رشته حسابداری چیست؟ | بازار کار و درآمد رشته حسابداری چگونه است؟

زمان مطالعه این مقاله: 13 دقیقه

حسابداری یکی از رشته‌های پرطرفدار و کاربردی در دانشگاه‌ها و بازار کار امروزی است. این رشته دانشجویان را با مفاهیم و اصول حسابداری و مدیریت مالی آشنا می‌کند. دانش آموختگان این رشته می‌توانند در بخش‌های مختلف حسابداری، حسابداری مالی، حسابداری دولتی، حسابداری صنعتی و حسابرسی و اداری سازمان‌ها و شرکت‌ها مشغول به کار شوند. با توجه به گسترش روز افزون فعالیت‌های اقتصادی و تجاری، نیاز به حسابداران و متخصصان حوزه مالی نیز رو به افزایش است. در این مقاله از گروه نرم افزاری محک قصد داریم چشم انداز کلی رشته حسابداری و بازار کار آن را بررسی کنیم با ما همراه باشید.

تعریف حسابداری

با توجه به اهمیت مدیریت مالی در دنیای کسب و کار امروز، آشنایی با حسابداری و نرم افزارهای مربوط به آن برای صاحبان کسب و کار ضروری است. اما حسابداری چیست؟ و چرا برای کسب و کارها مهم است؟ تعاریف متعددی از حسابداری (Accounting) ارائه شده است؛ اما همه آن‌ها به مفاهیم مشترکی از جمله بررسی شرایط اقتصادی و ارائه گزارش‌های مالی یک کسب و کار اشاره دارند.

طبق “بیانیه اساسی تئوری حسابداری” به فرایند شناسایی، اندازه‌گیری و گزارش‌گیری اطلاعات مالی سازمان که به ذی‌نفعان آن در تصمیم‌گیری‌های مالی کمک می‌کند، حسابداری می‌گویند.

بنا بر تعریفی از ویکی‌پدیا، حسابداری که به دلیل انتقال اطلاعات مالی به دیگران به زبان تجارت نیز شهرت دارد؛ به تجزیه‌وتحلیل نتایج فعالیت‌های اقتصادی و انتقال اطلاعات مالی سازمان به مدیریت و سرمایه‌گذاران گفته می‌شود.

اشاره به حسابداری به‌عنوان زبان تجارت ساده‌ترین و درعین‌حال ملموس‌ترین تعریفی است که می‌توان ارائه کرد. همان‌طور که از این تعریف مشخص است؛ در فرایند حسابداری، طی گزارشی به زبان استاندارد، وضعیت مالی کنونی، گذشته و تا حدودی آینده یک بنگاه اقتصادی باهدف کمک به مدیران و سرمایه‌گذاران ثبت و سازمان‌دهی می‌شود. به عبارتی هدف از حسابداری، بهبود دقت و شفافیت در گزارش دادن اطلاعات مالی و کمک به مدیریت کسب و کار در اتخاذ تصمیمات مالی و مدیریتی است.

تاریخچه حسابداری

اسناد و مدارک به‌دست‌آمده از دوران باستان تا به امروز نشان می‌دهد که حسابداری در تمام ادوار مختلف زندگی بشر وجود داشته است و قدمت دیرینه دارد.

نخستین مدارک کشف شده حسابداری در جهان، لوح‌هایی سفالی از تمدن سومر در بابل و نوعی حساب جمع و خرج ثبت شده از دوران رم و یونان باستان هستند که قدمت آن‌ها به 2000 تا 3300 سال قبل از میلاد مسیح بر می‌گردد.

با رشد بازرگانی و رواج معاملات غیرنقدی در قرون سیزدهم و چهاردهم، استفاده از دو اصطلاح بدهکار و بستانکار در صورتحساب‌ها متداول شد؛ بدین صورت که خریداران در ازای وجوهی که قرض می‌گرفتند یا کالایی که نسیه می‌خریدند بدهکار و در مقابل وجوهی که می‌پرداختند بستانکار می‌شدند.

با اینکه محمد بن محمد بوزجانی، دانشمند ایرانی، پنج قرن پیش از لوکا پاچیولی، رساله “ضروریات علم حسابداری” را برای کاسبان و کاتبان نگاشته بود؛ اما صاحب‌نظران پاچیولی را به‌عنوان بنیان‌گذار و پدر علم حسابداری جهان می‌دانند. پاچیولی در سال 1494 برای اولین‌بار واژه‌های “ترازنامه” و “سیستم حسابداری دوطرفه” را در کتاب خود Summa مطرح کرد. این سیستم حسابداری، دفتری است که در آن اعتبار در ستون بستانکار در سمت راست و بدهی در ستون بدهکار در سمت چپ ثبت می‌شود؛ بدین ترتیب مانده‌حساب نیز می‌تواند تعیین شود.

قرن شانزدهم تا اوایل قرن نوزدهم دوران رکود علم حسابداری محسوب می‌شود؛ اما در اوایل قرن نوزدهم با تحولات و تغییرات وسیع اقتصادی و اجتماعی ناشی از انقلاب صنعتی بستری برای تولد حسابداری صنعتی فراهم شد.

امروزه با پیشرفت تکنولوژی و تغییرات اقتصادی، حسابداری نیز دچار تغییر و تحولاتی شده است؛ اما حسابداران همچنان از اصول حسابداری دوطرفه پاچیولی استفاده می‌کنند چرا که دارای اصولی ساده و انعطاف‌پذیر است و امکان ثبت و گزارش‌دهی دقیق اطلاعات مالی را فراهم می‌کند.

رشته حسابداری چیست؟

امروزه با گسترش جوامع و خدمات، پیچیدگی امور مالی نیز افزایش‌یافته است و تمامی شرکت‌ها، مؤسسات و کسب و کارها به‌منظور مدیریت و بهینه‌سازی امور مالی خود و پیشی‌گرفتن از رقبا به نیروهایی متخصص و حرفه‌ای نیازمند هستند. این نیروهای متخصص حسابدارانی هستند که در رشته حسابداری تحصیل‌کرده و به‌صورت تخصصی مهارت‌های لازم برای مدیریت امور مالی یک کسب و کار را فراگرفته‌اند.

رشته حسابداری یکی از پرطرفدارترین رشته‌ها نه‌تنها در ایران بلکه در جهان محسوب می‌شود. هدف رشته حسابداری آموزش نیرویی متخصص و حرفه‌ای است که در گردآوری، طبقه‌بندی، ثبت، تجزیه‌وتحلیل و گزارش‌دهی اطلاعات مالی، کنترل و مدیریت امور مالی مطابق با اصول و قوانین حسابداری توانمند باشد.

اهمیت رشته و شغل حسابداری در موفقیت کسب و کارها

همانطور که می‌دانیم حسابداران تمام اطلاعات اقتصادی و مالی یک بنگاه تجاری را در دفاتر ثبت یا دفاتر کل بایگانی کرده و سپس با تجزیه‌وتحلیل و گزارش‌گیری در تصمیم‌گیری‌های مالی به مدیران، سرمایه‌گذاران، سهام‌داران و… کمک شایانی می‌کنند.

باتوجه‌به فرایند پیچیده و حساس فوق، به‌جرئت می‌توان گفت رشته و شغل حسابداری برای اکثر کسب و کارها نه‌تنها لازم بلکه از اهمیت بسیار بالایی برخوردار است چرا که با نظارت و کنترل عملکرد مالی یک کسب و کار، می‌توان میزان موفقیت آن در دستیابی به اهداف تعیین شده را مشخص کرد و به انتخاب اهداف و استراتژی‌های مالی آینده جهت داد.

حسابداری همچون قلب یک سازمان عمل می‌کند؛ زیرا از طرفی باعث هماهنگی و جهت‌دهی به امور مالی بخش‌های مختلف داخل سازمان و از طرف دیگر باعث درک بهتر از سرمایه‌گذاری‌ها و مشارکت‌های خارج از سازمان می‌شود. هر چه امور حسابداری دقیق‌تر و حرفه‌ای‌تر اداره شود، حفظ سلامت مالی سازمان و رسیدن به اهداف تعیین شده چندین برابر می‌شود.

دانش و مهارت‌های موردنیاز برای حسابداری

 برای ورود به رشته و شغل حسابداری علاوه بر علاقه و استعداد، داشتن دانش تئوری و عملی در زمینه‌های تخصصی، غیرتخصصی و فناوری اطلاعات از اهمیت بالایی برخوردار است. در ادامه تعدادی از مهم‌ترین مشخصه و مهارت‌های حسابدار موفق را ذکر کرده‌ایم:

• مهارت‌های تخصصی و فنی: یکی از شروط لازم برای ورود به رشته حسابداری علاقه‌مندی به ریاضیات و داشتن ذهنی تحلیل‌گر و متمرکز است؛ زیرا حسابدار همواره با اعداد و ارقام و معادله‌های ریاضی سروکار دارد. دیگر مشخصه حسابدار موفق علاقه‌مندی به ادبیات و تسلط بر اصول نگارشی است چرا که حسابدار باید گزارشاتی از نتایج تجزیه‌وتحلیل اطلاعات مالی برای افراد و بخش‌های مختلف سازمان تهیه کند.
• مهارت‌های غیرتخصصی: توجه به جزئیات امور، مدیریت زمان، صداقت در عملکرد، آگاهی‌بخشی به همکاران و کارکنان و رفع ابهامات مالی آن‌ها از جمله مهارت‌های رفتاری و غیرفنی است که هر حسابداری باید در خود ایجاد و تقویت کند. ازآنجایی‌که حسابدار با افراد مختلفی در داخل و خارج از سازمان ارتباط برقرار می‌کند؛ علاوه بر ویژگی‌های مذکور، باید دارای مهارت‌های ارتباطی و کلامی مناسب نیز باشد.
• مهارت‌های نرم افزاری: امروزه با پیشرفت تکنولوژی و اینترنت، آشنایی با برنامه اکسل و نرم افزارهای حسابداری مختلف یکی از ملزومات رشته و شغل حسابداری محسوب می‌شود. نرم افزارهای حسابداری با امکانات و قابلیت‌های پیشرفته و کاربردی خود به بهینه‌سازی و مدیریت امور مالی کسب و کارها کمک قابل‌توجهی می‌کند.

نرم افزار حسابداری محک یکی از بهترین نرم افزارهای موجود در بازار است که باهدف برآورده‌کردن نیازهای مالی و حسابداری کسب و کارهای مختلف طراحی و تولید شده است و به دلیل دارابودن ویژگی‌هایی مانند مدیریت موجودی، پیگیری فاکتورها، ثبت هزینه‌ها و درآمد، مدیریت حساب‌های بانکی، گزارش‌گیری مالی و… محبوبیت بسیاری در میان کسب و کارهای مختلف پیدا کرده است.

• به‌روز بودن: تمامی محصلان و شاغلان حوزه حسابداری باید همواره به فکر تقویت مهارت‌های خود، دریافت اطلاعات و قوانین جدید مالیاتی، اقتصادی و یادگیری مهارت‌های تخصصی و نرم افزاری موردنیاز باشند. به این نکته توجه داشته باشید که برای موفق شدن در رشته حسابداری مطلع بودن از مسائل اقتصادی روز کشور و آشنایی با نرم افزارهای حسابداری مختلف امری ضروری و اجتناب‌ناپذیر است. 

مهارت‌های سخت و نرم رشته و شغل حسابداری

در بخش قبلی به مهم‌ترین مهارت‌های موردنیاز حسابداران اشاره کردیم؛ اما صاحب‌نظران مهارت‌های شغلی را به دودسته مهارت‌های سخت (hard skills) و مهارت‌های نرم (soft skills) دسته‌بندی می‌کنند که در این بخش به این دودسته از مهارت‌ها در زمینه حسابداری خواهیم پرداخت.

مهارت‌های سخت حسابداری شامل:

• داشتن دانش آکادمیک و مهارت استفاده از نرم افزارهای حسابداری
• تسلط بر قوانین و مقررات مالیاتی، قانون کار و تجارت و آیین‌های لازم‌الاجرا
• توانایی کنترل موجودی‌های نقدی
• تجربه تهیه و ارسال اظهارنامه‌های مالیاتی عملکرد
• تسلط بر تجزیه‌وتحلیل و تفسیر صورت‌های مالی و تهیه گزارش‌های مدیریتی

مهارت‌های نرم حسابداری شامل:

• مهارت‌های ارتباطی کتبی و شفاهی قوی و قدرت مذاکره و گفتگو
• توانایی انجام کارگروهی، همدلی و پشتیبانی
• مهارت‌های تفکر نقادانه، رهبری، حل مسئله، مدیریت زمان و برنامه‌ریزی
• داشتن اخلاق حرفه‌ای و تعهد کاری و قانون‌مندی
• داشتن صبر و توانایی تحمل فشار و استرس

راه‌های ورود به رشته حسابداری

اگر مطمئن نیستید که رشته حسابداری برای شما مناسب است، می‌توانید با انجام تست‌های استعدادیابی شغلی، آشنایی با مهارت‌های موردنیاز و اطلاع از شرح شغلی حسابداری از میزان علاقه و احتمال موفقیت خودآگاه شوید. ورود به رشته پرطرف‌دار حسابداری از دو طریق میسر است. در ادامه به بررسی هر یک می‌پردازیم.

رشته حسابداری هنرستان

حسابداری هنرستان یکی از شاخه‌های فنی و حرفه‌ای است که دانش‌آموزان باید علاوه بر استعداد و علاقه، کارنامه قبولی پایه نهم و شرایط  ورود به این رشته را نیز دارا باشند. دانش‌آموزان این رشته همچون سایر رشته‌های تحصیلی ملزم به گذراندن دروس تخصصی و عمومی هستند.

دروس تخصصی دوره هنرستان عبارتند از: حسابداری حقوق و دستمزد، دانش فنی پایه، همراه هنرجو حسابداری، مدیریت تولید، دانش فنی تخصصی حسابداری، حسابداری تهیه تنظیم، حسابداری بهای تمام شده و مالیاتی، حسابداری اموال و انبار، حسابداری وجوه نقد و تحریر دفاتر قانونی، حسابداری خریدوفروش، ارتباط مؤثر، دانش فنی پایه، حسابداری تهیه و تنظیم صورت‌های مالی.

پس از دوره هنرستان، دانش‌آموزان می‌توانند با شرکت در آزمون کاردانی و ورود به دانشگاه‌های فنی حرفه‌ای در طی دو سال مدرک کاردانی حسابداری خود را اخذ کنند و سپس با شرکت در آزمون‌های آموزش عالی تحصیلات خود را در سطوح کارشناسی، کارشناسی ارشد و دکتری ادامه دهند.

رشته حسابداری دانشگاهی

حسابداری دانشگاهی یکی از رشته‌های آموزش عالی است که در بسیاری از دانشگاه‌ها و مؤسسات آموزشی کشور اعم از دولتی، آزاد، غیرانتفاعی، پیام‌نور و… ارائه می‌شود و هر ساله داوطلبان بسیاری برای ورود به این رشته به رقابت می‌پردازند.

دانش‌آموزان می‌توانند از طریق تمام رشته‌های نظری (ریاضی، تجربی، علوم‌انسانی، هنر و زبان) پس از شرکت و قبولی در آزمون به این رشته وارد شده و در طی حدوداً چهار سال (هشت ترم) مدرک کارشناسی حسابداری خود را دریافت کنند. بعد از دوره کارشناسی ادامه تحصیل در مقاطع تحصیلی بالاتر نیز امکان‌پذیر است. در بخش بعدی به طور مفصل به واحدهای درسی که باید در مقاطع تحصیلی مختلف این رشته گذرانده شود پرداخته‌ایم.

علاوه بر دو روش فوق، داوطلبان می‌توانند بدون آزمون و صرفاً بر اساس سوابق تحصیلی در دانشگاه حسابداری بخوانند. لازم به ذکر است که امکان ادامه تحصیل در مقاطع بالاتر برای این دسته از داوطلبان نیز وجود دارد.

افراد علاقه‌مند به شغل حسابداری که رشته غیرمرتبط در دانشگاه خوانده‌اند، می‌توانند با شرکت در دوره‌های حسابداری مؤسسات آموزشی مطالب تئوری و تا حدودی عملی را فراگرفته و با کارآموزی مهارت‌های خود را بهبود ببخشند و در حوزه حسابداری مشغول به کار شود.

واحدهای درسی مقاطع مختلف رشته حسابداری

رشته حسابداری در اغلب دانشگاه‌های معتبر ایران در سه مقطع کارشناسی، کارشناسی ارشد و دکتری ارائه می‌شود. دانشجویان رشته حسابداری در طول دوران تحصیلی خود دروس متفاوتی در این زمینه مطالعه می‌کنند که بسیاری از آن‌ها به طور مستقیم با بازار کار مرتبط و از اهمیت بالایی برخوردار است. در ادامه به معرفی دروس مقاطع مختلف پرداخته‌ایم.

دانشجویان مقطع کارشناسی رشته حسابداری موظف به گذراندن 144 واحد درسی پایه و تخصصی به شرح زیر هستند:

دروس پایه	روان‌شناسی عمومی، مبانی جامعه‌شناسی، اصول علم اقتصاد خرد، اصول علم اقتصاد کلان، ریاضیات پایه، ریاضیات کاربردی، آمار کاربردی، مبانی کاربرد کامپیوتر، پژوهش عملیاتی ۱ و ۲، مدیریت تولید، حقوق بازرگانی، پول و ارز بانکداری، مبانی سازمان و مدیریت، توسعه اقتصادی و برنامه‌ریزی، مالیه عمومی و خط‌مشی دولت‌ها، روش تحقیق و مأخذشناسی، مبانی و کاربرد کامپیوتر
دروس تخصصی	اصول حسابداری ۱ و ۲ و ۳، حسابداری میانه ۱ و ۲، حسابداری پیشرفته ۱ و ۲، حسابداری صنعتی ۱ و ۲، حسابداری صنعتی ۱ و ۲ و ۳، حسابرسی ۱ و ۲، حسابداری و حسابرسی دولتی، حسابداری مالیاتی، اصول تنظیم و کنترل بودجه، مدیریت مالی، مباحث جاری حسابداری، متون حسابداری ۱ و ۲

دانشجویان مقطع کارشناسی ارشد رشته حسابداری علاوه بر گذراندن 4 واحد پایان‌نامه، ملزم به گذراندن 32 واحد دروس پیش‌نیاز و اصلی زیر نیز هستند:

دروس پیش‌نیاز	روش تحقیق، تحلیل آماری
دروس اصلی	بررسی موارد خاص در حسابداری، سیستم‌های اطلاعاتی حسابداری، اقتصاد مدیریت، تئوری حسابداری 1 و 2، حسابداری پیشرفته، حسابداری دولتی پیشرفته، حسابداری در مدیریت تکمیلی، تصمیم‌گیری در مسائل مالی، مباحث جاری در حسابداری

مقطع دکتری حسابداری به دو مرحله آموزشی و پژوهشی تقسیم می‌شود. دانشجویان این دوره موظف‌اند 10 واحد درسی اصلی و 8 واحد درسی انتخابی و بنا به شرایط حداکثر 6 واحد درسی جبرانی به‌عنوان دروس تئوری بگذرانند. علاوه بر واحدهای ذکر شده، گذراندن 18 واحد درسی رساله دکتری به‌عنوان کار پژوهشی الزامی است.

دروس تئوری

تئوری‌های حسابداری، حسابداری مدیریت و هزینه، تحقیقات تجربی در حسابداری، مدیریت اوراق بهادار و سرمایه‌گذاری، بررسی پیشرفت‌ها و تحقیقات جاری حسابداری، حسابداری مدیریت، مدیریت مالی، سرمایه‌گذاری و ریسک، تئوری‌ها و پژوهش‌ها در حسابرسی، تئوری‌های مالی و سرمایه‌گذاری، کنترل‌های داخلی و ریسک، روش تحقیق کمّی و کیفی، اقتصادسنجی

گرایش‌های رشته حسابداری کدام است؟

رشته حسابداری همچون سایر رشته‌های دانشگاهی دارای گرایش‌های مختلفی در مقاطع بالاتر است که شناخت آن‌ها می‌تواند امکان انتخاب رشته یا شغل آگاهانه‌تری برای شما فراهم کند. در این بخش به معرفی گرایش‌های مختلف رشته حسابداری خواهیم پرداخت:

1-   گرایش حسابداری (Accounting)

گرایش حسابداری از جمله مهم‌ترین گرایش‌های رشته حسابداری محسوب می‌شود و در مقایسه با سایر گرایش‌ها پذیرش و طرف‌داران بیشتری دارد. هدف‌گرایش حسابداری ایجاد توانایی، جمع‌آوری، طبقه‌بندی و تحلیل اطلاعات مالی و اقتصادی و تهیه گزارش‌های کاربردی برای ذی‌نفعان سازمان است. فارغ‌التحصیلان این گرایش بر تصمیمات مالی و سرمایه‌گذاری‌ها تأثیر گذاشته و نقش به سزایی در مدیریت امور مالی سازمان ایفا می‌کنند.

2-   گرایش حسابرسی (Auditing)

گرایش حسابرسی دانش و مهارت تحلیلی بالایی می‌طلبد. فارغ‌التحصیلان این گرایش به بررسی و کنترل حساب‌های حسابداران می‌پردازند و از صحت اطلاعات و گزارش‌های مالی اطمینان حاصل می‌کنند. درواقع گرایش حسابرسی به مدیریت امور مالی مطابق با قوانین حسابداری و در نهایت به‌سلامت جریانات و تراکنش‌های مالی سازمان کمک می‌کند. حسابرسی در ایران به انواع مختلفی تقسیم می‌شود که عبارتند از:

حسابرسی رعایت: سازمان‌ها حسابرسانی را استخدام می‌کنند تا از مطابقت قوانین استفاده شده در سازمان، شرکت یا واحد تجاری با قوانین تعیین شده و استانداردهای حسابداری اطمینان حاصل کنند.

حسابرسی صورت‌های مالی: یکی از پرکاربردترین انواع حسابداری است که در آن صحت گزارش‌ها و صورت‌های مالی سازمان، شرکت یا واحد تجاری مورد بررسی قرار می‌گیرد.

حسابرسی عملیاتی: به‌نوعی از خدمات مشاوره مدیریت محسوب می‌شود و در آن روندها و روش‌های عملیاتی سازمان یا واحد تجاری از نظر بازدهی و سود عملیاتی بررسی و در صورت نیاز بهینه‌سازی می‌شوند.

3-   گرایش حسابداری مدیریت (Managerial Accounting)

گرایش حسابداری مدیریت گرایشی پرطرف‌دار در میان داوطلبان است چرا که فارغ‌التحصیلان می‌توانند به‌عنوان مدیرعامل، عضو هیئت‌مدیره یا مشاور مدیریت در سازمان‌ها و شرکت‌ها مشغول به کار شده و در تصمیم‌گیری‌ها و تدوین استراتژی‌های مختلف اقتصادی سازمان کمک کنند. هدف این گرایش کنترل بهای تمام شده محصولات و به حداکثر رساندن سود از طریق ارائه اطلاعات به مدیریت است. انواع حسابداری مدیریت در ایران عبارتند از:

مدیریت استراتژی: به راهکارها و تصمیم‌هایی گفته می‌شود که به سازمان‌ها و شرکت‌ها در تعیین اهداف و عملکرد بلندمدت کمک می‌کند تا در مسیر موفقیت گام بردارند.

مدیریت عملکرد: فرایندی است که سازمان یا شرکت به‌وسیله آن، کارمندان خود را به‌منظور انجام امور مختلف و دستیابی به اهداف، در بهبود اثربخشی سازمان درگیر می‌کند.

مدیریت ریسک: به فرایند شناسایی، تحلیل و بررسی عوامل خطرسازی که در طول یک پروژه ممکن است رخ دهند اشاره دارد. اگر مدیریت ریسک به‌درستی انجام شود، می‌تواند از خطراتی که در آینده ممکن است سازمان یا شرکت با آن مواجه شود جلوگیری کند.

گرایش حسابداری عمومی (Public Accounting)

گرایش حسابداری عمومی گرایشی جدید در مقطع کارشناسی ارشد حسابداری است که به پیشنهاد دانشگاه علامه طباطبایی از کنکور سال 97 در دانشگاه‌ها ارائه می‌شود. فارغ‌التحصیلان این گرایش به بخش‌های عمومی سازمان‌ها، شرکت‌ها و مؤسسات دولتی و خصوصی در اتخاذ استراتژی کسب و کار، تهیه و گزارش صورت‌های مالی، حسابرسی و انتخاب و تنظیم نرم افزارهای حسابداری کمک قابل‌توجهی می‌کنند.

گرایش حسابداری صنعتی (Cost Accounting)

گرایش حسابداری صنعتی گرایشی مهم و پرطرفدار است که با تحولات صنعتی و پیشرفت روزافزون تکنولوژی نیاز به آن بیشتر حس می‌شود. هدف این گرایش تربیت حسابدارانی است که در واحدهای تولیدی و صنعتی وظیفه شناسایی، بررس، طبقه‌بندی و جمع‌آوری هزینه‌ها و بهای تمام شده کالاها و محصولات آماده فروش یا خدمات آماده ارائه را بادقت و شفافیت بالا انجام دهد.

گرایش حسابداری مالی (Financial Accounting)

گرایش حسابداری مالی که حسابداری گزارش نیز نامیده می‌شود در تهیه و سازماندهی صورت‌های مالی سازمان‌ها و مؤسسات تجاری مطابق با اصول و قواعد حسابداری نقش دارد. این گرایش به استفاده‌کنندگانی همچون مدیران داخلی، سهام‌داران، سرمایه‌گذاران، کارکنان و… در تصمیم‌گیری درباره سرمایه‌گذاری‌ها، انعقاد قراردادهای مختلف، ارائه وام و تمام امور مربوط به ثبت، ردیابی و گزارش تراکنش‌های مالی کمک می‌کند.

علاوه بر این حسابداری مالی عملکرد گذشته سازمان را بررسی می‌کند و تصویر دقیقی از عملکرد سازمان در یک بازه زمانی مشخص فراهم می‌کند و این اطلاعات را در قالب صورت‌های مالی به استفاده‌کنندگان درون و بیرون سازمان ارائه می‌دهد.

گرایش حسابداری دولتی (Governmental Accounting)

گرایش حسابداری دولتی اطلاعات مربوط به دستگاه‌های اجرایی که زیرمجموعه دولت هستند را جمع‌آوری، تحلیل، ثبت، خلاصه و گزارش می‌کند. فارغ‌التحصیلان این گرایش با بهره‌مندی از استانداردهای حسابداری دولتی در ارزیابی و گزارش‌دهی اطلاعات مالی و مدیریت هزینه‌ها در سطوح کلان اقتصادی توانمند هستند. امروزه باتوجه‌به گسترش فعالیت‌های دولت و زیرمجموعه‌های آن، نیاز به حسابداران دولتی متخصص بیش‌ازپیش احساس می‌شود.

گرایش حسابداری منابع انسانی (Human Resources Accounting)

گرایش حسابداری منابع انسانی یکی از گرایش‌های نوظهور حسابداری است که در حال حاضر در کشورهای توسعه‌یافته جهان تدریس می‌شود. در طی فرایند حسابداری منابع انسانی، سرمایه‌گذاری‌های انجام شده در منابع انسانی سازمان بررسی و گزارش‌گیری می‌شود. در واقع این گرایش با بهبود استانداردها و اصول حسابداری سرمایه‌های انسانی به سازمان‌ها در اندازه‌گیری دقیق ارزش منابع انسانی کمک می‌کند.

حسابداری بازرگانی (Commercial Accounting)

حسابداری بازرگانی یکی از پرطرف‌دارترین گرایش حال حاضر است. حسابدار بازرگانی به تهیه و تنظیم سندهای مالی، انجام مکاتبات اداری، پیگیری امور بانکی، بورس و اوراق بهادار بر اساس استانداردهای حسابداری می‌پردازد. فارغ‌التحصیلان این رشته باید بر تمامی قوانین و مقررات تجاری، بانکی، مالیاتی، بیمه، اصول معاملات ارزی، قوانین حمل‌ونقل و گمرک تسلط داشته باشند.

حسابداری مالیاتی (Tax Accounting)

حسابداری مالیاتی با ثبت و بررسی صورتحساب‌های مالیاتی، محاسبه مالیات بر دارایی و تهیه اظهارنامه مالیاتی مرتبط است. در واقع حسابدار مالیاتی دیون و اسناد مالیاتی را تنظیم و در فرم‌های معتبر مالیاتی ثبت و به سازمان امور مالیاتی کشور گزارش می‌کند. پس فارغ‌التحصیلان این رشته باید بر قوانین و دستورالعمل‌های سازمان امور مالیاتی کشور مسلط باشند و تجربه و تخصص کافی داشته باشند چرا که وظیفه مهم و حساسی در سازمان بر عهده دارند.

حسابداری قضایی (Forensic Accounting)

حسابداری قضایی، ترکیبی از مهارت‌های حسابداری، حسابرسی و تجسس است. در این نوع حسابداری اموال افراد و شرکت‌ها مورد بررسی قرار می‌گیرد. حسابداران قضایی مدارک و شواهد مالی را جمع‌آوری کرده و یافته‌های خود را در قالب گزارش در اختیار مراجع قانونی قرار می‌دهند. از این نوع حسابداری در پرونده‌های کلاه برداری و اختلاس استفاده می‌شود، چراکه ماهیت و وسعت جرائم مالی را به‌تفصیل و با جزئیات کامل مشخص می‌کند.

حسابداری اجتماعی (Social Accounting)

حسابداری اجتماعی در قرن بیست و یکم تحت‌تأثیر جنبش‌های زیست‌محیطی به عملکرد و فعالیت‌های سازمان‌ها شکل گرفت. حسابدار اجتماعی اثرات رفتارهای تجاری سازمان‌ها و شرکت‌ها را بر روی افراد و محیط‌زیست بررسی می‌کند. امروزه با افزایش حساسیت مردم به مسائل زیست‌محیطی و شفافیت بیشتر فعالیت‌های سازمان‌ها، استفاده از حسابداری اجتماعی بیش از گذشته موردتوجه و استفاده قرار گرفته است.

کارآموزی در رشته حسابداری

داشتن مدرک دانشگاهی حسابداری یا گذراندن دوره‌های حسابداری مؤسسات آموزشی شما را از نظر دانش تئوری توانمند می‌سازد و امکان ورود به این حرفه را تسهیل می‌کند؛ اما به دلیل اهمیت و حساسیت کاری بالای این حرفه، سازمان‌ها و مدیران، فردی بدون تجربه یا حتی کم‌تجربه را استخدام نمی‌کنند. آن‌ها همواره به دنبال فردی متخصص با دانش فنی و عملی بالا، مسلط به قوانین مالی و مالیاتی کشور و آشنا با ابزار و نرم افزارهای حسابداری هستند.

برای شروع و کسب تجربه عملی، کارآموزی بسیار مؤثر است و شما را برای ورود به بازار کار آماده می‌کند. دانشگاه‌ها و بسیاری از سازمان‌ها دوره‌های کارآموزی کارآمدی باهدف ارتقا سطح دانش‌پایه‌ای و تربیت نیروی کار متخصص برگزار می‌کنند که می‌توانید از آن‌ها بهره‌مند شوید. کارآموزی علاوه بر کسب تخصص و تجربه عملی، به شما کمک می‌کند با شرح شغلی هر گرایش از نزدیک آشنا شده و بر اساس علایق و اهداف، مسیر شغلی آینده خود را آگاهانه‌تر ترسیم کنید.

عناوین شغلی رشته حسابداری

حرفه حسابداری از جمله مشاغل پرطرفدار بازار کار ایران و جهان به‌حساب می‌آید و به‌صراحت می‌توانیم بگوییم به‌ازای هر گرایش رشته حسابداری، عنوان و جایگاه شغلی ای وجود دارد. حسابداران آموزش‌دیده می‌توانند در کلیه مراکز و مؤسسات تجاری، صنعتی و تولیدی اعم از دولتی یا خصوصی مشغول به کار شوند. در ادامه تعدادی از عناوین شغلی رایج حسابداری که وظایف شغلی هر کدام به‌تفصیل در بخش قبلی شرح داده شده است بیان کرده‌ایم:

حسابدار مالی

حسابدار صنعتی

حسابدار دولتی

حسابدار مالیاتی

حسابدار قضایی

حسابدار بیمه

حسابدار بانکی

حسابرس یا ممیز مالی و مالیاتی  

تحلیلگر مالی و تحلیلگر بودجه

مشاور مالی و مالیاتی

دفتردار

بازار کار رشته حسابداری

همانطور که پیش‌تر گفتیم حسابداری یکی از رشته‌های مهم و پرطرفدار در حوزه تجارت و اقتصاد است و در اکثر کشورها به عنوان یکی از رشته‌های کلیدی در زمینه‌های مالی شناخته می‌شود. با توجه به اهمیت اطلاعات مالی و حسابداری در هر سازمان و شرکت، نیاز به حسابداران در بازار کار بسیار بالاست.

فایل صوتی مقاله «آینده بازار کار حسابداری در ایران» را می‌توانید از بخش زیر گوش دهید.

تحقیقات نشان می‌دهد که سازمان‌ها و مدیران به حسابداران نیاز دارند و این نیاز باعث شده است که رابطه‌ای برد-برد بین آنها شکل گیرد. حسابداران با تخصص خود می‌توانند بهبود شرایط مالی سازمان را فراهم کنند و در عین حال از ضرر و زیان‌های جبران‌ناپذیر سازمان جلوگیری کنند. این رابطه برای حسابداران فرصت‌های شغلی و بستری مناسب را فراهم کرده است.

در حال حاضر رشته حسابداری نسبت به سایر رشته‌ها و مشاغل دارای بازار کار مناسب‌تری است و فارغ‌التحصیلان چه در ایران چه در خارج آینده شغلی روشنی پیشرو خود دارند. حسابداران می‌توانند به دو صورت پاره‌وقت (پروژه‌ای) و تمام‌وقت در سازمان‌ها و شرکت‌های مختلف در گرایش موردعلاقه خود مشغول به کار شوند.

درآمد رشته حسابداری

حقوق و دستمزد حسابداران، باتوجه‌به دانش، مهارت، تجربه، سابقه کاری، سطح مسئولیت و حتی سازمانی که فرد در آن کار می‌کند تعیین می‌شود. بدیهی است که هر چه مهارت و تجربه کاری فرد بیشتر باشد، می‌تواند در سطوح سازمانی بالاتر فعالیت کند و به‌تبع درآمد بیشتری کسب کند. افرادی که به‌عنوان مدیر مالی یا سرپرست مشغول به کار هستند از افرادی که به‌عنوان کارشناس یا کارشناس ارشد در سازمان فعالیت دارند درآمد بالاتری دارند. طبق آمار و اطلاعات به‌دست‌آمده از وب‌سایت ایران سلری، درآمد حسابداران به طور میانگین حدود ده تا بیست میلیون تومان در ماه است، البته حسابداران باتجربه و حرفه‌ای بیشتر از این مبالغ در ماه درآمد دارند.

مزایا و معایب رشته و شغل حسابداری

حسابداران مختلف باتوجه‌به سلیقه و علاقه خود نظرات متفاوتی در مورد حرفه حسابداری بیان می‌کنند، از نظر برخی از آن‌ها حسابداری شغلی بسیار جذاب و از نظر برخی دیگر شغلی خسته‌کننده و دشوار است. درهرحال حرفه حسابداری همچون سایر مشاغل در عین اینکه دارای مزایای فراوانی است؛ اما خالی از عیب نیست که قطعاً دانستن آن‌ها به شما در تصمیم‌گیری درست کمک بزرگی می‌کند.

برخی از مزایای رشته حسابداری عبارتند از:

• وجود آینده شغلی پایدار: از مزایای مهم حسابداری می‌توان به نیاز مبرم سازمان‌ها و شرکت‌ها به حسابدارانی که بتوانند امور مالی اقتصادی آن‌ها را برعهده بگیرند اشاره کرد. بدون شک می‌توان برای حسابداری چشم‌انداز و آینده خوبی متصور شد چرا که تا سال‌های سال همچنان نیاز به حسابدار در تمامی کسب و کارها وجود خواهد داشت.
• کسب درآمد مطلوب: رشته حسابداری از جمله رشته‌هایی است که نسبت به سایر رشته‌ها و مشاغل نرخ بیکاری پایین و درآمد بالایی دارد. از آن جایی که پتانسیل رشد و پیشرفت فراوانی در این رشته وجود دارد، تمامی حسابداران به‌خصوص حسابداران تازه‌کار با به‌دست‌آوردن مهارت‌های کاربردی و کسب تجربه بیشتر به‌راحتی می‌توانند وضعیت شغلی خود را بهبود ببخشند.
• نبود محدودیت مکانی: تمامی کسب و کارهای کوچک و بزرگ در هر نقطه جغرافیایی که باشند برای اداره امور مالی و حسابداری و جلوگیری از ضرر و زیان و همچنین کلاهبرداری‌های احتمالی به نیرویی متخصص نیاز دارند. در واقع حسابداران در هر شهر و استانی که باشند امکان استخدام برای آن‌ها وجود دارد و نیازی به جابه‌جایی به شهری دیگر برای کار ندارند.  

برخی از معایب رشته حسابداری عبارتند از:

•  نیاز به یادگیری مداوم: گستردگی سازمان‌ها و پیچیده‌شدن امور مالی آن‌ها ازیک‌طرف، پیشرفت روزافزون تکنولوژی از طرفی دیگر، نیاز به یادگیری مداوم مهارت‌ها و نرم افزارها را به ضرورتی در این رشته تبدیل کرده است. ازآنجایی‌که حسابداران باید همواره تلاش کنند سطح دانش و مهارت‌های خود را به‌روز نگه دارند، این امر می‌تواند برای آن‌ها چالش‌برانگیز باشد.
• خستگی زیاد: حسابداران دائماً با اعداد و محاسبات ریاضی پیچیده سروکار دارند که دقت و تمرکز بالایی می‌طلبد که باعث خستگی ذهنی حسابدار شده و انگیزه او را برای ادامه کار کم می‌کند. از طرفی حسابداران باید ساعت‌های طولانی بر صندلی خود نشسته و به صفحه مانیتور کامپیوتر توجه کنند که باعث خستگی جسمی و قرمزی و سوزش چشم‌های آن‌ها می‌شود.  
• فشار کاری بالا: حساب و کتاب و مدیریت امور مالی سازمان، ثبت صحیح اطلاعات و ارائه گزارش‌ها و پیشنهادهای مالی راه‌گشا از جمله مهم‌ترین دلایلی هستند که باعث می‌شوند حسابداران فشار کاری زیادی را متحمل شوند. چنانچه خطایی در این امور رخ دهد مسئولیت آن بر عهده حسابدار است و تبعات منفی شغلی و حتی شخصی فراوانی برای او به همراه خواهد داشت.

نرم افزارهای لازم برای حسابداران

حسابداران موفق علاوه بر داشتن تحصیلات آکادمیک، بر نرم افزارهای حسابداری معروف و رایج بازار کار تسلط کافی دارند. برخی از افراد فاقد تحصیلات مرتبط حسابداری هستند؛ اما به دلیل آشنایی با نرم افزارهای حسابداری بسیار خوش درخشیده‌اند و موفق هستند، برخی دیگر با داشتن تحصیلات مرتبط و نمراتی عالی از دانشگاه‌های برتر به دلیل ناتوانی در استفاده از نرم افزارها از میدان رقابت حذف شده‌اند. با این تفاسیر، آشنایی و استفاده از نرم افزارهای حسابداری برای هر حسابدار و در هر کسب و کاری امری ضروری است.

امروزه بدون استفاده از نرم افزارها، انجام امور حسابداری امکان‌پذیر نیست چرا که نرم افزارها بخش جدایی‌ناپذیر کار حسابداری محسوب می‌شوند. نرم افزارهای حسابداری باتوجه‌به نوع و نیاز کسب و کارها طراحی و تولید شده‌اند و به دلیل راحتی و امکانات و ویژگی‌های کاربردی خود به طور گسترده مورداستفاده قرار گرفته‌اند.

یکی از مهم‌ترین دلایل استفاده از نرم افزارها، افزایش دقت حساب و کتاب‌ها و کاهش خطاهای انسانی در محاسبات است. همچنین نرم افزارها سرعت انجام امور را چندین برابر می‌کنند و بازدهی بیشتری نسبت به انجام دستی و کاغذی امور دارند. بدین ترتیب هزینه‌ها کاهش‌یافته و گزارش‌های دقیق و صحیح در مدت‌زمان کوتاهی در اختیار مدیران قرار می‌گیرد.

استانداردهای رشته حسابداری

همان‌طور که قبلاً اشاره کردیم، وظیفه اصلی حسابداران گردآوری، ثبت، خلاصه و گزارش‌دهی داده‌های مالی و اقتصادی واحدهای تجاری است. در انجام این فرایند اگر هر حسابداری طبق سلیقه و راحتی خود عمل کند، هنگام مقایسه داده‌های مالی در یک بازه زمانی طولانی، مقایسه وضعیت مالی سازمان‌های مختلف با یکدیگر یا هنگام ارائه گزارش‌های مالی به سازمان امور مالیاتی و سایر دستگاه‌های دولتی با مشکلات فراوانی مواجه خواهد شد. به همین دلیل قوانینی تحت عنوان استانداردهای حسابداری برای یکسان‌سازی محاسبه و ثبت و گزارش داده‌های مالی وضع شده است.

درواقع استانداردهای حسابداری به مجموعه‌ای از اصول و رویه‌های رایج تهیه و تنظیم داده‌های مالی گفته می‌شود که با درنظرگرفتن تمام جنبه‌های مالی یک واحد تجاری مانند دارایی‌ها، بدهی‌ها، درآمدها و هزینه‌ها به بهبود شفافیت گزارشگری مالی کمک می‌کند. استانداردهای حسابداری در ایران بومی‌سازی شده و کمی متفاوت از استاندارهای بین‌المللی است.

جمع‌بندی

در این مقاله به بررسی جامع رشته حسابداری، گرایش‌ها، بازار کار و نکات مهم آن پرداختیم. حسابداری یکی از مهم‌ترین بخش‌های هر سازمان است که می‌تواند برای پیش‌بینی مسیر پیش رو، تصمیم‌گیری‌های استراتژیک و ارزیابی عملکرد آن مفید واقع شود. با درک عمیق‌تر این رشته، می‌توان به بررسی و تحلیل وضعیت مالی سازمان‌ها و شرکت‌ها پرداخت و در کنار آن، توانایی‌های لازم برای مدیریت منابع مالی را پرورش داد. هرچند این رشته ممکن است در نگاه اول پیچیده به نظر برسد، اما با آموختن و کسب تجربه می‌توان موفقیت های خوبی کسب کرد.