مالیات حق تمبر یک نوع مالیات است که بر روی انواع اسناد و مدارک قانونی و اداری اعمال می‌شود. این مالیات از طریق الصاق و ابطال تمبر بر روی اسناد، مدارک و اوراق به منظور رسمیت بخشیدن یا لازم‌الاجرا کردن آن‌ها از مؤدیان گرفته می‌شود. در این مقاله از گروه نرم افزار حسابداری محک به بررسی این موضوع می‌پردازیم که مالیات حق تمبر چیست؟ و انواع آن کدام است؟ با ما همراه باشید.
فهرست مطالب
مالیات حق تمبر چیست؟
قبل از بررسی موضوع مالیات حق تمبر باید بدانیم که تمبر چیست؟ تمبر علامتی است که برای تأیید و رسمی کردن اسناد و اوراق قانونی روی آن‌ها چسبیده می‌شود. بر این اساس مالیات حق تمبر نیز در واقع مالیاتی است که برای ارائه خدمات دولتی در زمینه صدور و تایید اسناد و اوراق دریافت می‌شود. مالیات حق تمبر معمولاً بر اساس نوع و ارزش اسناد و اوراق محاسبه و پرداخت می‌شود. برای مثال، در ایران برای افزایش سرمایه شرکت‌ها، نرخ مالیات حق تمبر معادل 0.5 در هزار است. مالیات حق تمبر یکی از انواع مالیات‌های مستقیم است و کسانی که متقاضی دریافت اسناد و اوراق قانونی هستند باید آن را پرداخت کنند. در صورت عدم پرداخت مالیات حق تمبر، فرد جریمه خواهد شد.
انواع مالیات حق تمبر
در ادامه به بررسی انواع مالیات حق تمبر می‌پردازیم.
1- مالیات حق تمبر افزایش سرمایه
مالیات حق تمبر افزایش سرمایه یکی از انواع مالیات‌های مستقیم است که بر اساس ارزش اسمی سهام یا سهم‌الشرکه شرکت‌های ایرانی به استثنای شرکت‌های تعاونی در نظر گرفته شده است. نرخ این مالیات طبق قانون مالیات‌های مستقیم معادل 0.5 در هزار است و برای محاسبه آن باید میزان سرمایه افزوده شده را در این نرخ ضرب کرد. برای مثال، اگر شرکتی سرمایه خود را ۱۰۰ میلیون تومان افزایش دهد، باید مالیات حق تمبر معادل ۵۰ هزار تومان را پرداخت کند.
شرکت‌ها باید ظرف دو ماه پس از ثبت قانونی افزایش سرمایه در اداره ثبت شرکت‌ها مهلت دارند که مالیات افزایش سرمایه را از طریق ابطال تمبر پرداخت کنند. در صورت عدم پرداخت مالیات در موعد مقرر، شرکت‌ها مشمول جریمه دو برابر مالیات خواهند شد. افزایش سرمایه شرکت‌ها می‌تواند انواع مختلفی داشته باشد که برای هر کدام قوانین و مقررات خاصی وجود دارد. برخی شرکت‌ها مانند شرکت‌های پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار، شرکت‌های تعاونی و شرکت‌های دانش‌بنیان از پرداخت این مالیات معاف هستند.
انواع روش‌های افزایش سرمایه
انواع روش‌های افزایش سرمایه شرکت‌ها عبارتنداز:
افزایش سرمایه از محل اندوخته یا انباشته: در این روش، شرکت بخشی از سود انباشته خود را تبدیل به سرمایه اسمی می‌کند و به سهامداران سهم جدید اعطا می‌کند. در این حالت، سهامداران هیچ وجهی را به شرکت پرداخت نمی‌کنند و درصد مالکیت آن‌ها نیز ثابت می‌ماند. به سهام جدید منتشر شده در این روش، سهام جایزه گفته می‌شود.
افزایش سرمایه از محل آورده نقدی: در این روش، شرکت سهام جدید را با قیمت پایه‌ای به سهامداران فروخته و از آن‌ها وجه دریافت می‌کند. در این حالت، سهامداران برای خرید سهام جدید باید مبلغی را به شرکت پرداخت کنند و درصد مالکیت آن‌ها بسته به میزان خرید تغییر می‌کند.
افزایش سرمایه از محل تجدید ارزیابی دارایی‌ها: در این روش، شرکت دارایی‌های ثابت مشهود خود مانند زمین، ساختمان، ماشین‌آلات و تجهیزات و مواردی از این دست را مورد تجدید ارزیابی قرار می‌دهد. این یعنی ارزش دارایی‌های شرکت طبق نرخ تورم کشور ارزیابی شده و در ترازنامه به روز می‌شود. با به روز شدن ارزش دارایی‌ها، قابلیت استفاده از تسهیلات مالی بیشتر نیز وجود خواهد داشت. این موضوع مهم در شرکت‌های زیان‌ده می‌تواند به‌عنوان محرکی برای تجدید حیات شرکت به حساب آید.
افزایش سرمایه به روش صرف سهام: در این روش، شرکت سهام جدید را با قیمت پایه‌ای به سهامداران فروخته و از آن‌ها وجه دریافت می‌کند. اما در این حالت، سهامداران حق تقدم خرید سهام جدید را ندارند و باید با سایر خریداران رقابت کنند. به این ترتیب، شرکت می‌تواند سهام جدید را با قیمت بازار به فروش برساند و منابع مالی بیشتری تأمین کند. این روش معمولاً در شرکت‌هایی که سهام آن‌ها با ارزش بالایی در بازار معامله می‌شود، مورد استفاده قرار می‌گیرد.
2- مالیات حق تمبر ثبت شرکت
مالیات حق تمبر ثبت شرکت یکی از وظایف قانونی کسب و کارها است که به صورت قانونی شرکت خود را ثبت می‌کنند. این مالیات بر اساس قوانین مالیات‌های مستقیم تعیین می‌شود و برای پرداخت آن، شرکت‌ها باید حداکثر ظرف دو ماه از تاریخ ثبت قانونی شرکت، مبلغ مربوطه را به اداره ثبت شرکت‌ها واریز کنند. میزان مالیات حق تمبر ثبت شرکت بر اساس نوع شرکت، سرمایه آن و تعداد شرکا متفاوت است.
پرداخت مالیات حق تمبر ثبت شرکت یکی از شرایط لازم برای اخذ مجوز فعالیت شرکت است. اگر شرکتی این مالیات را به موقع پرداخت نکند، ممکن است با جریمه یا محرومیت از برخی امتیازات مواجه شود. برای جلوگیری از این مشکلات، توصیه می‌شود که شرکت‌ها از مشاوران مالی متخصص در این زمینه استفاده کنند و اطلاعات خود را به صورت دقیق و کامل در فرم‌های مربوطه ثبت کنند.
3- مالیات بر حق تمبر پروانه کسب
مالیات بر حق تمبر پروانه کسب نیز یکی از مالیات‌های مستقیم است که بر اساس قانون، برای صدور و تجدید پروانه کسب توسط اتاق اصناف و اتحادیه‌ها دریافت می‌شود. از این رو تمام افراد و شرکت‌هایی که دارای پروانه کسب هستند ملزم به پرداخت این مالیات هستند. مالیات بر حق تمبر پروانه کسب به منظور تأمین بخشی از هزینه‌های عمومی دولت و ایجاد نظم و انضباط در فعالیت‌های اقتصادی افراد و شرکت‌ها اخذ می‌شود. بر اساس ماده 46 بند 11 قانون مالیات‌های مستقیم، مبلغ مالیات بر حق تمبر پروانه کسب برای صدور پروانه کسب یکصد هزار ریال و برای تجدید پروانه کسب پنجاه هزار ریال است. این مبالغ باید طی فیش مالیاتی که توسط مسئول مربوط در اتاق اصناف و اتحادیه‌ها صادر می‌شود، به حساب خزانه دولت در یکی از شعب بانک ملی واریز شود.
4- مالیات بر حق تمبر سفته
سفته یکی از انواع اسناد تجاری قابل انتقال است که در آن فردی به فرد دیگری تعهد می‌دهد که در تاریخ معینی مبلغی را به او یا به دستور او پرداخت کند. مالیات بر حق تمبر سفته نوعی مالیات مستقیم است که بر اساس مبلغ سفته از طرف دولت اخذ می‌شود. بر اساس ماده 45 اصلاحیه قانون مالیات‌های مستقیم، نرخ مالیات بر حق تمبر سفته نیم در هزار (0.05%) است.
مالیات حق تمبر سفته بر اساس ارزش اسمی سفته محاسبه می‌شود. برای مثال، اگر سفته‌ای به ارزش 10 میلیون ریال داشته باشید، مبلغ مالیات حق تمبر آن برابر با 5000 ریال خواهد بود. این مالیات برای اعتبار بخشیدن و به رسمیت شناختن سفته به عنوان یک سند تجاری قابل انتقال از طریق الصاق و ابطال تمبر بر روی سفته پرداخت می‌شود.
اسناد، مدارک و اوراق مشمول مالیات حق تمبر
در قانون مالیات‌های مستقیم، مواد 44 تا 51 به موضوع مالیات بر حق تمبر اختصاص یافته‌اند و هر ماده میزان مالیات تعدادی از انواع اسناد و مدارک را مشخص می‌کند. برخی از اسناد، مدارک و اوراق مشمول مالیات حق تمبر عبارتند از:
چک بانکی: به ازای هر برگ چک بانکی مبلغ 200 ریال بابت حق تمبر از بانک دریافت می‌شود.
سفته، برات و کلیه اسناد تجاری قابل انتقال: نسبت به مبلغ آن‌ها معادل نیم در هزار حق تمبر دریافت می‌شود.
بارنامه دریایی، هوایی، زمینی و اوراق بیمه مال‌التجاره: بارنامه دریایی و هوایی و اوراق بیمه مال‌التجاره به مبلغ 5000 ریال و بارنامه زمینی به مبلغ 1000 ریال حق تمبر تعلق می‌گیرد.
کارت معافیت، گواهینامه رانندگی، کارنامه و گواهی دانش‌آموزان و دانشجویان، پروانه مشاغل پزشکی و سایر پروانه‌های کسب و کار: برای هر یک از این اسناد و مدارک مبلغ مختلفی بابت حق تمبر دریافت می‌شود که در تبصره ماده 46 قانون مالیات‌های مستقیم مشخص شده‌اند.
معافیت‌های حق تمبر
معافیت‌های حق تمبر مواردی هستند که برخی از اسناد، مدارک و اوراق از پرداخت مالیات می‌شوند. برخی از معافیت‌های مالیاتی حق تمبر عبارتند از:
- شرکت‌های پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار یا بازار خارج از بورس که از محل آورده نقدی یا مطالبات سهامداران افزایش سرمایه می‌دهند، از پرداخت حق تمبر موضوع ماده 48 قانون مالیات‌های مستقیم معاف می‌باشند.
- شرکت‌های فعال در مناطق آزاد تجاری از تاریخ صدور پروانه به مدت 15 سال از پرداخت حق تمبر معاف می‌باشند.
- شرکت‌های تعاونی از پرداخت حق تمبر معاف هستند.
- اسناد و مدارکی که برای انجام امور دولتی و عمومی صادر می‌شوند، از پرداخت حق تمبر معاف می‌باشند.
چه نهادی اوراق مشمول حق تمبر را چاپ می‌کند؟
وزارت امور اقتصاد و دارایی با مجوز رسمی، مسئولیت چاپ و ارائه انواع اسناد مالی از جمله سفته، برات، بارنامه و سندهای دیگر مشمول حق تمبر را بر عهده دارد. این سازمان موظف است تا این اسناد را به دقت و به موقع در اختیار افراد و شرکت‌های درخواست‌کننده قرار دهد. همچنین، در مواردی که ضروری باشد، می‌تواند به جای الصاق و ابطال تمبر، حق تمبر را به عنوان جبران هزینه‌ها در جهت صدور فاکتورهای مالیاتی دریافت نماید.
سخن آخر
در این مقاله، ما درباره مفهوم، انواع و نرخ مالیات بر حق تمبر صحبت کردیم. مالیات بر حق تمبر نه تنها یک وسیله جهت تأمین درآمد دولت است، بلکه نقش مهمی در تعادل ارزش اوراق ایفا می‌کند. افزایش شفافیت و آگاهی در این حوزه نه تنها به رشد اقتصادی کشور کمک می‌کند بلکه به افراد و شرکت‌ها نیز کمک می‌کند تا تا با اطمینان و به‌طور مسئولانه، وظایف مالیاتی خود را انجام دهند.
