مالیات بر درآمد نوعی مالیات مستقیم است که توسط دولت بر درآمد اشخاص حقیقی و حقوقی اعمال می‌شود. این نوع مالیات دارای انواع مختلفی است که در ادامه مطلب به آن خواهیم پرداخت. نرخ مالیات بر درآمد بر اساس درآمد افراد و کسب‌وکارها متغیر است. طبیعتا با افزایش درآمد، نرخ مالیات بر درآمد نیز افزایش می‌یابد؛ به عبارت دیگر، افراد با درآمد بیشتر ممکن است نرخ مالیات بیشتری را بپردازند. همچنین، اختلافات مالیاتی بین درآمد حاصل از کار حقوقی و درآمد شخصی نیز وجود دارد.
فهرست مطالب
مالیات بر درآمد چیست؟
مالیات بر درآمد یا مالیات عملکرد، درصدی از درآمد فعالیت‌های اقتصادی اشخاص حقیقی و حقوقی است. درواقع، مالیات بر درآمد یکی از درآمدهای اصلی دولت به منظور فراهم آوردن زیرساختهایی برای درآمدزایی افراد و شرکت‌هاست. در ادامه مطلب از گروه نرم افزار حسابداری محک، انواع مالیات بر درآمد را معرفی کرده و درباره هر کدام توضیح خواهیم داد.
انواع مالیات بر درآمد
بر اساس مواد 52 تا 131 قانون مالیات‌های مستقیم، مالیات بر درآمد دارای انواع مختلفی است. این انواع به شرح زیر است:
مالیات بر درآمد املاک
یکی از مهم‌ترین انواع مالیات بر درآمد، مالیات بر درآمد املاک است. طبق قوانین مالیات بر درآمد املاک، اشخاص حقیقی و حقوقی در صورت کسب درآمد حاصل از ملک، مکلف به پرداخت مالیات هستند. میزان این مالیات بر اساس میزان درآمد هر فرد و کسب‌وکار متفاوت است و نرخ متغیری دارد. این مالیات دارای انواع مختلفی است که در مقاله مالیات بر درآمد املاک و مستغلات به تفصیل درباره آن صحبت شده است. در این قسمت به صورت مختصر درباره مالیات بر درآمد اجاره املاک توضیح خواهیم داد.
مالیات بر درآمد اجاره املاک
اجاره املاک نیز مشمول مالیات است؛ به این صورت که مالک با اجاره دادن ملک خود، درآمد کسب می‌کند و این درآمد مشمول مالیات می‌شود. بر اساس ماده 53 قانون مالیات‌های مستقیم: «درآمد مشمول مالیات املاکی که به اجاره واگذار می‌گردد، عبارت است از کل مال الاجاره، اعم از نقدی و غیرنقدی، پس از کسر بیست و پنج درصد، بابت هزینه‌‌ها و استهلاکات و تعهدات مالک، نسبت به مورد اجاره.»
طبق ماده 54، «درآمد اجاره بر اساس قرارداد اعم از رسمی یا عادی مبنای تشخیص مالیات قرار می‌گیرد و در مواردی که قرارداد وجود نداشته باشد یا از ارائه آن خودداری گردد و یا مبلغ مندرج در آن کمتر از هشتاد درصد (80%) ارقام مندرج در جدول املاک مشابه تعیین و اعلام شده توسط سازمان امور مالیاتی کشور باشد و نیز درمورد ماده 54 مکرر این قانون، میزان اجاره بها بر اساس جدول اجاره املاک مشابه تعیین خواهد شد.» البته که این ماده شامل تبصره به شرح زیر است:
- در صورتی‌که مستأجر جزء مشمولان تبصره (9) ماده (53) این قانون باشد، اجاره پرداختی مستأجر ملاک تعیین درآمد مشمول مالیات اجاره خواهد بود.
- چنانچه براساس اسناد و مدارک مثبته معلوم شود اجاره ملک بیش از مبلغی است که مأخذ تشخیص درآمد مشمول مالیات قرار گرفته است، مالیات مابه‌التفاوت طبق مقررات این قانون قابل مطالبه و در صورت اعتراض مؤدی، پرونده قابل رسیدگی در مراجع حل اختلاف موضوع این قانون خواهد بود.
- در مواردی‌که درآمد اجاره واقعی کمتر از درآمد تعیین‌شده طبق مقررات این ماده باشد و مالیات تعیین‌شده مورد اعتراض مودی باشد، در این‌صورت پرونده قابل رسیدگی در مراجع حل اختلاف مالیاتی موضوع این قانون خواهد بود.
مالیات بر درآمد کشاورزی
مالیات بر درآمد کشاورزی یکی دیگر از انواع مالیات بر درآمد است. طبق ماده 81 قانون مالیات‌های مستقیم: «درآمد حاصل از کلیه فعالیت‌های کشاورزی، دامپروری، دامداری، پرورش ماهی و زنبور عسل و پرورش طیور، صیادی و ماهیگیری، نوغانداری، احیای مراتع و جنگل‌ها، باغات اشجار از هر قبیل و نخیلات از پرداخت مالیات معاف می‌باشد.»
مالیات بر درآمد حقوق
مالیات بر درآمد حقوق یکی از پربحث‌ترین انواع مالیات بر درآمد است. قانون مالیات حقوق از ماده 82 قانون مالیات‌های مستقیم شروع و تا ماده 92 ادامه دارد. ماده 82 قانون مالیات‌های مستقیم، مالیات بر درآمد حقوق را این‌گونه تعریف می‌کند: «درآمدی که شخص حقیقی در خدمت شخص دیگر (اعم از حقیقی یا حقوقی) در قبال تسلیم نیروی کار خود بابت اشتغال در ایران بر‌حسب مدت یا کار انجام یافته به طور نقد یا غیرنقد تحصیل می‌کند مشمول مالیات بر درآمد حقوق است.»
بر اساس ماده 83 قانون مالیات مستقیم: «درآمد مشمول مالیات حقوق عبارت است از حقوق (مقرری یا مزد، یا حقوق اصلی) و مزایای مربوط به شغل اعم از مستمر و یا غیرمستمر قبل از وضع کسور و پس از کسر معافیتهای مقرر در این قانون.»
معافیت مالیات بر درآمد حقوق
در ماده 91 قانون مالیات مستقیم شرایط معافیت مالیات بر حقوق و دستمزد برای افرادی که عموما درآمدی پایین‌تر از 10 میلیون تومان در ماه دارند معرفی شده است. طبق این قانون، افراد زیر با وجود دریافت حقوق در ایران از پرداخت مالیات درآمد حقوق معاف هستند:
- اعضا و مدیران هیئت‌های سیاسی خارجی و اعضای نمایندگی‌های فوق‌العاده از دولت‌های بین‌المللی که وارد کشور می‌شوند.
- اعضا و روسای هیئت‌های کنسولی که در ایران حضور دارند و همچنین کارمندان موسسات فرهنگی زیر نظر دولت‌های خارجی.
- کارشناسان خارجی که از طرف دولت‌ها یا موسسات بین‌المللی برای انجام امور فنی وارد کشور می‌شوند.
- کارمندان محلی سفارتخانه‌ها و کنسولگری‌های دولت جمهوری اسلامی ایران در خارج که تابعیت ایرانی نداشته باشند.
- حقوق بازنشستگی، وظیفه‌بگیری و مستمری، پایان خدمت، خسارت اخراج، بازخرید خدمت، بازخرید وظیفه، مستمری پرداختی به وراث، حق سنوات، از پرداخت ماليات حقوق معاف هستند.
- فوق‌العاده مسافرت و حق هزینه سفر شغلی.
- مسکن واگذار شده در محل کارگاه، کارخانه یا شرکت جهت استفاده کارکنان و همچنین خانه‌های سازمانی خارج از محل کارگاه، کارخانه یا شرکت معاف از این مالیات هستند.
- دریافتی‌های بیمه بابت جبران خسارت بدنی، معالجه و موارد مشابه.
- عیدی یا پاداش آخر سال.
- وجوه پرداختی برای درمان کارکنان که توسط کارفرما پرداخت شود.
- مزایای غیرنقدی کارکنان
- حقوق پرسنل نیروهای مسلح اعم از نظامی و انتظامی، مشمولان قانون استخدام وزارت اطلاعات و جانبازان جنگ تحمیلی و آزادگان.
مطالب مرتبط با مالیات بر درآمد حقوق تا همین جا خلاصه نمی‌شود؛ شما می‌توانید جهت اطلاعات بیشتر درباره مالیات بر درآمد حقوق، به مقاله مالیات حقوق و دستمزد مراجعه کنید.
مالیات بر درآمد مشاغل
مالیات بر درآمد مشاغل، توسط دولت بر درآمد مالی همه افراد و نهادهای صاحب شغل وضع شده و در حوزه قوانین حسابرسی قرار می‌گیرد و طبق قانون، درصد مشخصی از درآمدهای هر کسب‌وکاری به دولت اختصاص می‌یابد. مطابق ماده 105 قانون برای اشخاص حقوقی این مالیات به میزان 25% سود است. همچنین برای اشخاص حقیقی طبق ماده 131 قانون مالیات شمول مالیات به شرح زیر است:
- اگر دارای درآمد کمتر از 50 میلیون تومان باشند؛ 15 درصد
- بین 50 تا 100 میلیون تومان؛ 20 درصد
- و برای بالاتر از 100 میلیون تومان؛ 25 درصد
شما می‌توانید برای کسب اطلاعات بیشتر درباره مالیات بر درآمد مشاغل، به مقاله مالیات بر درآمد مشاغل چیست؟ رجوع کنید.
مالیات بر درآمد اتفاقی
طبق ماده 119 قانون مالیات‌های مستقیم: «درآمد نقدی و یا غیر نقدی که شخص حقیقی یا حقوقی به صورت بلاعوض و یا از طریق معاملات محاباتی و یا به عنوان جایزه یا هر عنوان دیگر از این قبیل تحصیل می‌نماید مشمول مالیات اتفاقی به نرخ مقرر در مادة (131 ) این قانون خواهد بود.»
بر اساس ماده 127 قانون مالیات‌های مستقیم، موارد زیر مشمول مالیات اتفاقی نخواهند بود:
- کمک‌های نقدی و غیر نقدی بلاعوض سازمان‌های خیریه یا عام‌المنفعه یا وزارتخانه‌ها یا موسسات دولتی و شرکت‌های دولتی یا شهرداری‌ها یا نهادهای انقلاب اسلامی به اشخاص حقیقی غیر از مواردی که مشمول مالیات فصل حقوق است.
- وجوه یا کمک‌های مالی اهدایی به خسارت دیدگان جنگ، زلزله، سیل، آتش‌سوزی و یا حوادث غیر مترقبه دیگر.
- جوایزی که دولت برای تشویق صادرات و تولید و خرید محصولات کشاورزی پرداخت می‌نماید.
- کمک‌های بلاعوض دولتی به شرکت‌های دانش بنیان و واحدهای فناور مستقر در مراکز رشد و پارک‌های علم و فناوری با هدف توسعه فناوری
مالیات بر درآمد اشخاص حقوقی
طبق ماده 105 قانون مالیات‌های مستقیم: « جمع درآمد شرکت‌ها و درآمد ناشی از فعالیت‌های انتفاعی سایر اشخاص حقوقی که از منابع مختلف در ایران یا خارج از ایران تحصیل می‌شود، پس از وضع زیان‌های حاصل از منابع غیرمعاف و کسر معافیتهای مقرر به استثنای مواردی که طبق مقررات این قانون دارای نرخ جداگانه‌ای می‌باشد، مشمول مالیات به نرخ بیست و پنج درصد (25%) خواهند بود.» بر اساس تبصره همین ماده، در مورد اشخاص حقوقی ایرانی غیر تجاری که به منظور تقسیم سود تأسیس نشده‌اند، در صورتی که دارای فعالیت انتفاعی باشند از مأخذ کل درآمد مشمول مالیات فعالیت انتفاعی آنها مالیات به نرخ مقرر در این ماده وصول می‌شود.
طبق ماده 110 قانون مالیات‌های مستقیم: « اشخاص حقوقی مکلف اند اظهارنامه و ترازنامه وحساب سود و زیان متکی به دفاتر و اسناد و مدارک خود را حداکثر تا چهار ماه پس از سال مالیاتی همراه با فهرست هویت شرکا و سهامداران و حسب مورد میزان سهم‌الشرکه یا تعداد سهام و نشانی هر یک از آنها را به ادارة امور مالیاتی که محل فعالیت اصلی شخص‌حقوقی در آن واقع است تسلیم و مالیات متعلق را پرداخت نمایند. پس از تسلیم اولین فهرست مزبور، تسلیم فهرست تغییرات در سنوات بعد کافی خواهد بود. محل تسلیم اظهارنامه و پرداخت مالیات اشخاص حقوقی خارجی و موسسات مقیم خارج از ایران‌که در ایران دارای اقامتگاه یا نمایندگی نمی‌باشند تهران است.»
جمع‌بندی
همانطور که در ابتدای مقاله مطرح کردیم، مالیات بر درآمد نوعی مالیات مستقیم است. این مالیات انواع مختلفی دارد که در این مقاله آنها را بررسی کرده و برخی از قوانین مالیاتی آنها را ذکر کردیم. در صورت ایجاد هر گونه سوال مالیاتی از جمله مالیات بر درآمد، با ما از طریق قسمت نظرات در ارتباط باشید.
