به انحصار وراثت اقدام کنند تا وراث متوفی به طور رسمی مشخص گردند. در مرحله بعد وراث مکلف هستند حداکثر طی یک سال از تاریخ فوت متوفی، به سازمان امور مالیاتی مراجعه کرده و در اظهارنامه مخصوص، اطلاعات مربوط به هویت متوفی، وراث حین فوت، دارایی‌ها، بدهی‌ها، هزینه‌های کفن و دفن و … را ذکر کنند.

تا قبل از پایان مهلت یکساله، در صورتی‌که اظهارنامه تحویل سازمان امور مالیاتی شود، هزینه‌های کفن و دفن متوفی از مقدار ارث کم شده و باقیمانده مشمول مالیات بر ارث می‌شود. اما چنانچه تا مهلت مقرر، اظهارنامه تحویل داده نشود، هزینه‌های فوق کم نخواهد شد. امروزه در اکثر کشورهای جهان مالیات ارث از وراث اخذ می‌شود اما قانون آن در هر کشور متفاوت است.

هدف از تعیین طبقه بندی برای وراث نیز مشخص‌کردن میزان مالیات بر ارث هر فرد با توجه به طبقه ای است که در آن قرار دارد. بر اساس قانون مالیات‌های مستقیم نرخ مالیات بر ارث برای وراث در هر یک از طبقات با توجه به نوع ماترک متفاوت است. برای مثال وراث طبقه اول پس از پرداخت 7.5 درصد مالیات می‌توانند املاک مسکونی متوفی را به نام خود انتقال دهند. این درحالی است که افراد طبقه دوم و سوم به ترتیب با پرداخت 15 و 30 درصد مالیات می‌توانند املاک متوفی را به نام خود انتقال دهند. در جدول زیر نرخ مالیات بر ارث هر یک از طبقات بسته به نوع ارث مشخص شده است.

معافیت مالیات بر ارث

معافیت‌های مالیاتی در مورد ارث را می‌توان به 2 دسته تقسیم کرد. برخی از این معافیت‌ها عمومی هستند و برخی دیگر ویژه‌ی مشمولین قانون قدیم مالیات بر ارث هستند. در ادامه با این دو دسته آشنا خواهیم شد:

1. معافیت‌های قانون جدید مالیات بر ارث

طبق ماده 24 قانون مالیات‌های مستقیم، اموال و دارایی‌های زیر معاف از مالیات ارث هستند:

• وجوه بازنشستگی و پس انداز خدمت و مزایای مربوط پایان خدمت
• مطالبات مربوط به اخراج، بازخرید و مرخصی استحقاقی استفاده نشده
• وجوه پرداختی توسط مؤسسات بیمه یا کارفرما
• بیمه‌های عمر، اجتماعی و زندگی
• خسارت مربوط به فوت و دیه
• اموال وقف شده مؤسسات دولتی
• لوازم و اثاث خانه موفی
• هزینه‌های کفن و دفن
• بدهی‌های متوفی

2. معافیت‌ مالیات بر ارث قانون قدیم

طبق قوانین قدیمی،اموال و دارایی‌های زیر معاف از مالیات ارث هستند:

• 80% سپرده‌های بانکی متوفی
• 80% اوراق مشارکت
• 50% سهام متوفی در شرکت‌های بورسی
• 40% سهام شرکت‌های غیر بورسی
• 80% موجودی حساب متوفی در مؤسسات اعتباری غیر بانکی مجاز
• 40% ارزش خالص دارایی متوفی در واحدهای صنعتی، تولیدی، معدنی و کشاورزی

چه کسانی از مالیات بر ارث معاف هستند؟

طبق ماده 25 قانون مالیات‌های مستقیم، وراث طبقه اول و دوم که جزو خانواده شهدای انقلاب اسلامی باشند از پرداخت مالیات بر ارث معاف هستند. استفاده از معافیت مربوط به این قانون مشروط به تأیید بنیاد شهید یا یکی از ارگان‌های مسلح کشور است.

فرار از مالیات بر ارث چیست؟

همانطور که می‌دانیم پرداخت مالیات ارث برای وراث هر یک از سه دسته ضروری است وهر گونه امتناع از پرداخت آن منجر به جریمه می‌شود و به عنوان فرار مالیات بر ارث شناخته می‌شود. چنانچه فرار مالیاتی برای سازمان امور مالیاتی محرض شود در این صورت امکان انتقال و واگذاری دارایی به هر یک از وراث وجود نخواهد داشت.

مراحل اخذ گواهی مالیات بر ارث

برای صدور گواهی مالیات بر ارث می‌بایست مراحل زیر طی شود:

• صدور دستور توسط رئیس گروه مالیاتی و تکمیل فرم ۱۸ و ثبت آن در دفتر دبیرخانه.
• ارسال اظهارنامه به دفتر مرکزی ارث توسط اداره امور مالیاتی.
• اجرای حصر وراثت و درخواست صدور فرم ۱۹ توسط وراث.
• صدور مجدد دستور توسط رئیس گروه مالیاتی و ثبت آن در دفتر دبیرخانه.
• تهیه و تنظیم گزارش ارزیابی ماترک متوفی توسط کارشناس ارشد مالیاتی.
• تأیید گزارش تهیه شده توسط مدیر گروه مالیاتی.
• وصول مالیات در صورت مشمول بودن وراث.
• تنظیم و تکمیل اظهارنامه گواهی مالیات بر ارث.
• صدور گواهی فرم ۱۹.
• تسلیم اظهارنامه مالیاتی به سازمان امور مالیاتی.
• ارائه تصاویر و مدارک مربوط به فوت متوفی.
• ارائه کلیه اسناد و مدارک بدهی‌ها و دارایی‌های متوفی.
• ارائه آخرین وصیت‌نامه متوفی.

مدارک مورد نیاز برای اخذ گواهی مالیات بر ارث:

برای صدور گواهی مالیات بر ارث،ارائه مدارک زیر الزامی است:

• تسلیم اظهارنامه تکمیل شده
• تصاویر گواهی فوت از اداره ثبت احوال، شناسنامه مرحوم و شناسنامه تمامی وراث
• اسناد و مدارک مربوط به دارایی‌ها و بدهی‌های مرحوم
• آخرین وصیت نامه مرحوم
• ارائه اصل وکالت نامه (در صورتی که پرونده توسط وکیل پیگیری می‌شود)

مالیات بر ارث چگونه پرداخت می‌شود؟

برای پرداخت مالیات بر ارث، وراث باید ابتدا لیستی از اموال و دارایی‌های متوفی را تهیه کرده و به سازمان امور مالیاتی ارائه دهند. سپس، اظهارنامه‌های مالیاتی مربوط به خود را تکمیل و به اداره امور مالیاتی تحویل دهند. سازمان امور مالیاتی پس از بررسی اطلاعات، گواهی پرداخت مالیات را صادر می‌کند.
اگر مالیات پرداخت نشود، وراث نمی‌توانند اموال و دارایی‌های متوفی را تصاحب کنند. بنابراین، پرداخت مالیات بر ارث یکی از مراحل ضروری برای تقسیم ارث است.

آگاهی: فرایند تقسیم ارث را تسریع می بخشد!

درک مفهوم مالیات بر ارث و قوانین مربوط به آن،به خصوص قوانین جدید جزو مواردی است که وراث می‌بایست نسبت به آن آگاهی داشته باشند. چرا که آشنایی با این قوانین می‌تواند در تسریع فرآیندهای پیش رو برای تقسیم ارث کمک زیادی به آن‌ها کند.شما می توانید با استفاده از نرم افزار حسابداری محک ، با ورود داده ها نسبت به محاسبه مالیات بر ارث خود اقدام کنید.