اصول حسابداری شرکت ها

اصول حسابداری شرکت ‌ها و مفروضات آن از جمله مفاهیم مهمی است که آشنایی با آن برای تمام افراد فعال در زمینه حسابداری شرکتها ضروری است. در ادامه این مطلب سعی کرده‌ایم مهمترین اصل حسابداری را در کنار برخی مفروضات مهم حسابداری بررسی نماییم. آشنایی با اصول حسابداری در کنار استفاده از نرم افزارهای حسابداری به تسهیل و سرعت بیشتر امور حسابداری می‌انجامد.

فهرست مطالب

حسابداری شرکت‌ها 

منظور از حسابداری شرکت، جمع آوری و تدوین تمام اطلاعات مالی یک واحد تجاری و انعکاس آن‌ها در قالب معیارهای مشخص و به صورت صورت‌های مالی مختلف می‌باشد. این صورت‌های مالی شامل ترازنامه، صورت سود و زیان و… می‌باشند. طبیعی است برای تدوین اطلاعات مالی که در هر شرکت وجود دارد یک سری قانون وجود دارد. این قوانین چهارچوب‌های حسابداری بوده و به حسابدارها کمک می‌کند تا اطلاعات مالی را با دقت و ارزش بیشتری ثبت نمایند.

در حسابداری شرکت‌ها معمولا دو مورد مطرح است؛ یکی اصول حسابداری شرکتها و دیگری مفروضات حسابداری. حسابداران برای این که درصد خطای آن‌ها در محاسبات‌شان به حداقل رسیده و گزارشات آن‌ها از اعتبار بیشتری برخوردار باشد، بایستی علاوه بر اصل های حسابداری، مفروضات آن را نیز در نظر داشته باشند. از این رو در این مقاله علاوه بر اصول حسابداری شرکت ‌ها به توضیح مفروضات آن نیز پرداخته ایم.

اصول حسابداری شرکت ‌ها چیست؟

اصل های حسابداری در واقع مواردی هستند که توسط همگان پذیرفته شده‌اند (GAAP) و شامل یک سری ضوابط و قواعد کلی برای حسابداری شرکتها می‌باشند. افرادی که قصد انجام حسابداری شرکت‌های مختلف را دارند، بایستی تمام اصول حسابداری شرکت ها را در محاسبه معاملات و تهیه گزارشات در نظر گرفته تا از اعتبار قانونی برخوردار شوند. در واقع اصول حسابداری شرکت ها به عنوان یک زیربنای اصلی و مهم در علم حسابداری برشمرده می‌شوند. این اصول ۵ مورد را در بر می‌گیرد. این ۵ مورد شامل اصل افشاء کامل، اصل تطابق درآمد و هزینه، اصل بهای تمام شده، اصل تحقق درآمد و هزینه و همچنین اصل عینیت می‌باشند.

ما در این مقاله تصمیم گرفتیم به معرفی و بررسی این ۵ اصول حسابداری شرکت ها بپردازیم. فراموش نکنید رعایت تمام این اصول حسابداری برای انجام تهیه گزارش‌هایی مثل ترازنامه، صورت سود و زیان و صورت سرمایه لازم می‌باشد. از این رو سعی کنید آن‌ها را به خوبی متوجه شده و با رعایت آن‌ها مشکلی را برای شرکتی که قصد انجام حسابداری آن را دارید ایجاد نکنید.

اصل افشاء کامل

بر اساس اصل افشاء کامل، تمامی رویدادها و وقایع مالی با اهمیت مربوط به هر واحد تجاری، بایستی به‌طور مناسب و کامل افشاء شود. این اصل در واقع حسابدار شرکت را موظف می‌کند تا تمام اطلاعات حسابداری اعم از گردش حساب ها، خرید و فروش ها، درآمد و هزینه‌ها و… به صورت تمام و کمال در صورت‌های مالی منعکس کند.

این اطلاعات برای بدهکاران و بستانکاران اهمیت زیادی داشته و باعث می‌شود رخدادهای درونی شرکت از دید ذی نفعان دور نماند. چنانچه یک شرکت از این اصل پیروی نکرده و از افشای برخی از اطلاعات مالی خود امتناع ورزد، دچار تخلف قانونی شده و ترازنامه‌اش عملا اعتباری ندارد.

اصل تطابق درآمد و هزینه

براساس این اصل از اصول حسابداری شرکتها برای اندازه گیری سود در هر دوره می‌بایست هزینه‌های هر دوره را با درآمدهای همان دوره مقابله و مقایسه کرد. یعنی اگر شرکت شما امسال توانست ۱۰۰۰ تن محصول به فروش برساند، شما باید عیناً هزینه این ۱۰۰۰ تن محصول را محاسبه نمایید و نه هزینه‌های دیگر را که مربوط به سال‌ها و موارد دیگر می‌باشد. در واقع این اصل واحدهای تجاری را ملزم می‌کند تا درآمدها و هزینه‌های مرتبط را به طور همزمان شناسایی کنند تا اشتباهی در محاسبات رخ ندهد.

اصل بهای تمام شده در اصول حسابداری شرکت ها

اصل بهای تمام‌شده یکی از اصول حسابداری شرکت ها است که بخاطر اهمیت بسیار بالایی که دارد، کتاب‌های مختلفی برای آموزش آن تهیه و تدوین شده اند. در واقع توجه به این اصل و رعایت آن تاثیر زیادی در محاسبه سود و زیان شرکت‌ها داشته و به عنوان یک اهرم تاثیرگذار در ترازنامه واحدهای تجاری لحاظ می‌شود. اصل بهای تمام‌شده توضیح می‌دهد که مقادیر در سیستم حسابداری باید با استفاده از بهای تمام‌شده تاریخی اندازه‌گیری شوند. یعنی اگر شما صاحب یک واحد تجاری هستید و این واحد تجاری دارای ساختمانی است، ارزش این ساختمان بایستی بر طبق اصل بهای تمام‌شده در ترازنامه و در بخش‌های دیگر قرار بگیرد.

اگر بخواهیم این اصل را به زبان ساده‌تر بگوییم، فرض کنید شما مدیر یک کارخانه هستید که لاستیک ماشین تولید می‌کند. برای تهیه یک لاستیک طبیعتا عناصر مختلفی مطرح است؛ از مواد اولیه گرفته تا هزینه‌های اداری و پرسنل و…. بر اساس اصل بهای تمام شده، هزینه‌ای که شما برای تهیه یک لاستیک می‌کنید هزینه‌ای است که درصد کمی را از تمام هزینه‌های مجموعه‌تان داشته باشد. چرا که در تهیه این لاستیک علاوه بر مواد اولیه موارد دیگری نیز به کار رفته که اگر نبودند لاستیک تهیه نمی‌شد.

پس در هنگام فروش، برای این که متوجه شوید چقدر سود کسب کرده‌اید لازم است مبلغ فروش را منهای هزینه تمام شده کالا کنید تا سود خالص‌تان مشخص شود. از آن جایی که هزینه یا بهای تمام شده کالاها و خدمات معمولا بیشتر از چیزی است که افراد عادی تصور می‌کنند، از این رو در نظر گرفتن این اصل تاثیر زیادی در ترازنامه و صورت سود و زیان شرکت‌ها دارد. 

اصل تحقق درآمد و هزینه چیست؟

اصل درآمد یکی از اصول مهم در حسابداری است که نام دیگر آن اصل تحقق می‌باشد. بر اساس این اصل از اصول حسابداری شرکت ها، درآمد هنگامی حاصل می‌شود که فروش خدمات یا محصولات صورت گرفته باشد. فروش خدمات و محصولات نیز تا زمانی که این محصولا و خدمات فراهم نشده باشد رخ نمی‌دهد. از این رو می‌توان نتیجه گرفت در واقع هنگامی که صحبت از فروش یک کالا می‌شود، یکی از شرط‌های تحقق درآمد این است که مالکیت قانونی آن جنس از فروشنده به خریدار منتقل شود.

جمع آوری پول نقد از منابع مختلف به عنوان درآمد شناسایی نمی‌شود و بر اساس این اصل درآمد یعنی یک کالا یا خدمت توسط یک فرد یا شرکت خاص به افراد حقیقی و حقوقی دیگر واگذار شده و در ازای آن مبلغی کسب شود. شایان ذکر است این درآمد می‌تواند به صورت وجه نقد یا سایر دارایی‌ها قلمداد شود.

اصل هزینه درست برعکس اصل درآمد عمل کرده و براساس آن هزینه هنگامی رخ می‌دهد که شما محصولات یا خدمات را از سایر افراد حقیقی و حقوقی دریافت کنید. پرداخت این هزینه می‌تواند با وجه نقد یا سایر دارایی‌ها باشد. همچنین عنصر زمان در این بین تاثیری نداشته و این که شما در همان لحظه یا چند روز بعد هزینه را پرداخت کنید تداخلی با اصل هزینه ندارد. در واقع این اصل که اتفاقا جزو اصول حسابداری مهم می‌باشد، به ما می‌گوید که در ازای هر خدمت و محصول بایستی بهایی پرداخت شود.

اصل عینیت در حسابداری

اصل عینیت در حسابداری مفهوم ساده‌ای دارد و بر اساس آن بایستی افراد در تهیه گزارش‌های حسابداری از داده‌هایی استفاده کنند که عینی بوده و بر اساس اطلاعات واقعی و قابل سنجش جمع آوری شده است. به عبارت دیگر، حسابداری شرکت‌ها باید با سند و مدرک عینی انجام شده و حرف و تحلیل‌های ذهنی هیچ اعتباری از لحاظ ثبت گزارش حسابداری ندارد. بر اساس این اصل اگر اطلاعات و دیتاهای عینی و کتبی وضعیت شرکت را به خطر می‌اندازد، حسابدار باید از آن‌ها استفاده کند تا گزارش وی از اعتبار قانونی بهره‌مند شود.

مفروضات حسابداری چیست؟

علاوه بر اصول حسابداری شرکت ها موارد دیگری نیز وجود دارد که تحت عنوان مفروضات حسابداری شناخته می‌شوند. مفروضات حسابداری در واقع مواردی هستند که حسابداران یک شرکت باید آن‌ها را به صورت پیش فرض در ذهن خود داشته باشند. این مفروضات شامل یک سری نکات بدیهی است که اگر نادیده گرفته شوند، عملا گزارشات شرکت با مشکل مواجه می‌شود.

مفروضات ۴ مورد بوده و شامل فرض دوره مالی،  فرض تداوم فعالیت، فرض واحد اندازه‌گیری و فرض تفکیک شخصیت می‌باشد. ما در این قسمت به معرفی این ۴ فرض پرداخته و سعی کرده‌ایم آن‌ها را به زبان ساده توضیح دهیم. فراموش نکنید مفروضات حسابداری در کنار اصول حسابداری شرکت ها معنا پیدا می‌کند و حتما در تهیه گزارشات شرکت باید علاوه بر اصل های حسابداری از مفروضات حسابداری نیز استفاده کنید.

فرض دوره مالی

بر اساس این فرض، تمام فعالیت‌های یک شرکت بایستی در یک دوره مالی مشخص تهیه شود. دوره مالی هر شرکت بسته به نوع فعالیت آن متفاوت بوده و ممکن است سه‌ماهه، شش‌ماهه یا یکساله باشد. هر دوره مالی را که دوازده ماه طول بکشد اصطلاحاً سال مالی گویند. اگر بخواهیم اهمیت و کلیت این فرض را بررسی کنیم می‌توان گفت با توجه به فرض دوره مالی، ذی نفعان و هرگونه افراد حقیقی و حقوقی که با شرکت در ارتباط هستند بایستی برای معاملات خود با شرکت یا تاثیرات دیگر، تا پایان دوره مالی صبر کرده تا گزارش فعالیت‌های شرکت در دوره مالی منتشر شود.

معمولا در عنوان گزارش‌هایی که بر این اساس منتشر می‌شود عبارت گزارش شماره – دوره مالی منتهی به xxxx درج می‌شود.

فرض تداوم فعالیت

بر اساس این فرض شما به عنوان حسابدار یک شرکت باید در تهیه گزارشات خود این نکته را در نظر بگیرید که واحد تجاری برای طولانی مدت به فعالیت‌های خود ادامه خواهد داد. شاید برای خیلی‌ها این سوال مطرح شود که این اصل چه اهمیتی دارد؟ در جواب این دوستان می‌توان گفت که اهمیت فرض تداوم زمانی روشن‌تر می‌شود که نتایج بی‌تداومی کسب‌وکاری را درنظر بگیرید. هنگامی که فرض را بر این بگیرید که قرار است واحد تجاری در تاریخ مشخص منحل شود و دیگر فعالیتی نداشته باشد، ممکن است در محاسبه بسیاری از دارایی ها، درآمدها و هزینه‌ها دچار اشتباه شوید.

برای مثال ممکن است شرکت درآمد خود را در قالب حساب‌های دریافتنی در سال‌های آتی کسب نماید و یا موجودی انبار شرکت در آینده فروخته شود. اگر فرض کنید که شرکت در کوتاه مدت از بین می‌رود در واقع نمی‌توانید درآمد گفته شده را محاسبه کرده و یا از فروش موجودی انبار اطمینان حاصل کنید. همین دو مورد تاثیر منفی زیادی در ترازنامه شرکت خواهند گذاشت.

فرض واحد اندازه‌گیری

فرض واحد اندازه گیری یکی از ساده‌ترین و ابتدایی‌ترین مواردی است که در حسابداری شرکت‌ها بایستی به آن توجه کنید. در واقع این فرض به این صورت است که اگر شما کار حسابداری شرکتی که در ایالات متحده آمریکا قرار دارد را برعهده گرفته اید، بایستی تمام دخل و خرج‌های شرکت را با معیار دلار محاسبه کنید. اگر شعبه‌ای از همان شرکت در کشور کویت قرار دارد، بایستی آن را با دینار کویت محاسبه کنید و شرکت‌های ایرانی هم با معیار ریال سنجیده می‌شوند.

این فرض در حال حاضر تاثیر بسیار زیادی روی شرکت‌ها می‌گذارد. چرا که تورم نرخ‌های دیگر در ایران بسیار بالا بوده و از این رو باید تمام درآمدهای شرکت، اعم از ارزی و غیرارزی را به یک واحد پولی محاسبه کنید. چرا که در غیر این صورت تورم می‌تواند آثار منفی یا مثبت اما غیرواقعی روی ترازنامه و صورت سود و زیان شرکت بگذارد.

فرض تفکیک شخصیت

فرض تفکیک شخصیت یکی دیگر از مفروضات جالب و البته مهم در حسابداری است که براساس آن باید برای شخصیت‌های مختلف یک واحد تجاری تفاوت قائل شوید. به طوری که در یک کسب و کار ممکن است تعدادی شخصیتی جداگانه وجود داشته باشد و شخصیت این افراد از شخصیت اصلی شرکت مجزا است. مثلا ممکن است یک شرکت در مجموع ۲۰ پرسنل داشته باشد. در واقع هر یک از این افراد دارای شخصیت جداگانه بوده و شخصیت آن‌ها نباید با شخصیت اصلی شرکت که یک شخصیت حقوقی است تداخل پیدا کند.

در واقع این اصل به شرکت‌های تجاری به‌عنوان واحدی مستقل از مالک یا مالکان آن و نیز جدا از مؤسسات دیگر نگاه می‌کند. شایان ذکر است بر اساس این فرض، شرکت‌های مختلف شخصیت جداگانه‌ای داشته و در نتیجه شخصیت حقوقی کسب و کارها کاملا جدا، تشخیصی و تعریف‌پذیر هستند. از این رو در محاسبه حساب‌های شرکت، شرکای شرکت و سایر شخصیت‌ها تفاوت قائل شده و آن‌ها را با یکدیگر تفکیک کنید.

جمع‌بندی نهایی

رشته و شغل حسابداری یکی از مهم‌ترین مشاغلی است که در سال‌های اخیر به جایگاه ویژه‌ای در شرکت‌ها دست پیدا کرده است. منظور از حسابداری، جمع آوری تمام معاملات و مراودات مالی یک واحد تجاری در قالب حساب‌های مشخص و قانونی برای سنجش فعالیت‌های مالی شرکت است. طبیعی است برای افزایش اعتبار گزارش‌هایی که از حسابداری حاصل می‌شود، بایستی شخص حسابدار طبق چارچوب‌های خاصی عمل کند که به آن اصول حسابداری شرکت ها گفته می‌شود.

ما در این مقاله در ابتدا به معرفی ۵ مورد از اصول حسابداری شرکت ها پرداخته و در ادامه آن و به منظور تکمیل بحث، مفروضات حسابداری را که مرتبط با اصول حسابداری شرکت ها هستند بررسی کردیم. تمام مطالب گفته شده در این مقاله منابع علمی موثق دارد. از این رو امیدواریم هر آن چه که گفته شد در مسیر شغلی شما مورد استفاده‌تان قرار بگیرد. از این که تا پایان همراه ما بودید از شما سپاسگزاریم. دیدگاه‌ها و سوالات‌تان را از طریق بخش نظرات به اطلاع ما و سایر کاربران برسانید.