آخرین مهلت ارسال گزارشات فصلی در سال 1404

یکی از تکالیف مهم مالیاتی برای اشخاص حقیقی و حقوقی در ایران، ارسال صورت معاملات فصلی است. طبق ماده 169 مکرر قانون مالیات‌های مستقیم، مودیان موظفند جزئیات معاملات خود را شامل خرید، فروش، قراردادها، صادرات، واردات، بیمه، حمل‌ونقل و موارد مشابه، در پایان هر فصل به سازمان امور مالیاتی کشور گزارش دهند. این اقدام با هدف شفاف‌سازی فعالیت‌های اقتصادی و جلوگیری از فرار مالیاتی انجام می‌شود.

فهرست مطالب

در این مقاله از گروه نرم افزار حسابداری محک، به طور کامل به مفهوم گزارشات فصلی، الزامات قانونی مربوط به آن (به‌خصوص ماده 169 و 169 مکرر)، مهلت ارسال گزارشات فصلی در سال 1404، جرایم عدم ارسال و نحوه انجام این تکلیف مالیاتی می‌پردازیم.

صورت معاملات فصلی چیست و چه اهمیتی دارد؟

صورت معاملات فصلی به گزارش‌هایی اطلاق می‌شود که افراد حقیقی و حقوقی موظف به ارائه آن‌ها در بازه‌های زمانی مشخص (هر سه ماه) به سازمان امور مالیاتی هستند. این گزارش شامل اطلاعات دقیق و جامعی از کلیه معاملات خرید و فروش در طول یک فصل است و باید ظرف مدت معین پس از پایان هر فصل تسلیم شود. صورت معاملات فصلی تنها مربوط به اطلاعات معاملات شخص ارائه‌دهنده نیست، بلکه شامل اطلاعات طرف‌های معامله نیز می‌شود. این قانون که از سال 1395 به مرحله اجرا درآمد، به منظور افزایش شفافیت در نظام مالیاتی و کاهش فعالیت‌های غیرقانونی و فرار مالیاتی طراحی شده است. همچنین، عدم رعایت الزامات این قانون موجب پرداخت جریمه‌هایی معادل دو درصد ارزش معاملات می‌شود.

اهمیت صورت معاملات فصلی در این است که به عنوان ابزاری برای نظارت دقیق‌تر بر اقتصاد کشور عمل می‌کند و به دولت کمک می‌کند تا از درآمدهای مالیاتی خود به نحو احسن استفاده کند. این گزارش‌ها باعث می‌شوند که تمامی معاملات مالی به صورت شفاف و قابل ردیابی ثبت شوند و امکان مقایسه آن‌ها با سایر اسناد مالیاتی مانند اظهارنامه مالیاتی و گزارشات مالیات بر ارزش افزوده فراهم شود. همخوانی اطلاعات در این گزارش‌ها از الزامات اصلی است و عدم تطابق داده‌ها می‌تواند به بررسی‌های بیشتر و جریمه‌های سنگین منجر شود.

تعریف ماده 169 قانون مالیات‌های مستقیم

ماده 169 قانون مالیات‌های مستقیم به ارائه گزارشات فصلی خرید و فروش توسط افراد حقیقی و حقوقی اختصاص دارد که به منظور افزایش شفافیت در معاملات اقتصادی و تسهیل نظارت بر نظام مالیاتی وضع شده است. بر اساس این ماده، تمامی مودیان موظفند ظرف 45 روز پس از پایان هر فصل، اطلاعات دقیق معاملات خود شامل جزئیات خرید، فروش و اطلاعات طرف‌های معامله را به سازمان امور مالیاتی ارائه دهند. این ماده با هدف کاهش فعالیت‌های مالی غیرقانونی، جلوگیری از فرار مالیاتی و هماهنگی بیشتر بین گزارشات مالی مختلف طراحی شده و عدم رعایت آن مشمول جریمه‌های مالی معادل دو درصد ارزش معاملات خواهد شد.

چه کسانی موظف به ارسال صورت معاملات فصلی هستند؟

شناسایی دقیق اشخاصی که ملزم به ارسال صورت معاملات فصلی هستند، یکی از سوالات رایج مودیان مالیاتی است. بر اساس ماده (۹) آیین‌نامه اجرایی تبصره (۳) ماده (۱۶۹) قانون مالیات‌های مستقیم، گروه‌های زیر مکلف هستند فهرست معاملات خود را در مهلت‌های قانونی تعیین شده به سازمان امور مالیاتی کشور ارسال نمایند:

• کلیه اشخاص حقوقی: شرکت‌ها، موسسات و سایر سازمان‌هایی که دارای شخصیت حقوقی ثبت شده هستند.
• صاحبان مشاغل گروه اول: اشخاص حقیقی که بر اساس نوع یا حجم فعالیت (طبق معیارهای ماده ۲ آیین‌نامه اجرایی ماده ۹۵ قانون) در گروه اول قرار می‌گیرند.
• صاحبان مشاغل مشمول قانون مالیات بر ارزش افزوده (VAT): کلیه صاحبان مشاغلی که برای اجرای قانون مالیات بر ارزش افزوده ثبت‌نام کرده‌اند، صرف نظر از گروه شغلی‌شان.

مهلت ارسال صورت معاملات فصلی در سال 1404

قانون‌گذار برای ارسال صورت معاملات هر فصل، 45 روز پس از پایان آن فصل مهلت تعیین کرده است. بر این اساس، مهلت‌های ارسال برای سال 1404 به شرح زیر است:

سامانه گزارش فصلی خرید و فروش

سازمان امور مالیاتی کشور سامانه‌ای اختصاصی را برای دریافت فهرست معاملات فصلی مودیان ایجاد کرده است. این سامانه ابزاری کلیدی برای اشخاص مشمول جهت انجام تکالیف قانونی خود در خصوص گزارش‌دهی خرید و فروش است.

مودیان مالیاتی می‌توانند با استفاده از سامانه ارسال معاملات فصلی، اطلاعات دقیق مربوط به خریدها، فروش‌ها و همچنین پرداخت‌های مرتبط با قراردادهای خود را در مهلت‌های قانونی ثبت و به سازمان ارسال نمایند.

یکی از قابلیت‌های مهم این سیستم، امکان گزارش امتناع است. یعنی اگر طرف معامله (خریدار) از ارائه شناسه ملی (برای اشخاص حقوقی) یا کد ملی (برای اشخاص حقیقی) خودداری کند، فروشنده می‌تواند این مورد را از طریق سامانه یا نرم‌افزار آفلاین TTMS گزارش دهد.

برای ارسال این گزارشات، مودیان (اعم از اشخاص حقیقی و حقوقی) باید به پورتال سازمان امور مالیاتی کشور مراجعه کرده و پس از طی مراحل ثبت‌نام و احراز هویت، اطلاعات معاملات خود را وارد یا بارگذاری کنند.

چه موارد و اشخاصی از ارسال صورت معاملات فصلی معاف هستند؟

با وجود تکلیف عمومی برای ارسال صورت معاملات فصلی طبق ماده ۱۶۹ قانون مالیات‌های مستقیم، قانون‌گذار معافیت‌های مشخصی را نیز برای برخی معاملات و اشخاص در نظر گرفته است. آشنایی با این موارد برای جلوگیری از ارسال اطلاعات غیرضروری و تمرکز بر تکالیف اصلی اهمیت دارد. این معافیت‌ها را می‌توان به دو دسته کلی تقسیم کرد:

۱. معافیت بر اساس نوع معامله یا طرف معامله:

• فروش مستقیم به مصرف‌کننده نهایی: کالاهایی که برای استفاده شخصی فروخته می‌شوند.
• معامله با فعالان بخش کشاورزی (مشمولین ماده ۸۱): مانند کشاورزان، دامداران و پرورش‌دهندگان ماهی و زنبور عسل.
• معاملات کوچک: معاملاتی که مبلغ آن‌ها از حد نصاب سالانه تعیین‌شده در قانون برگزاری مناقصات کمتر باشد (این مبلغ هر سال به‌روزرسانی می‌شود).
• خرید از اشخاص غیرملزم به ثبت‌نام: مانند خرید از برخی نهادهای دولتی یا افرادی که فعالیت تجاری ثبت‌شده ندارند.

۲. معافیت برای انواع خاصی از درآمدها یا پرداخت‌ها:

• معاملات اوراق بهادار و سهم‌الشرکه: خرید، فروش، سود و کارمزد مربوط به اوراق بهادار، سهام و سهم‌الشرکه.
• دریافت‌ها و پرداخت‌های بانکی و مالی: سود و کارمزد (و جرایم) مربوط به بانک‌ها، موسسات اعتباری مجاز و صندوق‌ها.
• دریافت‌های غیرانتفاعی: حق عضویت دریافتی توسط مجامع حرفه‌ای و تشکل‌های مجاز، و همچنین کمک‌ها، جوایز و هدایای بلاعوض.
• پرداخت‌های قانونی به دولت: مبالغی مانند جرائم، عوارض، مالیات‌های غیرمستقیم (غیر از ارزش افزوده)، حقوق گمرکی و حق ثبت که به دستگاه‌های اجرایی پرداخت می‌شود.
• هزینه‌های جاری و عملیاتی: پرداخت‌های مربوط به حق شارژ ساختمان، هزینه‌های نگهداری و قبوض آبونمان (آب، برق، گاز، تلفن) محل فعالیت.
• درآمد اجاره: مبالغی که توسط مودی به عنوان مال‌الاجاره (درآمد حاصل از اجاره ملک) دریافت می‌شود.

جرایم عدم ارسال صورت معاملات فصلی

با توجه به نقش کلیدی صورت معاملات فصلی در شفافیت مالیاتی و اطمینان از صحت اطلاعات ارائه شده به سازمان امور مالیاتی، هرگونه کوتاهی در انجام این تکلیف قانونی، مشمول جرایم مشخصی خواهد بود. عدم ارسال به‌موقع فهرست معاملات، ارسال اطلاعات نادرست یا ناقص، و یا عدم رعایت استانداردهای تعیین شده توسط سازمان، همگی می‌توانند منجر به تعلق جریمه شوند.

مهم‌ترین و مشخص‌ترین جریمه در این خصوص، مربوط به عدم ارسال فهرست معاملات در مهلت قانونی است. در این حالت، مودی متخلف مشمول جریمه‌ای معادل ۱٪ (یک درصد) از مبلغ کل معاملاتی خواهد شد که فهرست آن‌ها را ارسال نکرده است.

جرایم عدم ارسال صورت معاملات فصلی

با توجه به نقش کلیدی صورت معاملات فصلی در شفافیت مالیاتی و اطمینان از صحت اطلاعات ارائه شده به سازمان امور مالیاتی، هرگونه کوتاهی در انجام این تکلیف قانونی، مشمول جرایم مشخصی خواهد بود. عدم ارسال به‌موقع فهرست معاملات، ارسال اطلاعات نادرست یا ناقص، و یا عدم رعایت استانداردهای تعیین شده توسط سازمان، همگی می‌توانند منجر به تعلق جریمه شوند.

مهم‌ترین و مشخص‌ترین جریمه در این خصوص، مربوط به عدم ارسال فهرست معاملات در مهلت قانونی است. در این حالت، مودی متخلف مشمول جریمه‌ای معادل ۱٪ (یک درصد) از مبلغ کل معاملاتی خواهد شد که فهرست آن‌ها را ارسال نکرده است.

سخن آخر

در پایان، یادآوری می‌کنیم که ارسال به‌موقع صورت معاملات فصلی برای سال ۱۴۰۴، یک تکلیف قانونی برای تمامی مشمولین است. رعایت دقیق مهلت‌های ۴۵ روز پس از پایان هر فصل، نه تنها به شفافیت مالیاتی و جلوگیری از ایجاد مغایرت در پرونده شما کمک می‌کند، بلکه شما را از پرداخت جرایم ناخواسته، به‌ویژه جریمه ۱ درصدی مبلغ معاملات ارسال‌نشده، مصون می‌دارد.

توصیه می‌شود با برنامه‌ریزی دقیق و بهره‌گیری از ابزارهای کارآمدی مانند نرم افزار حسابداری محک که می‌تواند فرآیند تهیه و ارسال این گزارشات را برای شما ساده‌تر و دقیق‌تر کند، از صحت و ارسال به‌موقع این گزارشات اطمینان حاصل کنید تا فعالیت اقتصادی خود را با آرامش و مطابق با قوانین پیش ببرید.