مالیات تراکنش بانکی یکی از موضوعات مهم در حوزه مالیات است که در سال‌های اخیر مورد توجه قانون‌گذاران قرار گرفته است. اینگونه مالیات‌ها به منظور کنترل جریان‌های مالی، جلوگیری از پولشویی، حفظ شفافیت مالی و افزایش درآمد دولت اعمال می‌شوند. اما از طرفی، ممکن است باعث ایجاد مشکلات و چالش‌هایی برای مودیان و بانک‌ها شوند. در این مقاله به بررسی موضوع مالیات تراکنش بانکی و نکات مهم در این خصوص می پردازیم.
فهرست مطالب
مالیات تراکنش بانکی چیست؟
مالیات تراکنش بانکی نوعی مالیات مستقیم است که بر اساس میزان و نوع تراکنش‌های بانکی افراد و شرکت‌ها محاسبه و پرداخت می‌شود. این مالیات به منظور کنترل جریان‌های مالی، جلوگیری از پولشویی و حفظ شفافیت مالی اعمال می‌شود. برای محاسبه مالیات تراکنش بانکی، باید ابتدا تراکنش‌های مالیاتی و غیر مالیاتی را از هم جدا کرد. تراکنش‌های مالیاتی آنهایی هستند که ماهیت درآمدی دارند و مقدار آنها بیش از سقف مجاز (5 میلیارد تومان در سال) است. تراکنش‌های غیر مالیاتی آنهایی هستند که ماهیت درآمدی ندارند یا مقدار آنها کمتر از سقف مجاز است.
این مالیات در صورتی اعمال می‌شود که تراکنش‌های بانکی بیش از سقف مجاز تعیین شده توسط قانون باشد و عدم اثبات اینکه تراکنش‌ها مربوط به دارایی و درآمد نباشد. مالیات تراکنش بانکی بر اساس نرخ مالیات بر درآمد اشخاص حقیقی و حقوقی (15 تا 25 درصد) بر روی مجموع تراکنش‌های مالیاتی محاسبه می‌شود.
نحوه محاسبه مالیات تراکنش بانکی
همانطور که در بخش قبل گفتیم مالیات تراکنش بانکی نوعی مالیات است که بر اساس گردش حساب‌های بانکی شما محاسبه می‌شود. نحوه محاسبه آن نیز به این صورت است که سازمان امور مالیاتی از طریق بانک مرکزی به اطلاعات گردش حساب‌های بانکی شما دسترسی پیدا می‌کند و بر اساس مبلغ و نوع تراکنش‌های شما، مالیات بر درآمد شما را تعیین می‌کند.
مالیات بر درآمد محاسبه‌شده توسط سازمان امور مالیاتی از گردش حساب بانکی شما، بر اساس ماده 131 قانون مالیات‌های مستقیم خواهد بود. مطابق این ماده برای درآمد تا 50 میلیون تومان 15 درصد، برای درآمد نسبت به مازاد 50 میلیون تومان تا 100 میلیون تومان 20 درصد و برای درآمد نسبت به مازاد 100 میلیون تومان 25 درصد است.
برای مثال، اگر شما در یک سال گردش حساب بانکی شما 120 میلیون تومان باشد، مالیات بر درآمد شما به این صورت محاسبه می‌شود:
برای 50 میلیون تومان اول: 15 درصد از 50 میلیون تومان برابر با 7.5 میلیون تومان
برای 50 میلیون تومان دوم: 20 درصد از 50 میلیون تومان برابر با 10 میلیون تومان
برای 20 میلیون تومان سوم: 25 درصد از 20 میلیون تومان برابر با 5 میلیون تومان
بنابراین، مجموع مالیات بر درآمد شما برابر با 22.5 میلیون تومان خواهد بود.
البته، باید توجه داشت که برخی از تراکنش‌های بانکی معاف از مالیات هستند، مانند تراکنش‌های کمتر از 15 میلیون تومان، تراکنش‌های مربوط به حقوق و دستمزد، تراکنش‌های مربوط به معاملات ارزی، تراکنش‌های مربوط به خدمات دولتی و عمومی و غیره.
تراکنش بانکی مشکوک چیست؟
تراکنش بانکی مشکوک یک تراکنش بانکی است که مبدا و منشا آن بر اساس مستندات قانونی و معتبر مشخص و قابل پیگیری نیست. این نوع تراکنش ممکن است نشانه‌ای از فعالیت‌های غیرقانونی مانند پولشویی یا فرار مالیاتی باشد. سازمان مالیاتی و سازمان های نظارتی دیگر می‌توانند از سیستم‌های کشف تقلب برای شناسایی و رسیدگی به تراکنش‌های مشکوک استفاده کنند. برای جلوگیری از تراکنش‌های مشکوک، لازم است اشخاص حقیقی و حقوقی حساب‌های شخصی و تجاری خود را تفکیک کنند و از انتقال وجه بدون سند معتبر خودداری کنند. همچنین باید مبالغ دریافتی و پرداختی خود را با توجه به نوع فعالیت‌های اقتصادی خود اظهار نمایند.
بخشنامه تراکنش بانکی ۱۴۰۲
بخشنامه تراکنش بانکی ۱۴۰۲ در تاریخ ۱۴۰۲/۰۲/۲۵ توسط بانک مرکزی جمهوری اسلامی ایران ابلاغ شد. این بخشنامه در راستای اجرای ماده ۱۷۱ قانون مالیات‌های مستقیم مصوب ۱۳۹۴ و اصلاحیه‌های بعدی آن، دستورالعمل شفاف‌سازی تراکنش‌های بانکی اشخاص را اصلاح و تکمیل می‌کند.
بر اساس این بخشنامه، بانک‌ها موظفند اطلاعات تراکنش‌های بانکی اشخاص را به صورت ماهانه و به تفکیک نوع تراکنش، مبلغ، تاریخ، طرف معامله و سایر اطلاعات مربوطه به سازمان امور مالیاتی ارسال کنند. این اطلاعات شامل موارد زیر است:
- واریز و برداشت نقدی
- انتقال وجه
- پرداخت قبوض
- خرید کالا و خدمات
- سایر تراکنش‌های بانکی
اطلاعات تراکنش‌های بانکی اشخاص به دو دسته کلی «اطلاعات تراکنش‌های مشکوک» و «اطلاعات تراکنش‌های عادی» تقسیم می‌شوند. اطلاعات تراکنش‌های مشکوک، اطلاعات تراکنش‌هایی هستند که به تشخیص بانک، احتمال وقوع تخلف مالیاتی یا سایر جرایم مالی در آنها وجود دارد. این اطلاعات شامل موارد زیر است:
- تراکنش‌های غیرمعمول از نظر مبلغ، تعداد یا تکرار
- تراکنش‌هایی که با فعالیت شغلی یا درآمد اشخاص مطابقت ندارد
- تراکنش‌هایی که با مستندات مثبته دال بر صحت آنها، مطابقت ندارد
اطلاعات تراکنش‌های عادی، اطلاعات تراکنش‌هایی هستند که به تشخیص بانک، احتمال وقوع تخلف مالیاتی یا سایر جرایم مالی در آنها وجود ندارد. این اطلاعات شامل موارد زیر است:
- تراکنش‌های مربوط به معاملات و فعالیت‌های قانونی
- تراکنش‌هایی که با مستندات مثبته دال بر صحت آنها، مطابقت دارد
سازمان امور مالیاتی می‌تواند از اطلاعات تراکنش‌های بانکی اشخاص برای بررسی و رسیدگی به اظهارنامه‌های مالیاتی، شناسایی مودیان مشکوک به فرار مالیاتی و سایر امور مالیاتی استفاده کند.
بخشنامه تراکنش بانکی ۱۴۰۲، برخی از موارد و شرایط مربوط به اخذ اطلاعات تراکنش‌های بانکی اشخاص را نیز اصلاح و تکمیل کرده است. از جمله این موارد می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
- تمدید مهلت بهره‌گیری از مفاد بخشنامه شماره ۲۶۵/۹۹/۱۶ بانک مرکزی تا تاریخ ۱۴۰۲/۰۲/۳۱
- امکان اخذ اطلاعات تراکنش‌های بانکی اشخاص از طریق سامانه‌های الکترونیکی
- امکان استفاده از اطلاعات تراکنش‌های بانکی اشخاص در امور مالیاتی غیر از مالیات بر درآمد
کلیه بانک‌ها و مؤسسات اعتباری غیربانکی موظفند از تاریخ ابلاغ این بخشنامه، نسبت به اجرای آن اقدام کنند.
مالیات گردش حساب بالای 500 میلیون
بر اساس ماده ۱۳۱ قانون مالیات‌های مستقیم، در صورتی که تراکنش‌های بانکی بالای ۵۰۰ میلیون تومان در حکم درآمد و سود حاصل از فعالیت اقتصادی باشد، بر اساس نرخ ماده ۱۰۵ ق. م. م با فرمول ۲۵ درصد محاسبه و از حساب شخص مذکور کسر می‌شود.
در این صورت، بانک موظف است ظرف مدت یک ماه از تاریخ پایان سال مالی، اطلاعات تراکنش‌های بانکی شخص را به سازمان امور مالیاتی ارسال کند. سازمان امور مالیاتی نیز پس از بررسی اطلاعات ارسالی، در صورت احراز درآمد حاصل از فعالیت اقتصادی، نسبت به مطالبه مالیات اقدام می‌کند.
البته، در مواردی که گردش حساب بالای ۵۰۰ میلیون تومان ناشی از فعالیت‌های قانونی مانند خرید و فروش ملک یا خودرو باشد، شخص می‌تواند با ارائه مستندات مثبته، از پرداخت مالیات معاف شود.
در این راستا، بانک مرکزی در بخشنامه تراکنش بانکی ۱۴۰۲، سقف گردش حساب برای اشخاص فاقد شغل یا بیکار را ۵۰۰ میلیون تومان تعیین کرده است. این بدان معناست که اشخاص فاقد شغل یا بیکار که گردش حساب آنها در طول سال مالی بیش از ۵۰۰ میلیون تومان باشد، باید نسبت به ارائه مستندات مثبته مبنی بر فعالیت اقتصادی خود به بانک اقدام کنند. در غیر این صورت، بانک موظف است اطلاعات تراکنش‌های بانکی این اشخاص را به سازمان امور مالیاتی ارسال کند.
در مجموع، می‌توان گفت که مالیات گردش حساب بالای ۵۰۰ میلیون تومان، یک سازوکار جدید برای مقابله با فرار مالیاتی و شناسایی مودیان مشکوک به فعالیت اقتصادی غیرقانونی است. این سازوکار می‌تواند نقش مهمی در افزایش شفافیت اقتصادی و وصول مالیات داشته باشد.
سخن آخر
در پایان می توان گفت که مالیات تراکنش بانکی یک موضوع مهم است که مودیان می بایبست به آن توجه ویژه ای داشته باشند. همچنین، توصیه می‌کنیم که برای مدیریت بهتر امور مالی خود، از نرم افزار حسابداری مناسبی استفاده کنید. نرم افزار حسابداری محک یک ابزار کارآمد است که به شما امکان می‌دهد تا تراکنش‌های بانکی خود را ثبت، پیگیری و تحلیل کنید. با این کار، شما می‌توانید از سلامت مالی خود اطمینان حاصل کنید و از هرگونه خطا، سوء استفاده یا اختلاف جلوگیری کنید.
