تراز آزمایشی از مهمترین ابزارهای حسابداری به منظور تأیید اسناد و کنترل دفاتر شرکت است که در بازه‌های زمانی مختلف تهیه میشود. تراز آزمایشی برای سازمان‌ها و شرکت‌ها اهمیت زیادی دارد زیرا عملکرد کلی شرکت و میزان درآمد آن را در بازه زمانی مشخص تعیین میکند. تراز آزمایشی در انواع مختلفی از جمله تراز آزمایشی دو ستونی، چهار ستونی، شش ستونی، هشت ستونی و تراز ازمایشی ده ستونی تهیه میشود.
فهرست مطالب
صحت ثبت اسناد و دفاتر حسابداری در هر شرکت توسط تراز آزمایشی تایید می شود. تراز آزمایشی از جهات مختلفی با ترازنامه تفاوت دارد که در ادامه به بررسی آن خواهیم پرداخت. در این مقاله از گروه نرم افزار حسابداری محک به بررسی این موضوع می‌پردازیم که تراز آزمایشی چیست؟ همچنین تفاوت ترازنامه و تراز آزمایشی را بررسی می‌کنیم.
صورت های مالی چیست؟
صورتهای مالی، مجموعه‌ای از داده‌های مالی یک سازمان یا شرکت هستند که شامل اطلاعاتی همچون سود و زیان، درآمد، ترازنامه و جریان‌های نقدی می باشند. بر اساس اصول حسابداری، صورتهای مالی گزارش‌هایی هستند که به مشخص شدن وضعیت مالی یک سازمان یا شرکت در یک بازه زمان خاص کمک می‌کنند.
به طور کلی هدف از تهیه صورت های مالی انعکاس اطلاعات و داده های مالی طبقه بندی شده در مورد وضعیت و عملکرد مالی شرکت، به نحوی که ذینفعان از آن برای اتخاذ تصمیمات مهم اقتصادی استفاده کنند. صورتهای مالی در شرکت ها توسط حسابدار یا نرم افزار حسابداری و با توجه به اصول حسابداری محاسبه می‌شوند. مهمترین صورت های مالی شامل موارد زیر است.
1- صورت سود و زیان
از جمله صورتهای مالی مهم در حسابداری، صورت سود و زیان است که به منظور ارائه گزارش عملکرد و وضعیت مالی شرکت در طی یک دوره زمانی خاص مورد استفاده قرار می گیرد. صورت سود و زیان یک شرکت شامل خلاصه ای از هزینه ها و درآمد ها است که از طریق سود و زیان خالص در طول یک دوره مالی و همچنین فعالیت های عملیاتی و غیر عملیاتی به دست می آید. برای محاسبه سود و زیان ناخالص شرکت، هزینه های غیر عملیاتی از میزان فروش کم میشود و نتیجه حاصل سود یا زیان شرکت در آن دوره را نمایش می دهد.
2- صورت جریان وجوه نقد
صورت جریان وجوه نقد یکی از صورتهای مالی است که اطلاعات مربوط به تمامی ورودی‌های نقدی شرکت را که از طریق فعالیت‌های تجاری و منابع سرمایه‌گذاری خارجی دریافت میکند ارائه میدهد. علاوه بر این صورت جریان وجوه نقد شامل تمامی خروجی‌های نقدی است که به منظور فعالیت‌های تجاری و سرمایه گذاری در یک دوره خاص پرداخت می شود.
3- صورت سود و زیان جامع
صورت سود و زیان جامع را می‌توان به عنوان یکی از مهمترین صورتهای مالی برای هر سازمان یا شرکتی دانست که دربرگیرنده دو عنصر اصلی سود خالص و درآمد جامع است. در صورت سود و زیان جامع می‌بایست در طول یک دوره، کلیه درآمدها و هزینه‌های ورودی و خروجی شناسایی و مورد بررسی قرار گیرد. همچنین در انتها کار نیز گزارش بررسی‌های انجام شده می‌بایست در اختیار صاحبان سرمایه و مدیران شرکت قرار گیرد.
4- ترازنامه
ترازنامه نیز یکی دیگر از صورت های مالی است که بر اساس اصول حسابداری محاسبه میشود. به طور کلی ترازنامه وضعیت مالی عمومی یک سازمان یا شرکت را در طول یک دوره مالی خاص بیان میکند و شامل سه بخش مهم دارایی، بدهی و سرمایه است. ترازنامه مشخص میکند ارزش کل حقوق و بدهی‌های شرکت می بایست با ارزش دارایی‌های شرکت برابر باشد و از آن‌جایی که ترازنامه، تصویری کلی از وضعیت مالی شرکت ارائه می دهد سرمایه گذاران، وام دهندگان و تامین کنندگان به منظور ارزیابی و بررسی اعتبار یک سازمان یا شرکت ابتدا به این اطلاعات مراجعه می‌کنند. ترازنامه به اشتباه با تراز آزمایشی یکسان در نظر گرفته میشود.
تراز آزمایشی چیست؟
تراز آزمایشی چیست؟ تراز آزمایشی یکی از گزارش‌های مهم حسابداری است که آن را جزو صورتهای مالی نمی‌دانند. در واقع همان طور که گفته شد صورتهای مالی گزارش‌هایی هستند که مدیران یک شرکت بر اساس آن تصمیم‌های مهم شرکت را اتخاذ می‌کنند اما تراز آزمایشی نوعی گزارش است که صحت ثبت اسناد و دفاتر را اثبات و تأیید میکند.
به عبارت دیگر تراز ازمایشی فهرستی از نام و مانده حساب دفاتر کل شرکت است که در پایان هر ماه تهیه شده تا میزان و صحت مانده حساب‌های دفاتر کل مشخص شود. در صورت وجود توازن در حساب‌های دفاتر شرکت می‌توان از حساب‌های دفتر کل برای تهیه و ارائه صورتهای مالی استفاده کرد، اما در صورت تراز نبودن و نبود توازن در حساب‌ها، نمی‌توان صورتهای مالی دقیق و قابل اطمینانی به دست آورد.
علاوه بر این باید به این نکته توجه داشت که مانده حساب‌های مذکور در تراز آزمایشی به طور کامل در صورتهای مالی شرکت منعکس می‌شوند. برای مثال مثلاً مانده حساب وجوه نقد شرکت، نشان دهنده میزان کل دارایی نقدی در پایان دوره مالی است و همچنین مانده حساب‌های پرداختی، نمایانگر میزان تعهدات و بدهی‌های شرکت در پایان دوره مالی است. یکی از ویژگی‌های مهم تراز آزمایشی این است که به عنوان یک ابزار کاربردی نقش بررسی تراز در حساب‌ها را بر عهده دارد. به طور کلی حسابداری از مفاهیم و اصول خاصی پیروی میکند.
از جمله موضوعات و مفاهیم مهم حسابداری، معادله حسابداری می‌باشد که به عنوان پایه و اساس علم حسابداری، نشان دهنده تراز در حسابداری می‌باشد. معادله حسابداری نشان میدهد که کلیه مبالغ حساب‌های شرکت باید از لحاظ میزان بدهی و بستانکاری در تراز و تعادل باشند. به عبارتی معادله اصلی حسابداری برابر است با:
دارایی= بدهی + سرمایه
تفاوت ترازنامه و تراز آزمایشی در چیست؟
همان‌طور که گفته شد تراز آزمایشی به عنوان یک ابزار مهم و کاربردی در برقراری توازن مانده حساب دفاتر شرکت نقش مهمی دارد. در تراز ازمایشی یک شرکت، حساب‌های دائم و موقت وارد میشود اما در ترازنامه فقط مانده حساب دائمی شرکت گزارش میشود. همچنین تراز نامه در پایان هر دوره مالی تهیه میشود اما تراز آزمایشی در پایان هر ماه تهیه میشود. به عبارتی می‌توان نتیجه گرفت که تراز آزمایشی نوعی ابزار کنترلی برای بررسی توازن مانده حساب دفتر کل شرکت است اما ترازنامه یکی از صورتهای مالی است که وضعیت مالی شرکت را در یک دوره مالی نشان میدهد.
به طور کلی تفاوت ترازنامه و تراز آزمایشی شامل موارد زیر است؟
- ترازنامه یکی از صورتهای مالی است در حالی که تراز ازمایشی جزو صورتهای مالی محسوب نمیشود.
- تراز آزمایشی تنها به منظور اهداف داخلی استفاده میشود اما ترازنامه برای اهداف داخلی و خارجی شرکت نیز کاربرد داد.
- ترازنامه می‌بایست لزوماً توسط حسابرس هر شرکت امضا شود اما تراز آزمایشی نیازی به مجوز حسابرس ندارد.
- ترازنامه تنها برای پایان یک سال مالی تنظیم میشود در حالی که تراز ازمایشی به منظور پایان یک دوره‌ی یک ماهه، سه ماهه و حتی یک سال تنظیم میشود.
- دفتر کل شرکت برای تراز ازمایشی به عنوان یک منبع مهم عمل میکند.
- تراز آزمایشی با هدف تشخیص خطاهای احتمالی و همچنین بررسی صحت معاملات، ثبت میشود اما ترازنامه‌ها به منظور تعیین وضعیت مالی شرکت در پایان یک سال مالی تهیه میشود.
- در ترازنامه هر شرکت، هر حساب به دارایی، بدهی و حقوق سهام‌داران تقسیم میشود اما در ترازهای آزمایشی هر شرکت، حساب‌ها به مانده بدهی و اعتبار تقسیم می‌شوند.
تفاوت تراز آزمایشی و صورت سود و زيان چيست؟
- تراز آزمایشی یک گزارش داخلی برای بررسی توازن حساب‌های دفتر کل است. اما صورت سود و زیان یک گزارش مالی نهایی برای نشان دادن نتیجه عملکرد شرکت.
- تراز آزمایشی شامل مانده حساب‌های دارایی، بدهی، سرمایه، درآمد و هزینه است. اما صورت سود و زیان فقط شامل مجموع درآمد و مجموع هزینه‌ها است.
- تراز آزمایشی برای شناسایی و تصحیح خطاهای حسابداری و آماده‌سازی برای تهیه صورتهای مالی نهایی مورد استفاده قرار می‌گیرد. اما صورت سود و زیان برای ارزیابی عملکرد، تحلیل نسبت‌های مالی و تصمیم‌گیری‌های مدیریتی مورد استفاده قرار می‌گیرد.
انواع تراز آزمایشی کدام است؟
تراز آزمایشی با توجه به هدف استفاده در انواع مختلفی تهیه می‌شوند. از مهمترین انواع تراز آزمایشی می‌توان به تراز ازمایشی دو ستونی، چهار ستونی، شش ستونی، هشت ستونی و تراز ازمایشی ده ستونی اشاره کرد. با ادامه مقاله با ما همراه باشید تا بیشتر با هر یک آشنا شویم.
تراز آزمایشی دو ستونه
تراز آزمایشی دو ستونه یکی از ساده‌ترین و کاربردی‌ترین ترازهای آزمایشی است که در آن مانده حساب دفتر کل در ستون‌های بدهکار و بستانکار زیر هم ثبت می‌شوند. در واقع این تراز آزمایشی دارای دو ستون است که یکی مربوط به حساب بدهکار و دیگری مربوط به حساب بستانکار است و در آن ها مانده حساب‌ها ثبت میشود. علاوه بر این تراز آزمایشی ممکن است در سطوح مختلف حساب نیز تهیه شود که در نهایت می‌بایست جمع ستون‌های مانده بدهکار و بستانکار در تراز و توازن باشند.
در صورت برابر بودن دو ستون تراز ازمایشی می‌توان نتیجه گرفت که تمامی اسناد حسابداری تراز هستند و به‌صورت کامل در دفتر کل شرکت ثبت شده اند. همچنین می‌بایست به این نکته توجه داشت که اگر جمع نهایی دو ستون تراز ازمایشی با هم برابر نباشد علت آن بروز خطا در یکی از بخش‌های ثبت حسابداری خواهد بود.
شما می‌توانید برای کسب اطلاعات بیشتر، مقاله بدهکار و بستانکار در حسابداری را مطالعه بفرمایید.
تراز آزمایشی چهار ستونی
تراز آزمایشی چهار ستونی نسبت به تراز ازمایشی دو ستونه از اهمیت بیشتری برخوردار است و کاربرد بیشتری نیز دارد. در تراز آزمایشی چهار ستونی، دو ستون به منظور مانده حساب و دو ستون نیز برای گردش حساب وجود دارد. در این نوع تراز ازمایشی از دو ستون بدهکار و بستانکار در هر سطر تنها یکی مقدار دارند اما دو ستون گردش حساب هم‌زمان می‌توانند مقدار داشته باشند. بعد از تهیه تراز ازمایشی چهار ستونی، می‌بایست جمع ستون‌های مانده حساب و ستون‌های گردش حساب با هم برابر شوند. این تراز ازمایشی به دلیل برخورداری از ستون‌های گردش حساب به مدیران شرکت در اتخاذ تصمیم‌ها کمک زیادی میکند.
تراز آزمایشی شش ستونی
تراز آزمایشی شش ستونی یکی از ترازهای آزمایشی دقیق می‌باشد که در آن دو ستون دیگر نیز برای نشان دادن گردش حساب اضافه میشود. در این دو ستون گردش حساب پیش از دوره و گردش حساب طی دوره یادداشت می‌گردد. این تراز آزمایشی بر خلاف تراز ازمایشی دو ستونی و تراز آزمایشی چهار ستونی که در یک زمان مشخص تهیه می‌شدند، در یک بازه زمانی مشخص تهیه میشود.
به‌عنوان مثال اگر تراز ازمایشی شش ستونی در بازه زمانی یک مهر تا ۳۰ مهر تهیه شود دو ستون اول از ابتدای سال مالی تا تاریخ یک مهر، دو ستون بعد از تاریخ یک مهر تا ۳۰ مهر و دو ستون آخر این تراز ازمایشی نیز مانده حساب می‌باشد. در واقع در تراز آزمایشی شش ستونی موارد بررسی فقط شامل گردش حساب آن دوره مالی نمی‌باشد بلکه گردش حساب‌های شرکت از ابتدای سال مالی تا ابتدای دوره مذکور اهمیت دارد.
تراز آزمایشی هشت ستونی
تراز آزمایشی هشت ستونی از لحاظ ساختاری همانند تراز آزمایشی شش ستونی است با این تفاوت که دو ستون نسبت به تراز آزمایشی قبل بیشتر دارد. در تراز آزمایشی هشت ستونی، دو ستون با هدف گزارش مانده ابتدای دوره مالی اضافه شده است. در واقع می‌توان گفت که این اعداد مربوط به بستن حساب‌های سال مالی قبل و انتقال مانده آنها به سال مالی جدید می‌باشند. این اطلاعات به تصمیم گیری بهتر مدیران شرکت و همچنین کمک زیادی میکند.
تراز ده ستونی
در تراز ازمایشی ده ستونی دو ستون به منظور نمایش گردش حساب کل به تراز ازمایشی هشت ستونی اضافه میشود. در واقع جمع شش ستون اول تراز آزمایشی هشت ستونی به این ستون اضافه میشود.
تراز سلسله مراتبی
تراز سلسله مراتبی نیز نوعی ترازآزمایشی می‌باشد که به منظور نمایش سطوح پایین‌تر حساب‌ها استفاده میشود. به عبارتی در تراز سلسله مراتبی سطح کل در بالا و زیر آن سطح معین قرار می‌گیرد.
تفاوت تراز آزمایشی اصلاح شده و اصلاح نشده
به طور کلی از نظر اصول و قواعد حسابداری ترازآزمایشی به دو نوع تراز آزمایشی اصلاح شده و اصلاح نشده تقسیم میشود. از همین رو به تراز آزمایشی که قبل از ثبت موارد اصلاحی در دفاتر شرکت و در پایان سال مالی تهیه میشود تراز ازمایشی اصلاح نشده و به تراز ازمایشی که بعد از ثبت موارد اصلاحی در دفاتر شرکت تهیه میشود تراز آزمایشی اصلاح شده گفته میشود. مبنای تهیه صورتهای مالی نیز تراز ازمایشی اصلاح شده است.
نحوه اصلاح تراز آزمایشی
همان طور که در ابتدای مقاله اشاره کردیم بعد از تهیه تراز آزمایشی و نوشتن نام حساب‌ها و مانده آن ها در ستون بستانکار یا بدهکار باید توجه داشت که حاصل جمع مانده آن ها با هم برابر باشد. در صورتی که مانده بستانکار با مانده بدهکار برابر نباشد، می‌توان گفت که در فرایند ورود اطلاعات در دفتر کل یا مانده حساب‌ها به ستون‌ها اشتباهی رخ داده است.
اگر تراز ازمایشی شرکت از روی دفاتر تعدیل نشده تهیه شده باشد می‌بایست پس از اصلاح دفتر کل، نسبت به اصلاح تراز آزمایشی نیز اقدام کرد. دیده نشدن توازن بین ستون‌های مانده حساب بدهکار و بستانکار نشانه هشدار و وجود خطا در محاسبات است. به همین دلیل می‌بایست علت این خطا مشخص شود.
اشتباهاتی که سبب تراز نشدن ترازنامه میشود
از جمله خطا و اشتباهاتی که باعث تراز نشدن دو ستون تراز آزمایشی میشود عبارت است از:
- خطا در انتقال اعداد از دفتر روزنامه به دفتر کل
- خطا در انتقال مانده حساب از دفتر کل به تراز آزمایشی
- خطا در ثبت مبلغ بدهکار و بستانکار به جای هم
- مانده گیری نادرست حساب‌ها
ترتیب حساب‌ها در تراز ازمایشی
تهیه تراز ازمایشی نیز همانند سایر گزارش‌های حسابداری بر اساس اصول و قواعد خاصی می‌باشد. همان طور که گفته شد تراز آزمایشی نوعی خلاصه از دفاتر کل است که صحت ثبت اسناد و دفاتر را تأیید میکند و در برگیرنده اطلاعاتی همچون دارایی‌ها، بدهی و سرمایه شرکت می‌باشد. به همین منظور ترتیب حساب‌ها در تراز ازمایشی به صورت زیر می‌باشد:
در تراز آزمایشی شرکت‌ها به ترتیب حساب‌های دارایی، حساب‌های بدهی و حساب‌های سرمایه لیست می‌شوند.
سخن پایانی
تراز آزمایشی از جمله گزارش‌های مهم و کاربردی حسابداری است که صحت ثبت اسناد و دفاتر حسابداری شرکت را اثبات میکند. به عبارتی تراز آزمایشی نوعی آزمایش برای تأیید عملکرد دفاتر کل و صورتهای مالی شرکت می‌باشد که در بازه‌ها و دوره‌های زمانی مختلف تهیه میشود. تراز ازمایشی از جهات مختلفی با ترازنامه تفاوت دارد از جمله مهمترین تفاوت ترازنامه و تراز آزمایشی این است که تراز نامه در پایان هر دوره مالی تهیه میشود اما تراز آزمایشی در پایان هر ماه تهیه میشود.
تراز ازمایشی نوعی ابزار کنترلی به منظور بررسی و کنترل توازن مانده حساب دفاتر کل شرکت است. تراز آزمایشی با توجه به کاربردی که در هر شرکت دارد در انواع مختلفی تهیه می‌شوند. تراز آزمایشی دو ستونی، چهار ستونی، شش ستونی، هشت ستونی و تراز آزمایشی ده ستونی از مهمترین ترازهای آزمایشی مورد استفاده در شرکت‌ها هستند.
منبع:
یک پاسخ
سلام ممنون از مقاله خوبتون. تراز آزمایشی یکی از گزارش ها مهم حسابداری هست که هر حسابداری باید باهاش آشنا باشه و بتونه که چطور تراز آزمایشی رو تهیه کنه.