مقدمه
مالیات را می‌توان از مهمترین ابزار رشد و توسعه جامعه نام برد که در نتیجه آن عدالت اجتماعی، رونق اقتصادی، خدمت‌رسانی، عمران و آبادانی کشور حاصل می‌شود. بنابراین توسعه نظام مالیاتی و همگام‌سازی آن با علم روز، نقش بسیار چشمگیری در پیشرفت اقتصادی کشور دارد. با بررسی شاخص‌های توسعه اقتصاد در کشورهایی که مالیات نقش اصلی را در اقتصاد آنها بر عهده دارد، خواهیم دید که درآمدهای پایدار مالیاتی، رشد و توسعه اقتصادی را تضمین کرده و اجرای پروژه‌های عمرانی و زیر ساخت‌های شهری با استفاده از مالیات یا موفقیت بیشتری انجام شده است. بنابراین لازم است بدانیم اظهارنامه مالیاتی چیست و ابعاد مختلف آن را بررسی کنیم.
در سال‌های اخیر از تعریف مالیات و نقش آن در اقتصاد یا اینکه اظهارنامه مالیاتی چیست بسیار شنده‌ایم؛ اما متاسفانه اقتصاد کشور ما بر پایه نفت است و تغییر شیوه توسط دولت‌ها به نظر آسان نیست، اگرچه می‌توان با این تغییر به سمت توسعه نظام مالیاتی، رشد و توسعه اقتصاد کشور را واقعی و پایدار کرد. درآمدزایی وتولید ثروت از طریق فروش منابع تجدید نشدنی مانند نفت و امثال آن را نمی‌توان رونق و توسعه دانست؛ زیرا این منابع در آینده‌ای نه چندان دور تمام خواهد شد.
مالیات و اهمیت نظام مالیاتی
نظام مالیاتی کشورها در راستای تأمین اهداف اقتصادی، اجتماعی و بودجه دولت بسیار مهم و تاثیرگذار است. در بعد اجتماعی مهمترین پیامد مالیات را می‌توان از بین بردن فاصله طبقاتی و توزیع مجدد درآمد دانست. مالیات یکی از مهمترین ابزارها برای دستیابی به توزیع عادلانه ثروت در جامعه است، به طوری که افراد ثروتمند و توانگر جامعه با اطلاع از اینکه اظهارنامه مالیاتی چیست و زمان پرداخت مالیات کی است، اقدام به پرداخت مالیات می‌کنند و دولت مالیات‌های دریافتی را به منظور تامین خدمات رفاهی و اجتماعی مانند بهداشت و تهیه مسکن افراد کم درآمد جامعه هزینه می‌کند. پرداخت مالیات گامی به سوی عدالت اقتصادی و اجتماعی است.
اهداف وضع قانون مالیات
مهمترین هدف وضع قانون مالیات در جامعه، تحقق عدالت اجتماعی، مهار تورم، توزیع مناسب درآمد، مبارزه با فساد، اهتمام به نظم و انضباط مالی و بودجه‌ای، ایجاد اعتماد و حمایت از سرمایه‌گذاران، تلا‌ش برای انتقال اتکا هزینه‌های جاری از منابع نفتی به درآمدهای مالیاتی و تحقق رشد اقتصادی پیوسته، باثبات و پرشتاب است که همه این مواد در راستای تحقق چشم‌انداز توسعه می‌باشد.
دولت عدالت مالیاتی را بواسطه وضع سیاست‌های مناسب در زمینه مالیات اجرا می‌کند و مردم نیز به عنوان بدنه تشکیل دهنده جامعه باید دولت را در راستای تحقق اهداف فوق یاری کنند. برای این کار لازم است مردم با شفاف‌سازی درآمدها و پرداخت به موقع مالیات، سهم خود را در کاهش فاصله طبقاتی و برخورداری اکثریت جامعه از خدمات رفاهی و اقتصادی بپردازند.
اظهارنامه مالیاتی چیست؟
اکنون که مالیات و اهمیت آن برای ما روشن شد و هدف از پرداخت مالیات را متوجه شدیم، به این سوال می‌پردازیم که اظهارنامه مالیاتی چیست؟ این سوال را می‌توان به سادگی پاسخ داد که اظهار نامه مالیاتی به نوعی کارنامه مالی است که اشخاص حقیقی و حقوقی که مشمول مالیات هستند هر سال برای محاسبه مالیات خود به سازمان مالیاتی کشور ارائه می‌دهند.
اظهارنامه مالیاتی یک فرم چاپی ویژه است که وزارت اقتصاد و دارایی تهیه کرده و در اختیار مودیان قرار می‌دهد. بنا بر قانون ارائه اظهارنامه برای مودیان الزامی است. مودیان از طریق کد اقتصادی ۱۶ رقمی خود، اطلاعات مالی خود را در سامانه مالیاتی وارد و اظهار نامه مالیاتی را دریافت می‌کند. کارشناسان امور مالیاتی مدارک ارسالی توسط مودی حقیقی یا حقوقی را بررسی و از صحت مدارک اطمینان حاصل می‌کنند. با تایید عدم تخلف از قوانین مالیاتی، کارشناسان مالیات اعلام شده توسط مودی را پذیرفته و همان مقدار مالیات را برای مودی لحاظ می‌کند. با خود اظهاری الکترونیکی، فرآیندهای مالیاتی تحت سامانه متمرکز و با سرعت بیشتری انجام می‌شود.
مشمولین پرداخت مالیات
تاکنون به این پرسش که اظهارنامه مالیاتی چیست پاسخ دادیم. حال باید به این سوال پاسخ دهیم که چه کسانی ملزم به پرداخت مالیات هستند؟
- تمام افرادی که به صورت حقیقی یا حقوقی مشغول به کار می‌باشند.
- تمام اشخاص حقیقی و حقوقی مقیم ایران که داخل کشور یا خارج از آن فعالیت اقتصادی دارند.
- تمام اشخاصی که مقیم ایران نیستند اما درآمد و فعالیت آنها از ایران می‌باشد.
- تمامی اشخاص غیر ایرانی که در ایران مشغول فعالیت اقتصادی هستند، با توجه به در آمد‌هایی که در ایران کسب می‌کنند مشمول پرداخت مالیات هستند.
اشخاص معاف از مالیات
چند دسته از اشخاص مشمول قانون مالیاتی نمی‌شوند و به اصطلاح معاف از مالیات هستند: شهرداری‌ها، سازمان‌هایی که بودجه آنها توسط دولت تامین می‌شود. موسسات و وزارتخانه‌های دولتی و همچنین شرکت‌های تعاونی کارمندی، دانش‌آموزی، کارگری، کشاورزی، صیادی و عشایری. همچنین بنا بر بند ت ماده ۱۳۲ قانون مالیات برخورداری از معافیت مالیاتی برای اشخاص حقیقی و حقوقی شاغل در مناطق آزاد و دیگر مناطق کشور مشروط به ارائه اظهارنامه مالیاتی در موقع قانونی تعیین شده است.
محاسبه مالیات
حال که دانستیم اظهارنامه مالیاتی چیست به بحث محاسبه مالیات می‌پردازیم. دو روش رایج برای محاسبه مالیات وجود دارد که روش اول علی الراس و روش دوم خوداظهاری است. در روش علی الرأس ممیز شخصا مالیات را بررسی و میزان پرداختی را تعیین می‌کند. اما در روش دوم که روش خوداظهاری است، مودی مالیاتی اقدام به محاسبه مالیات خود کرده و میزان آن را اعلام می‌کند. در نظام مالیاتی، خود اظهاری ارجح است، زیرا فرد با این فرض که می‌داند اظهارنامه مالیاتی چیست و با توجه به اشراف کامل بر دارایی و درآمد خود، اظهارنامه خود را تکمیل و ارائه می‌کند. این امر دقت و سهولت روند تشخیص و ارزیابی مالیات افزایش می‌یابد.
سال مالی و سال مالیاتی
در پاسخ به سوال اظهارنامه مالیاتی چیست بیان کردیم که اظهار نامه باید هر ساله به سازمان مالیاتی کشور ارائه شود. سررسید ارائه اظهارنامه با توجه به سال مالیاتی اشخاص حقیقی و حقوقی است. منظور از سال مالیاتی، یک سال شمسی از اول فروردین هر سال تا پایان اسفند همان سال است. در مورد اشخاص حقوقی مشمول مالیات که بنا بر اساسنامه سال مالی آنها با سال مالیاتی مطابق نیست، به جای سال مالیاتی از درآمد سال مالی آنها به عنوان مبنای محاسبه مالیات استفاده می‌شود.
نکته قابل توجه آنکه مودیان حداکثر تا پایان چهار ماه شمسی پس از سال مالی مهلت دارند اظهارنامه مالیاتی خود را ارائه دهند. بنابراین در صورت انطباق سال مالی و سال مالیاتی یک شرکت، ارائه اظهارنامه مالیاتی تا ۳۱ تیرماه سال بعد مهلت خواهد داشت.
تنظیم اظهارنامه مالیاتی چیست ؟
در سال‌های گذشته، مودیان مالیاتی باید اظهارنامه‌های کاغذی را خریداری و اقدام به تکمیل و ارسال آن می‌کردند. از آنجا که این کار، زمان گیر و هزینه بر بود، در راستای تکریم مودیان و همچنین سهولت و سرعت روند ارسال و سپس تحلیل اطلاعات اشخاص مشمول مالیاتی، اظهارنامه الکترونیکی در سال ۱۳۹۱ در دستور کار قرار گرفت. بدین ترتیب اشخاص با مراجعه به سایت سازمان امور مالیاتی، برای تکمیل و ارائه اظهارنامه مالیاتی خود به صورت آنلاین اقدام کرده و کد رهگیری دریافت می‌کنند.
در حال حاضر سازمان امور مالیاتی به تنظیم اظهارنامه الکترونیکی و بدون مراجعه حضوری تاکید دارد. ارائه اظهارنامه الکترونیکی به شرط تکمیل مراحل ثبت نام الکترونیک صورت می‌گیرد و کلیه مشمولین قانون مالیاتی از جمله اشخاص حقیقی، حقوقی و تشکل‌های حقوقی می‌توانند با مراجعه به سایت سازمان امور مالیاتی کشور از خدمات آنلاین و غیرحضوری این سامانه استفاده کنند.
اطلاعات شخص یا شرکت در اظهارنامه مالیاتی باید به صورت دقیق وارد شود. فرم الکترونیکی اظهارنامه مالیاتی از طریق سایت سازمان امور اقتصادی و دارایی تکمیل و ارسال می‌شود. سپس شرکت‌ها یا تاجران حقیقی در فاصله زمانی معین شده فرصت دارند دفاتر قانونی شرکت خود را به اداره مالیاتی تسلیم کنند. اگر اطلاعات به صورت غیر واقعی وارد شود و دفاتر مطابق با اظهارنامه مالیاتی نباشد، برای مودی مالیاتی جریمه در نظر گرفته خواهد شد.
ترویج اظهارنامه مالیاتی چیست؟
در راستای تحقق اهداف مالیاتی و همکاری بیش از پیش مردم، دولت باید به آگاهی جامعه بپردازد. جامعه باید بداند که اظهارنامه مالیاتی چیست، مالیات در کجا مصرف می‌شود و نتیجه آن برای جامعه چه خواهد بود. ترویج فرهنگ مالیاتی و تاثیر مالیات در آبادانی و عمران کشور و ایجاد امکانات عمومی باید به بهترین نحو ممکن توسط دستگاه مالیاتی انجام شود.
در چندسال گذشته سازمان امور مالیاتی در جهت هدایت افکار عمومی به سمت آگاهی از مزایای مالیات و این موضوع مهم که جامعه با پرداخت مالیات در اداره کشور مشارکت داشته، مانع از اتلاف نفت شده و این سوخت تجدید ناپذیر را برای نسل آینده حفظ می‌کند، اقدامات خوبی انجام داده است. از آنجا که اهمیت مالیات را برای تامین منابع مالی دولت‌ها پذیرفته‌ایم، باید در جهت افزایش درآمدهای مالیاتی، به صورت پیوسته و موثر فرهنگ سازی کنیم تا اعتماد شکل بگیرد و مردم با اطمینان خاطر مالیات سالیانه خود را پرداخت کنند.
مزایای ارائه اظهارنامه مالیاتی چیست ؟
باوجود اینکه تهیه و ارسال اظهارنامه مالیاتی جزو وظایف مودیان به شمار می‌آید، اما ارسال به موقع اظهارنامه مالیاتی مزایای خوبی در اختیار آنها قرار می‌دهد. بنا بر ماده ۱۸۹قانون، مشمولین مالیاتی که اظهارنامه ارسالی آنها سه سال متوالی توسط اداره امورمالیاتی مورد قبول واقع شود و به برگ تشخیص صادره اعتراضی نداشته باشند، از ۵ درصد مالیات‌های پرداخت شده در این سه سال به عنوان جایزه خوش حسابی برخوردار می‌شوند.
عواقب عدم ارائه اظهارنامه مالیاتی چیست ؟
ارائه به موقع اظهارنامه مالیاتی از تکالیف مودیان و جزو الزامات است. عدم ارائه اظهارنامه مالیاتی جرم تلقی شده و خاطی با تدابیری که به عنوان مجازات در قانون پیش بینی شده مواجه خواهد شد. حال ببینیم نتایج و عواقب ارسال نکردن اظهارنامه مالیاتی چیست و چگونه صورت می‌پذیرد.
بنا بر ماده ۱۹۲ قانون مجازات مالیاتی، جریمه عدم ارسال اظهارنامه برای شرکت ها و اشخاص حقیقی ۳۰ درصد از مالیات تعیین شده است که قابل بخشش نمی‌باشد. مالیات این اشخاص، چه حقوقی و چه حقیقی یه روش علی الراس توسط ممیز مالیاتی تعیین خواهد شد. در شرایطی ممکن است جرم فرار از مالیات جریمه و حبس باشد. همچنین این افراد از معافیت و بخشودگی مالیاتی محروم خواهند شد. در صورتی مبالغ مالیاتی هنگفت باشد ممنوع‌الخروج شدن مودی را به دنبال دارد. همچنین در صورتی که افراد به صورت آگاهانه و با اطلاع از اینکه اظهارنامه مالیاتی چیست اطلاعات نادرستی را در فرم‌ها ثبت کنند، پس از بررسی و تایید صوری بودن اطلاعات، اسناد صوری باطل و علاوه بر جریمه و مجازت، مالیات توسط نهاد ذی‌ربط مشخص خواهد شد.
اصلاح اظهارنامه مالیاتی چیست ؟
در روند تکمیل اظهارنامه مالیاتی، تا پیش از ارسال اظهارنامه مالیاتی مودی در هر زمان که بخواهد می‌تواند برای اصلاح آن اقدام کنید. اما در صورت ارسال اظهارنامه مالیاتی و درج اطلاعات اشتباه چه اتفاقی خواهد افتاد؟ طبق تبصره ماده ۲۲۶ قانون مالیاتی به مودیان مالیاتی اجازه داده می‌شود در صورتی که در تکمیل اظهارنامه مالیاتی ارسال شده از نظر محاسبات و درج اطلاعات خطایی رخ داده باشد، ظرف یک ماه پس از مهلت ارائه اظهارنامه مالیاتی برای رفع اشتباه و اصلاح اظهارنامه مالیاتی اقدام کنند.
سخن پایانی
مالیات به عنوان یکی از مهمترین منابع درآمد برای دولت و از ارکان اصلی اقتصاد در کشورها است. به همین دلیل در توزیع مجدد ثروت و تامین منابع مالی نقشی بسیار تعیین کننده دارد. سلامت نظام مالیاتی در هر کشوری ضامن توسعه پایداری آن خواهد بود. پرداخت مالیات جنبه اختیاری و داوطلبانه ندارد و حتی بدون نیاز به رضایت مودی از طرف دولت قابل وصول است.
برای مشارکت حداکثری جامعه در پرداخت مالیات باید فرهنگ‌سازی مناسب شکل بگیرد. اشخاص با اطلاع از مفهوم مالیات و اهمیت آن در آبادانی کشور و همچنین آگاهی از این مساله که اظهارنامه مالیاتی چیست و نحوه پرداخت مالیات چگونه است، خودشان در این عرصه پیشقدم خواهند شد. پرداخت مالیات امری مهم، دقیق و زمان بر است اما توجه به آن و رعایت نظم سالانه و به موقع در ارسال اظهارنامه مالیاتی، این فرایند را تسهیل و تسریع می‌کند.
