مالیات بر درآمد اتفاقی چیست؟ معافیت‌های مالیاتی

مالیات بر درآمد اتفاقی یکی از انواع مالیات‌های مستقیم است که به درآمدهای غیر منتظره و غیر شغلی اشخاص حقیقی و حقوقی تعلق می‌گیرد. این نوع درآمدها در مقابل درآمدهای مستمر مانند حقوق و دستمزد قرار دارند. هرگاه شخص حقیقی یا حقوقی، بدون انجام کار یا فعالیت اقتصادی، به طور ناگهانی و غیر منتظره،  مالی (نقدی یا غیر نقدی) کسب کند، مشمول مالیات بر درآمد اتفاقی می‌شود. در این مقاله از گروه نرم افزار حسابداری محک به بررسی موضوع مالیات بر درآمد اتفاقی می‌پردازیم و نکات مهم در این زمینه را بررسی می‌کنیم.

فهرست مطالب

مالیات بر درآمد اتفاقی چیست؟

مالیات بر درآمد اتفاقی، نوعی مالیات است که بر درآمدهای غیرمعمول و غیرمنتظره اشخاص حقیقی و حقوقی تعلق می‌گیرد. این نوع درآمدها در زمره فعالیت‌های شغلی و تجاری مودیان قرار نمی‌گیرند و به صورت بلاعوض، از طریق معاملات محاباتی، هدایا، جوایز، هبه‌ها و… به دست می‌آیند. به عبارت دیگر، هرگونه دارایی یا پولی که فرد به صورت اتفاقی و بدون انتظار دریافت کند، ممکن است مشمول مالیات بر درآمد اتفاقی شود.

بر اساس ماده 119 قانون مالیات‌های مستقیم:

• هر نوع درآمد نقدی یا غیرنقدی که شخص حقیقی یا حقوقی به صورت بلاعوض، از طریق معاملات محاباتی، به عنوان جایزه یا هر عنوان دیگر از این قبیل تحصیل کند، مشمول مالیات بر درآمد اتفاقی خواهد بود.

نحوه محاسبه این مالیات بر اساس قوانین مالیاتی ایران متفاوت است. برای درآمدهای نقدی، صد در صد درآمد مشمول مالیات است و برای درآمدهای غیرنقدی، مالیات بر اساس قیمت روز در زمان تحقق درآمد محاسبه می‌شود. همچنین، برای املاکی که ارزش معاملاتی مشخصی دارند، مالیات بر اساس ارزش معاملاتی تعیین شده محاسبه می‌گردد.

معافیت‌های مالیاتی درآمد اتفاقی

معافیت‌های مالیاتی بر درآمد اتفاقی طبق ماده 127 قانون مالیات‌های مستقیم ایران، شامل موارد زیر می‌شود:

کمک‌های نقدی و غیرنقدی: اگر فردی از طریق کمک‌های نقدی و غیرنقدی توسط سازمان‌های خیریه، عام‌المنفعه، وزارتخانه‌ها، شرکت‌ها، مؤسسات دولتی، نهادهای انقلاب اسلامی و شهرداری‌ها درآمدی کسب کند، نیازی به پرداخت مالیات ندارد.

تشویق دولت برای صادرات و تولید: درآمدهایی که به‌عنوان تشویقی از سوی دولت برای صادرات، تولید و خرید محصولات کشاورزی در نظر گرفته می‌شوند، از پرداخت مالیات معاف هستند.

کمک‌های مالی به خسارت‌دیدگان حوادث: مبالغی که از طریق کمک‌های مالی به خسارت‌دیدگان حوادثی مانند سیل، زلزله، جنگ، آتش‌سوزی و حوادث غیرمترقبه دیگر به دست می‌آید، مشمول مالیات بر درآمد اتفاقی نخواهند بود.

نرخ مالیات بر درآمد اتفاقی چقدر است؟

نرخ مالیات بر درآمد اتفاقی برای اشخاص حقیقی مطابق با ماده 131 قانون مالیات‌های مستقیم است و برای مبالغ زیر 2 میلیارد ریال 15%، از 2 میلیارد ریال تا 4 میلیارد ریال 20%، و برای مبالغ بیشتر از 4 میلیارد ریال 25% است. در مورد اشخاص حقوقی، نرخ مالیات 25 درصد موضوع ماده 105 قانون مالیات‌های مستقیم است که به استناد رأی شماره 201/14302 مورخ 1388/08/03 هیئت عمومی شورای عالی مالیاتی اعمال می‌شود.

مثال برای مالیات بر درآمد اتفاقی

فرض کنید شما در قرعه‌کشی برنده 100 میلیون تومان شده‌اید. این مبلغ به عنوان درآمد اتفاقی شما تلقی شده و مشمول مالیات خواهد شد. همچنین اگر از شخصی هدیه‌ای با ارزش بالا (مثلاً یک آپارتمان) دریافت کنید، این هدیه نیز جزو درآمد اتفاقی شما محسوب شده و باید مالیات آن را پرداخت کنید.

جوایزی که در مسابقات مختلف (ورزشی، علمی، هنری و …) دریافت می‌کنید نیز مشمول مالیات بر درآمد اتفاقی خواهد شد.

وظایف مودیان مالیات بر درآمد اتفاقی

مودیان مالیات بر درآمد اتفاقی وظایف مشخصی دارند که بر اساس مواد قانونی تعیین شده‌اند. طبق ماده 123 قانون مالیات‌های مستقیم، افرادی که به صورت دائم یا موقت منافع مالی بلاعوض دریافت می‌کنند، موظفند مالیات مربوط به منافع هر سال را در سال بعد پرداخت کنند.

همچنین، بر اساس ماده 126 قانون مالیات‌های مستقیم، اشخاص مشمول مالیات بر درآمد اتفاقی باید اظهارنامه مالیاتی خود را در مورد منافع موضوع ماده 123 قانون مالیات‌های مستقیم به طور سالانه تا پایان اردیبهشت ماه سال بعد ارائه دهند. در سایر موارد، اظهارنامه باید تا پایان ماه بعد از تاریخ دریافت درآمد یا تعلق منافع به اداره امور مالیاتی مربوطه ارائه و مالیات مربوطه پرداخت شود.

علاوه بر این، مودیان موظفند از سامانه‌های الکترونیکی مالیاتی استفاده کنند، دفاتر قانونی خود را پلمپ نمایند، حق تمبر را پرداخت کنند، لیست حقوق بگیران را ارائه دهند، صورتحساب‌ها را صادر و شماره اقتصادی را در آن‌ها درج کنند و در نظام مالیات بر ارزش افزوده ثبت‌نام کنند.

مواد مالیات بر درآمد اتفاقی

در این قسمت به بررسی ماده‌های قانونی مربوط به مالیات بر درآمد اتفاقی می‌پردازیم.

ماده 119: هرگونه درآمد نقدی یا غیرنقدی که شخص حقیقی یا حقوقی به‌صورت بلاعوض، به‌عنوان جایزه، از طریق معاملات محاباتی یا عناوینی مشابه تحصیل کند، مشمول مالیات اتفاقی به نرخ تعیین شده در ماده 131 خواهد بود.

ماده 120: به نحوه محاسبه مالیات بر درآمد اتفاقی می‌پردازد. این ماده به طور خلاصه بیان می‌کند که مبنای محاسبه مالیات، کل درآمد حاصل از معاملات مشمول مالیات اتفاقی است. در مورد درآمدهای غیرنقدی، ارزش روز آنها بر اساس ضوابط این قانون تعیین می‌شود. برای املاکی که ارزش معاملاتی دارند، ارزش معاملاتی مبنای محاسبه مالیات قرار می‌گیرد.

ماده 121: به تکلیف مالیاتی در صلح با شرط خیار فسخ و هبه با حق رجوع می‌پردازد. این ماده به طور خلاصه بیان می‌کند که صلح با شرط خیار فسخ و هبه با حق رجوع از نظر مالیاتی قطعی تلقی می‌شود.

در صورت فسخ، اقاله یا رجوع بعد از شش ماه از تاریخ وقوع عقد، وجوهی که به‌عنوان مالیات وصول شده است قابل استرداد خواهد بود. در این صورت اگر منتقل الیه از منافع آن استفاده کرده باشد، نسبت به آن منفعت مشمول مالیات این فصل خواهد بود.

ماده 122: به نحوه محاسبه مالیات در صلح مالی که منافع آن به مصالح یا شخص ثالث تعلق می‌گیرد، می‌پردازد. این ماده به طور خلاصه بیان می‌کند که مبنای محاسبه مالیات، مجموع ارزش عین و منفعت مال در تاریخ تعلق منافع است. همچنین مالیات در زمان صلح توسط مصالح باید پرداخت شود.

تبصره:

اگر قبل از تعلق منافع، انتقالاتی صورت گیرد، مبنای محاسبه مالیات برای انتقال‌دهنده، قیمت ذکر شده در سند خواهد بود. علاوه بر این مبنای محاسبه مالیات برای آخرین انتقال‌گیرنده، مابه‌التفاوت ارزش مال و مبلغی که طبق سند پرداخته است خواهد بود.

ماده 123: در صورت واگذاری بلاعوض منافع مالی به طور دائم یا موقت به یک شخص، انتقال‌گیرنده مکلف به پرداخت مالیات منافع هر سال در سال بعد خواهد بود.

ماده 124: این ماده از فصل حذف شده است.

ماده 125: به تداخل مالیات بر ارث و مالیات اتفاقی می‌پردازد. در واقع انتقالاتی که مشمول مالیات‌برارث هستند، مشمول مالیات اتفاقی نخواهند بود.

ماده 126: صاحبان درآمد موضوع این فصل مکلف هستند تا اظهارنامه مالیاتی خود را در مواعد مقرر تسلیم و مالیات متعلق را بپردازند.

در صورت انجام معامله در دفاتر اسناد رسمی و وصول مالیات، تکلیف تسلیم اظهارنامه ساقط می‌شود.

ماده 127: به معافیت‌های مالیات بر درآمد اتفاقی می‌پردازد.

ماده 128: درآمد مشمول مالیات اشخاص حقوقی ناشی از درآمدهای اتفاقی از طریق رسیدگی به دفاتر تشخیص داده خواهد شد. همچنین مالیات‌هایی که طبق مقررات این فصل در مأخذ پرداخت می‌شود، به عنوان پیش‌پرداخت مالیات آنها منظور خواهد شد.

سخن آخر

مالیات بر درآمد اتفاقی، یکی از موضوعات مهم در نظام مالیاتی کشور است. آگاهی از قوانین و مقررات مربوط به این نوع مالیات، برای مودیان حقیقی و حقوقی ضروری است تا از بروز مشکلات و جریمه‌های احتمالی جلوگیری شود. در این مقاله، سعی شد تا اطلاعات جامع و کاربردی در خصوص مالیات بر درآمد اتفاقی ارائه شود. با مطالعه این مقاله، می‌توانید به درک کاملی از این موضوع دست پیدا کنید.