مفهوم عرضه و تقاضا یکی از پایه‌ای‌ترین و اساسی‌ترین مفاهیم در اقتصاد است که به تحلیل نحوه تعیین قیمت‌ها و مقدار تولید و مصرف کالاها و خدمات در بازار می‌پردازد. تقاضا به خواست مصرف‌کنندگان برای داشتن یک کالا یا خدمت و توانایی و اراده آن‌ها برای پرداخت قیمت آن اشاره دارد، در حالی که عرضه میزان کالا یا خدماتی است که تولیدکنندگان حاضر به فروش آن در بازار هستند. در این مقاله از گروه نرم افزار حسابداری محک به بررسی مفهوم عرضه و تقاضا می‌پردازیم و به سوالاتی همچون عرضه چیست؟ و عوامل موثر بر عرضه و تقاضا کدامند؟ پاسخ می دهیم.
فهرست مطالب
قانون عرضه و تقاضا چیست؟
قانون عرضه و تقاضا نظریه‌ای است که تعامل بین خریداران و فروشندگان را در یک بازار تشریح می‌کند. این نظریه رابطه بین قیمت یک محصول و تمایل مردم به خرید یا فروش آن را بیان می‌کند و به عنوان یکی از اساسی‌ترین قوانین اقتصادی مبتنی بر دو مفهوم مجزا به نام‌های قانون عرضه و قانون تقاضا است. با تجزیه و تحلیل قانون عرضه و تقاضا، می‌توان شناخت بهتری نسبت به عملکرد بازار هدف پیدا کرد. اما عرضه چیست و چه مفهومی در اقتصاد دارد.
تعریف عرضه و تقاضا در اقتصاد خرد
عرضه و تقاضا دو مفهوم اساسی در اقتصاد خرد هستند که بر روی تعیین قیمت‌ها و مقدار کالاها و خدمات مبادله‌شده در بازارها تأثیر می‌گذارند.
در اقتصاد خرد، تقاضا به رابطه بین قیمت یک کالا یا خدمت و مقدار آن که مصرف‌کنندگان مایل و توانایی خرید دارند، اشاره دارد. تقاضا معمولا با یک منحنی تقاضا نشان داده می‌شود که نشان می‌دهد با کاهش قیمت، مقدار تقاضا شده برای آن کالا افزایش یافته و بالعکس.
عرضه به مقداری از کالا یا خدمت که تولیدکنندگان یا فروشندگان حاضر به فروش آن هستند در سطوح مختلف قیمت، اشاره دارد. منحنی عرضه نشان دهنده رابطه مستقیم بین قیمت و مقدار عرضه‌شده است؛ به این معنا که معمولا با افزایش قیمت، فروشندگان تمایل بیشتری به فروش مقدار بیشتری دارند.
نقطه تعادل بازار زمانی است که مقدار تقاضا شده برای یک کالا یا خدمت برابر با مقدار عرضه‌شده است، که در این نقطه قیمت تعادلی تشکیل شده و بازار به حالت تعادل می‌رسد.
در درک مفهوم عرضه و تقاضا، دو اصل کلیدی وجود دارد:
- قانون تقاضا: هنگامی که همه چیز دیگر ثابت باشد، افزایش قیمت یک کالا منجر به کاهش تقاضای آن کالا می‌شود، و کاهش قیمت آن منجر به افزایش تقاضا می‌شود.
- قانون عرضه: با فرض ثابت بودن شرایط دیگر، افزایش قیمت یک کالا باعث افزایش عرضه آن کالا از سوی تولیدکنندگان می‌شود، و کاهش قیمت آن منجر به کاهش عرضه می‌گردد.
نهایتاً، تعادل قیمت و مقدار در بازار توسط نقطه‌ای که منحنی‌های عرضه و تقاضا یکدیگر را قطع می‌کنند تعیین می‌شود و این تعادل ممکن است به دلیل تغییرات در شرایط بازار، مانند تغییر ترجیحات مصرف‌کنندگان، تکنولوژی تولید یا سایر عوامل بیرونی، مانند سیاست‌های دولتی و تغییرات قیمت منابع، تغییر کند.
عرضه چیست؟
شاید برای شما نیز این سوال مطرح شود که عرضه چیست؟ عرضه (Supply) یک مفهوم اقتصادی کلی است که بیان می‌کند اگر قیمت یک محصول افزایش پیدا کند، میزان عرضه آن نیز افزایش می‌یابد و با کاهش قیمت محصول میزان عرضه آن نیز کاهش می‌یابد. در واقع می‌توان گفت که قیمت یک محصول و میزان عرضه آن با یکدیگر رابطه مستقیمی دارند. عرضه به میزان تقاضا و تغییرات قیمت بستگی دارد و به سرعت با این تغییرات سازگار می‌شود. تغییرات تقاضا و قیمت ممکن است به صورت فصلی، موقت یا دائمی باشد از این رو فروشنده باید عرضه محصولات خود را متناسب با آن تنظیم کند.
عوامل مؤثر بر عرضه کدام اند؟
مهم‌ترین عوامل مؤثر بر عرضه یک محصول در بازار به شرح زیر است:
ظرفیت تولید: ظرفیت تولید را می‌توان میزان تولید محصول در مقایسه با ورودی منابع تعریف کرد. در صورت افزایش تقاضا برای آن محصول در بازار، تولیدکنندگان، میزان تولید را افزایش می‌دهند.
هزینه‌های تولید: هزینه‌های از قبیل هزینه مواد اولیه، حقوق کارمندان و منابع مصرفی جزئی از هزینه‌های تولید هستند. اگر این هزینه‌ها افزایش یابد، منجر به افزایش قیمت محصول در بازار خواهد شد. از طرفی اگر بازار کشش کافی برای حفظ قیمت‌های بالا داشته باشد، عرضه محصول افزایش و در غیر این صورت، عرضه کاهش می‌یابد.
موارد اولیه ارزان: وجود مواد اولیه‌ی ارزان‌قیمت نیز می‌تواند به عرضه‌ی محصولات کمک کند. چنانچه مواد اولیه به‌راحتی در دسترس باشند یا قیمت آن‌ها مناسب باشد، تولید افزایش و در نتیجه، عرضه به بازار روند افزایشی خواهد داشت.
زنجیره‌ی تأمین: زنجیره تأمین نیز یکی از عوامل مهم مؤثر بر عرضه محصول است. تولیدکنندگان می‌بایست از یک زنجیره تأمین مدیریت شده و قابل اطمینان در هر مرحله از تولید محصول تا انتقال آن به بازار استفاده کنند.
رقبا: همان‌طور که می‌دانیم رقبا شرکت‌هایی هستند که محصولی یکسان با قیمتی مشابه تولید می‌کنند. اگر مشتریان محصولات مختلفی را برای خرید انتخاب کنند، رقبا می‌توانند با تولید بیشتر، محصولاتی با قیمت مقرون‌به‌صرفه به بازار عرضه کنند و در رقابت با شرکت‌های رقیب موفق‌تر عمل کنند.
تقاضا چیست؟
تقاضا (Demand) عبارت است از میزان درخواست خریدار یا مصرف کننده برای خرید کالا یا خدماتی خاص با قیمتی مشخص. قانون تقاضا بیان می‌کند که اگر همه عوامل مؤثر بر فروش برابر باشند، هر چه قیمت یک کالا بالاتر باشد، مقدار تقاضا برای آن کمتر می‌شود. زیرا با بالا رفتن قیمت کالا، هزینه‌ی فرصت خرید آن نیز بالا می‌رود. در نتیجه، مردم به‌طور طبیعی از خرید کالا صرف نظر می‌کنند.
عوامل مؤثر بر تقاضا کدام اند؟
عوامل مختلفی بر میزان تقاضا برای محصولات یا خدمات مؤثر هستند در ادامه به بررسی این عوامل می‌پردازیم:
قیمت محصول: یکی از مهم‌ترین عوامل مؤثر بر تقاضا برای یک محصول قیمت آن است. همان‌طور که می‌دانیم با افزایش قیمت یک محصول یا خدماتی خاص، تقاضا برای آن کاهش می‌یابد.
درآمد خریدار: درآمد خریدار در روند عرضه و تقاضا، میزان تقاضا برای محصول یا خدمات را تعیین می‌کند. افزایش درآمد خریدار باعث بالارفتن تقاضا و کاهش درآمد منجر به کاهش تقاضا می‌شود. از طرفی با افزایش درآمد، میزان تقاضا برای محصولات باکیفیت نیز افزایش می‌یابد.
انتظار خریدار: چنانچه خریداران انتظار داشته باشند که در آینده احتمال افزایش قیمت محصول وجود داشته باشد، در این حالت تقاضا برای آن افزایش می‌یابد.
اندازه‌ی بازار: اندازه‌ی بازار هدف نیز جزو مهم‌ترین عوامل تعیین کننده میزان تقاضا برای یک محصول است. اگر اندازه‌ی بازار هدف کوچک باشد، طبیعتاً تعداد خریداران نیز کم خواهد بود در نتیجه تقاضا برای محصولات نیز کاهش پیدا می‌کند.
محصولات جایگزین: در فرایند عرضه و تقاضا چنانچه قیمت یک محصول افزایش پیدا کند، میزان تقاضا برای محصولات جایگزین نیز افزایش پیدا می‌کند؛ به عنوان مثال، شما همیشه محصولات برند خاصی را می‌خرید. اگر قیمت محصولات آن برند افزایش چشمگیری پیدا کند، به احتمال زیاد شما سراغ برندی با محصولات ارزان قیمت خواهید رفت در چنین حالتی می‌توان گفت تقاضا برای محصولات ارزان‌قیمت نیز افزایش خواهد یافت.
تغییر شرایط: تغییر شرایط، تغییر گرایش‌ها و همچنین تغییر در آداب و رسوم اجتماعی نیز می‌تواند بر میزان تقاضا برای یک محصول تأثیرگذار باشد. برای نمونه ممکن است برخی از محصولات محبوب بین مردم تقاضای بیشتری داشته باشند اما با تغییر شرایط این تقاضا به‌سرعت تغییر کند.
محصولات مکمل: عامل دیگری که بر میزان تقاضا یک محصول تأثیر می‌گذارد وجود محصولات مکمل است.در برخی از موارد ممکن است افزایش قیمت یک محصول به کاهش تقاضا برای محصول دیگر منجر شود. به عنوان مثال، اگر قیمت یک قطعه از لپ تاپ چند برابر شود، قیمت لپ تاپ نیز گران‌تر خواهد شد و تقاضا برای آن نیز کاهش خواهد یافت.
قیمت تعادلی چیست؟
قیمت تعادلی نقطه‌ای است که منحنی‌های عرضه و تقاضا در یک نمودار به هم می‌رسند. قیمت تعادلی قیمتی است که هم تولیدکننده و هم خریدار آن را معقول و سودمند می‌دانند. با این قیمت تولیدکننده می‌تواند هر تعداد محصولی که می‌خواهد را تولید کند. خریدار هم می‌تواند تمام محصولاتی را که می‌خواهد خریداری کند. امروزه بسیاری از شرکت‌ها نمودارهای عرضه و تقاضا را رسم می‌کنند تا تعیین کنند که چه مقدار محصول را با چه قیمتی باید تولید کنند.
چرا قانون عرضه و تقاضا مهم است؟
قانون عرضه و تقاضا به سرمایه‌گذاران، کارآفرینان و اقتصاددانان کمک می‌کند تا شرایط بازار را بهتر درک کنند. به عنوان مثال، شرکتی که محصول جدیدی را به بازار عرضه می‌کند ممکن است سعی کند با استفاده از تبلیغات، میزان تقاضا را بالا برده و قیمت محصول خود را افزایش دهد. در عین حال، ممکن است این شرکت با محدود کردن تعداد واحدهای فروش خود، قیمت محصول را افزایش داده تا عرضه کاهش یابد. در این سناریو، عرضه به حداقل می‌رسد. این در حالی است که تقاضا به حداکثر می‌رسد و افزایش قیمت رخ می دهد.
عرضه و تقاضا در بورس اوراق بهادار
در بازار بورس اوراق بهادار عرضه توسط سهامدارانی که قصد فروش سهم با قیمت‌های مختلف را دارند و تقاضا توسط خریدارانی که قصد خرید سهم با قیمت‌های مختلف را دارند، مشخص می‌شود. در بازار بورس فروشنده خواهان فروش سهم با بیشترین قیمت ممکن است. خریدار نیز خواهان خرید سهم با کمترین قیمت ممکن است. از این رو هرچه قیمت یک سهم افزایش یابد، عرضه آن بیشتر شده و هرچه قیمت یک سهم کاهش یابد، تقاضا برای خرید آن کمتر می‌شود.
سخن آخر
در این مقاله با مفهوم عرضه و تقاضا آشنا شدیم و دریافتیم که عرضه و تقاضا به‌عنوان سنگ بنای تئوری اقتصاد خرد، نه تنها در درک ما از اقتصاد نقش حیاتی دارد بلکه در تصمیم‌گیری‌های روزمره مصرف‌کنندگان و کسب‌وکارها نیز تأثیرگذار است. از این رو هر بازاری که در آن دو طرف خریدار و فروشنده وجود دارند، اصطلاح عرضه و تقاضا مطرح می شود.
منبع:
