حسابداری به عنوان زبان کسب و کار، برای ثبت، طبقهبندی و گزارش اطلاعات مالی نیازمند یک چارچوب منسجم و قابل اتکا است. این چارچوب تنها شامل ثبت اعداد و ارقام نیست، بلکه بر پایه مجموعهای از قواعد، اصول و مفروضات شکل گرفته است که بدون آنها امکان تهیه صورتهای مالی قابل فهم و قابل مقایسه وجود ندارد. یکی از مهمترین پایههای نظری حسابداری، مفروضات حسابداری هستند. مفروضات حسابداری به ما کمک میکنند تا فعالیتهای مالی واحدهای اقتصادی را به شکلی منطقی، منظم و استاندارد تحلیل کنیم. بدون وجود این مفروضات، هر گزارش مالی میتوانست تفسیری متفاوت داشته باشد و مقایسه عملکرد مالی شرکتها عملا غیرممکن میشد.
فهرست مطالب
در واقع مفروضات حسابداری به عنوان پیشفرضهایی عمل میکنند که حسابداران هنگام ثبت و گزارش رویدادهای مالی آنها را پذیرفتهاند. این مفروضات در تمام مراحل حسابداری )از ثبت اولیه معاملات گرفته تا تهیه صورتهای مالی نهایی( نقش دارند. در این مقاله سایت نرم افزار حسابداری محک به بررسی صفر تا صد مفروضات حسابداری میپردازیم. با ما همراه باشید.
مفروضات حسابداری چیست؟
مفروضات حسابداری به مجموعهای از فرضهای بنیادی گفته میشود که حسابداران هنگام ثبت و گزارش اطلاعات مالی، آنها را بدیهی و پذیرفته شده در نظر میگیرند. این مفروضات به نوعی زیربنای سیستم حسابداری هستند و تعیین میکنند که رویدادهای مالی چگونه شناسایی، اندازهگیری و گزارش شوند. به بیان سادهتر، مفروضات حسابداری چارچوب ذهنی حسابدار را برای تحلیل فعالیتهای اقتصادی چیده و مشخص میکنند.
اگر بخواهیم مفروضات حسابداری را به زبان ساده تعریف کنیم، میتوان گفت این مفروضات پاسخ این سوال هستند که «حسابداری بر چه پیشفرضهایی بنا شده است؟». به عنوان مثال، فرض میکنیم که یک واحد اقتصادی شخصیت مستقل داشته و فرض میکنیم فعالیت آن در آینده ادامه خواهد داشت، فرض میکنیم میتوان فعالیتهای آن را به دورههای زمانی مشخص تقسیم کرد و فرض میکنیم تمام رویدادهای مالی را میتوان با واحد پول اندازهگیری کرد. این پیشفرضها شاید بدیهی به نظر برسند، اما نبود هر کدام از آنها کل نظام حسابداری را با مشکل مواجه میکند.
فرق اصول حسابداری و مفروضات حسابداری
حساب و کتاب خود را محک بزنید
نرم افزار حسابداری محک ویژه +200 گروه شغلی
دریافت دمو و مشاوره رایگان
در صورت تمایل به دریافت مشاوره رایگان و مشاهده دمو نرم افزار حسابداری محک، لطفا فرم زیر را تکمیل نمایید.
یکی از اشتباهات رایج در آموزش حسابداری، یکسان در نظر گرفتن اصول حسابداری و مفروضات حسابداری است؛ این در حالی است که این دو مفهوم تفاوت اساسی با یکدیگر دارند. مفروضات حسابداری پایه و زیربنای سیستم حسابداری هستند، در حالی که اصول حسابداری قواعد و دستورالعملهایی هستند که بر اساس همین مفروضات تدوین شدهاند.
به بیان دیگر، مفروضات حسابداری مبنای حسابداری هستند، اما اصول حسابداری نحوه انجام حسابداری میباشند. به عنوان مثال، فرض تعهدی یکی از مفروضات حسابداری است که بیان میکند درآمد و هزینه باید در زمان تحقق شناسایی شده و شناسایی آنها در زمان دریافت یا پرداخت وجه نقد اشتباه است. این در حالی است که اصل تطابق یا اصل تحقق درآمد، اصولی هستند که نحوه اجرای این مفروضه را در عمل مشخص میکنند. بنابراین مفروضات حسابداری جنبه نظری و بنیادی دارند، در حالی که اصول حسابداری جنبه اجرایی و کاربردی دارند.
مفروضات حسابداری چند تا است؟
در چارچوب نظری حسابداری، پنج مفروضه اصلی به عنوان مفروضات پایه حسابداری شناخته میشوند. این مفروضات در اغلب استانداردهای حسابداری ایران و بینالمللی مشترک بوده و به عنوان شالوده گزارشگری مالی پذیرفته شدهاند. این مفروضات شامل موارد زیر هستند:
- فرض تفکیک شخصیت
- فرض تعهدی
- فرض تداوم فعالیت
- فرض دوره مالی
- فرض واحد اندازهگیری
هر یک از این مفروضات نقش مهمی را در شکلگیری سیستم حسابداری ایفا کرده و حذف یا نادیده گرفتن هر یک از آنها میتواند اعتبار صورتهای مالی را زیر سوال ببرد.
انواع مفروضات حسابداری
مفروضات حسابداری را میتوان به عنوان ستونهای اصلی نظام حسابداری در نظر گرفت. این مفروضات به حسابداران کمک میکنند تا فعالیتهای پیچیده اقتصادی را به اطلاعات مالی قابل فهم تبدیل کنند. در ادامه، هر یک از این مفروضات را به صورت جداگانه و دقیق بررسی میکنیم.
فرض تفکیک شخصیت
فرض تفکیک شخصیت یکی از مهمترین مفروضات حسابداری است که بیان میکند واحد اقتصادی شخصیتی مستقل از مالک یا مالکان خود دارد. بر اساس این فرض، داراییها، بدهیها، درآمدها و هزینههای واحد تجاری باید کاملا جدا از امور شخصی مالک ثبت و گزارش شوند. حتی اگر یک کسب و کار تنها یک مالک داشته باشد، از دید حسابداری این واحد اقتصادی موجودیتی مستقل محسوب میشود.
این فرض باعث میشود تا اطلاعات مالی شفافتر و قابل اعتمادتر باشند. به عنوان مثال، اگر مالک یک فروشگاه از حساب بانکی شخصی خود هزینهای را پرداخت کرده یا وجهی از صندوق فروشگاه برداشت کند، این رویداد باید به عنوان برداشت مالک و نه به عنوان هزینه واحد تجاری ثبت شود. فرض تفکیک شخصیت نقش بسیار مهمی را در جلوگیری از اختلاط داراییهای شخصی و تجاری ایفا کرده و پایه اصلی گزارشگری مالی صحیح است.
فرض تعهدی در مفروضات حسابداری
فرض تعهدی بیان میکند که درآمدها و هزینهها باید در دورهای شناسایی شوند که تحقق یافتهاند، نه زمانی که وجه نقد آنها دریافت یا پرداخت میشود. این مفروضه یکی از اساسیترین تفاوتهای حسابداری تعهدی با حسابداری نقدی است و نقش مهمی در ارائه تصویر واقعی از عملکرد مالی واحد اقتصادی دارد.
بر اساس فرض تعهدی، اگر شرکتی کالایی را در یک دوره مالی بفروشد اما وجه آن را در دوره بعد دریافت کند، درآمد مربوطه باید در همان دوره فروش شناسایی شود. همچنین اگر هزینهای در یک دوره ایجاد شود اما پرداخت آن به دوره بعد موکول شود، هزینه باید در همان دوره ثبت گردد. این مفروضه باعث میشود تا سود یا زیان واقعی هر دوره مالی به درستی محاسبه شده و تصمیمگیریهای مدیریتی بر اساس اطلاعات دقیقتری انجام بگیرد.
فرض تداوم فعالیت
فرض تداوم فعالیت بیان میکند که واحد اقتصادی قصد دارد فعالیت خود را در آینده قابل پیشبینی ادامه داده و برنامهای برای انحلال یا توقف فعالیت ندارد. این فرض تاثیر مستقیمی بر نحوه ارزشگذاری داراییها و بدهیها دارد. زمانی که فرض تداوم فعالیت برقرار است، داراییها بر اساس بهای تمام شده تاریخی یا ارزش استفاده در عملیات عادی ثبت میشوند.
اگر فرض تداوم فعالیت زیر سوال برود، مبنای حسابداری تغییر میکند و داراییها ممکن است به ارزش فروش یا ارزش تصفیه شناسایی شوند. به همین دلیل حسابرسان هنگام بررسی صورتهای مالی، همواره وضعیت تداوم فعالیت واحد اقتصادی را ارزیابی میکنند. این مفروضه نقش مهمی در اعتماد استفادهکنندگان صورتهای مالی دارد.
فرض دوره مالی در مفروضات حسابداری
فرض دوره مالی بیان میکند که عمر فعالیت واحد اقتصادی را میتوان به دورههای زمانی مساوی و قابل اندازهگیری تقسیم کرد. این دورهها معمولا به صورت ماهانه، فصلی یا سالانه در نظر گرفته میشوند. فرض دوره مالی امکان تهیه گزارشهای مالی منظم و مقایسه عملکرد مالی در دورههای مختلف را فراهم میکند.
تقسیم فعالیتها به دورههای مالی باعث میشود تا مدیران، سرمایهگذاران و سایر ذینفعان بتوانند عملکرد مالی واحد اقتصادی را به صورت مستمر ارزیابی کنند.
فرض واحد اندازهگیری
فرض واحد اندازهگیری بیان میکند که تمام رویدادهای مالی باید با یک واحد پولی مشترک اندازهگیری و گزارش شوند. در ایران این واحد پولی ریال یا تومان است. این فرض باعث میشود تا رویدادهای متنوع اقتصادی با ماهیتهای مختلف به یک زبان مشترک تبدیل شوند.
البته این مفروضه محدودیتهایی نیز دارد. به عنوان مثال، عواملی مانند کیفیت مدیریت، رضایت کارکنان یا ارزش برند در صورتهای مالی قابل اندازهگیری دقیق نیستند و معمولا در گزارشهای مالی منعکس نمیشوند. با این حال، فرض واحد اندازهگیری یکی از ضروریترین مفروضات حسابداری برای تبدیل فعالیتهای اقتصادی به اطلاعات عددی است.
مثال برای مفروضات حسابداری
برای درک بهتر مفروضات حسابداری، بررسی یک مثال عملی میتواند بسیار مفید باشد. فرض کنید فردی یک شرکت تولیدی تاسیس کرده است. بر اساس فرض تفکیک شخصیت، حسابهای شرکت کاملا جدا از حسابهای شخصی مالک ثبت میشوند. طبق فرض تعهدی، اگر شرکت کالایی را در اسفند ماه بفروشد اما وجه آن را در فروردین دریافت کند، درآمد آن در اسفند ماه شناسایی میشود. بر اساس فرض دوره مالی، عملکرد شرکت برای سال مالی مشخص گزارش میشود، حتی اگر فعالیت شرکت ادامه داشته باشد. فرض تداوم فعالیت باعث میشود ماشین آلات شرکت به بهای تمام شده ثبت شوند. در نهایت، طبق فرض واحد اندازهگیری، تمام این رویدادها با واحد پولی مشخص ثبت میشوند.
اهمیت مفروضات حسابداری
مفروضات حسابداری اهمیت بسیار زیادی در صحت، شفافیت و قابل اتکا بودن اطلاعات مالی دارند. این مفروضات باعث میشوند که صورتهای مالی قابل مقایسه، قابل فهم و قابل اعتماد باشند. سرمایهگذاران، مدیران، بانکها و سازمانهای دولتی برای تصمیمگیریهای مالی خود به اطلاعاتی نیاز دارند که بر اساس مفروضات یکسان تهیه شده باشند.
عدم رعایت مفروضات حسابداری میتواند منجر به ارائه اطلاعات گمراه کننده، محاسبه نادرست سود و زیان و تصمیمگیریهای اشتباه شود. به همین دلیل استانداردهای حسابداری همواره بر رعایت این مفروضات تاکید داشته و حسابرسان نیز در فرآیند حسابرسی بررسی میکنند که صورتهای مالی بر اساس مفروضات صحیح تهیه شده باشند.
جمع بندی
مفروضات حسابداری زیربنای اصلی نظام حسابداری و گزارشگری مالی هستند. این مفروضات چارچوبی مشترک برای ثبت و تحلیل رویدادهای مالی فراهم میکنند و بدون آنها تهیه صورتهای مالی معتبر امکان پذیر نیست. فرض تفکیک شخصیت، فرض تعهدی، فرض تداوم فعالیت، فرض دوره مالی و فرض واحد اندازهگیری پنج مفروضه اصلی حسابداری هستند که در تمام سیستمهای حسابداری کاربرد دارند. آشنایی با مفروضات حسابداری نه تنها برای دانشجویان و حسابداران، بلکه برای مدیران و صاحبان کسب و کار نیز ضروری است. درک این مفاهیم باعث میشود افراد بتوانند گزارشهای مالی را بهتر تحلیل کنند و تصمیمهای آگاهانهتری بگیرند.
در انتها امیدواریم که این مقاله برای شما مفید واقع شده باشد. در صورت بروز هر سوالی، آن را در بخش دیدگاهها با ما به اشتراک بگذارید.
ممنون از مقاله خوبتون
مفروضات حسابداری یکی از مباحث مهم تو حرفه ی حسابداری هست و نیازه که هر حسابدار نسبت بهش تسلط داشته باشه.