طی چند دهه اخیر، کسب و کار پرورش ماهی در ایران توسعه قابل توجهی یافته است. این توسعه تا حدی بوده است که ما توانسته‌ایم در پرورش برخی از از انواع ماهی از جمله ماهی قزل‌آلا به بالاترین رتبه‌های جهانی تولید دست یابیم. این درحالی است که به گفته کارشناسان شیلات، اگر صاحبان کسب و کار پرورش ماهی از سیستم‌های اتوماسیون و حسابداری، متناسب با مقیاس کسب‌وکار، بهره بگیرند، توسعه صنعت پرورش ماهی، چند برابر خواهد بود.
فهرست مطالب
مراکز پرورش ماهی از جمله واحدهای تجاری هستند که امروزه بخش بزرگی از تأمین زنجیره غذایی را بر عهده دارند. این مراکز به دلیل نوع فعالیت اقتصادی که انجام می‌دهند نیاز به استفاده از اصول و قوانین حسابداری در مور مالی خود دارند.حسابداری پرورش ماهی یکی از سیستم‌های مهم و کاربردی در مدیریت و کنترل امور مالی مراکز پرورش ماهی است که تمام فرایندها و معاملات مالی مربوط به این مراکز را مدیریت می‌کند.
گروه نرم افزاری محک توانسته است بهترین شرایط را برای صاحبان کسب و کار پرورش ماهی در زمینه تولید و توزیع نرم افزارهای حسابداری فراهم کند. صاحبان کسب‌وکار پرورش ماهی می‌توانند با رجوع به سایت محک در بخش نرم افزار حسابداری تولیدی از ویژگی‌های فوق‌العاده این نرم‌افزار برای مدیریت حساب‌های خود آگاه شوند.
پرورش ماهی
امروزه ماهی‌ها از اجزا مهم در زنجیره غذایی هستند و به دلیل دارا بودن ترکیبات مفید و ارزش غذایی بالا به عنوان یک ماده مغذی و کامل شناخته می شوند. پروتئین ماهی از ارزش بیولوژیکی بالایی برخوردار است و طیف گسترده ای از اسیدهای آمینه ضروری را شامل می‌شود. همچنین در مطالعات پزشکی انجام شده اهمیت مواد مغذی در ماهی و روغن آن، برای رشد، نمو و حفظ سلامتی بدن آشکار شده است. علاوه بر این مصرف ماهی، خطر ابتلا به بیماری‌های مزمن (مانند بیماری‌های قلبی- عروقی، متابولیکی و التهابی) را کاهش داده و در درمان آن مفید است.
در دهه‌های اخیر مصرف ماهی در کشور افزایش یافته و همین موجب اهمیت تکثیر و پرورش ماهی شده است. پرورش ماهیان جزو موثرترین راهکارها در جهت تولید پروتئین در جهان شناخته شده است. پرورش ماهی شامل، پرورش انواع ماهی تزئینی و خوراکی است. ماهی‌ها به منظور تکثیر و پرورش از لحاظ دامنه تحمل دمایی به دو گروه ماهیان سردابی و ماهیان گرمابی تقسیم می‌شوند. و هر کدام تحت شرایط خاصی پرورش می‌یابند.
ماهیان سردآبی، ماهیانی هستند که در آب‌های سرد زندگی می‌کنند و معروف‌ترین آنها ماهی قزل آلا و ماهی آزاد است. ماهیان گرم آبی نیز به ماهیانی گفته می شوند که در آب‌های گرم زندگی می‌کنند. از معروف‌ترین ماهی گرم آبی نیز می‌توان به ماهی کپور اشاره کرد که در آب‌های مناطق جنوب ایران زندگی می‌کند. رشد ماهی و عواملی که بر روی روند رشد آن تاثیر گذار است برای یک پرورش دهنده ماهی از اهمیت بالایی برخوردار است. زیرا هدف یک پرورش دهنده ماهی تکثیر و پروش ماهی در سریع‌ترین زمان و کمترین هزینه است.
بارندگی از منابع اصلی تأمین آب شـیرین جـهت تکثیر و پرورش ماهیان است که با توجه به موقعیت جغرافیایی و آب و هوای هر منطقه تغییر می‌کند. چشمه‌ها و چاه‌هایی که در اثر نفوذ آب باران به زمین به وجود می‌آیند به منظور تکثیر و پرورش ماهیان مورد استففاده قرار می‌گیرند. اگر کل آب شیرین حاصل از بارندگی برای تأمین آب استخر کافی نباشد، ساخت یک مخزن ذخیره آب اهمیت می‌یابد و به پرورش دهندگان ماهی کمک می‌کند تا در مواقع پر آبی، آب را جهت استفاده در مواقع کم آبی ذخیره و استفاده کنند. مدیریت صحیح یک استخر پرورش ماهی به منظور کسب سود مستلزم تأمین آب کافی، کنترل شرایط محیطی، دانش و تجربه کافی، مدیریت امور مالی و کنترل هزینه‌ها می‌باشد. موضوع مدیریت امور مالی در مدیریت یک استخر پرورش ماهی از موارد مهمی است که در ادامه این مقاله و در بخش حسابداری پرورش ماهی به بررسی آن خواهیم پرداخت.
تاریخچه پرورش ماهی
چینی‌ها اولین کسانی بودند که با جمع آوری بچه ماهی‌ها از طبیعت و پرورش آنها در استخرهای خاکی، شروع به پرورش ماهی کردند. فان لی یکی از دانشمندان چینی در سال ۴۶۰ قبل از میلاد کتابی در زمینه پرورش ماهی نوشت که اولین کتاب در خصوص پرورش ماهی در دنیا بود. در سال‌های بعد و در زمان حکومت تانگ در کشور چین کشت ماهیانی چون کپور سیاه، کپور علفخوار، کپور نقره‌ای و … در استخرهای خاکی انجام شد.
تکثیر مصنوعی ماهی‌ها اولین بار در سال ۱۷۶۴ میلادی توسط لودویک یاکوبی که یکی از دانشمندان آلمانی بود انجام شد. یاکوبی ماهی قزل‌آلا را به‌صورت مصنوعی تکثیر نمود و یک سال بعد کتاب تکثیر و پرورش ماهی توسط این دانشمند نوشته شد. اولین کارگاه پرورش ماهی در جهان نیز در سال ۱۸۵۲ میلادی در کشور فرانسه و در منطقه‌ای به نام گیوتین گن به شیوه صنعتی احداث شد.
اما در ایران پرورش ماهی در سال ۱۳۰۶ شمسی با تکثیر ماهی‌های خاویاری در شمال کشور و در منطقه گیسوم استان گیلان انجام شد. همچنین اولین کارگاه پرورش ماهی سردابی نیز در حاشیه رودخانه کرج در سال ۱۳۳۹ شمسی، اقدام به پرورش ماهی با ظرفیت اسمی ۸۰ تن در سال نمود. بعدها و در سال ۱۳۴۵ شرکت ماهی قزل‌آلای جاجرود با استفاده از آب رودخانه جاجرود شروع به فعالیت در این زمینه کرد.
اولین مرکز تکثیر و پرورش ماهیان کپور در سال ۱۳۴۵ به منظور تکثیر مصنوعی این نوع ماهیان در استان گیلان شروع به فعالیت کرد. علاوه بر این در همین سال اولین مزرعه تکثیر و پرورش ماهی کپور در نزدیکی شهر رشت احداث گردید. امروزه در ایران با توجه به شرایط آب و هوایی و نوع منطقه، تکثیر و پرورش ماهی به شیوه‌های مختلف و در مقیاس‌های بزرگی صورت می‌گیرد.
مزایای پرورش ماهی
همان طور که در ابتدای مقاله به آن اشاره شد، رشد و پرورش ماهیان اهمیت زیادی در تأمین زنجیره غذایی دارد. تکثیر و پرورش ماهی از جهات زیادی برای انسان‌ها سودمند است که در ادامه با برخی از مهم‌ترین آنها آشنا خواهیم شد.
همان طور که در ابتدای مقاله به آن اشاره شد، رشد و پرورش ماهیان اهمیت زیادی در تأمین زنجیره غذایی دارد. تکثیر و پرورش ماهی از جهات زیادی برای انسان‌ها سودمند است که در ادامه با برخی از مهم‌ترین آنها آشنا خواهیم شد.
- امروزه با توجه با وجود رشد جمعیت، تولید پروتئین حیوانی از اهمیـت زیـادی برخوردار شده است و تکثیر و پرورش ماهیان جزو مؤثرترین راهکارها در جهت تولید این نوع پروتئین شناخته شده است.
- ماهیان جزو حیوانات خونسرد هستند و بـرای تنظـیم حرارت بدن خود هیچ گونه انرژی صرف نمی‌کنند از همین رو تکثیر آنها نسبت به سایر حیوانات سودمندتر است.
- پرورش مـاهی اغلـب در زمین‌هایی که برای کشاورزی مناسب نیست صورت می‌گیرد. از این رو بسیاری از هزینه‌های ابتدا راه کاهش می‌یابد همچنین در پرورش ماهی‌ها از دریاچه‌های طبیعی و مصنوعی، رودخانه‌ها، آبگیرها و … نیز استفاده می‌شود.
- در پرورش انواع ماهی بـه ازای مـصرف دو کیلـوگرم غـذا، به طور متوسط یک کیلوگرم گوشت به دست می‌آید. ایـن در حالی است که در سایر حیوانات مانند گاو این مقدار 45 به 12 است که نشان دهنده اهمیت و سود آوری بیشتر پرورش ماهی است.
- پرورش ماهی به سرمایه اولیه کمی برای شروع کار نیاز دارد اما از جهتی نیاز به مدیریت مالی دقیقی برای کنترل هزینه‌ها دارد. از این رو استفاده از اصول و قوانین حسابداری پرورش ماهی، در مدیریت هزینه‌ها، تقسیم منابع مالی و افزایش سود آوردی نقش مهمی دارد.
رشد و توسعه کسب و کار با حسابداری پرورش ماهی
صنعت پرورش ماهی در ایران قدمتی صد ساله است. این صنعت طی سه دهه اخیر رشدی فزاینده داشته و تنوع محصولات آن نیز همواره در حال افزایش است. پرورش ماهی مانند دیگر کسب‌وکارهای تولیدی به مدیریت امور مالی نیاز دارد. امکانات چنین مدیریتی به‌صورت سنتی بسیار محدود است؛ درحالی‌که با استفاده از فنون، ابزارها و فناوری‌های روز حسابداری می‌توانیم این امور را بهترین شکل مدیریت کنیم. در این مطلب با موضوع حسابداری پرورش ماهی آشنا می‌شویم.
نیاز شدید صنعت پرورش ماهی به فن حسابداری پرورش ماهی
بر اساس آخرین آمارهای سازمان خواربار و کشاورزی ملل متحد کشور ایران در بخش صید و آبزی‌پروری، رتبه 24، در بخش تولیدات حاصل از صید، رتبه 26، در بخش آبزی‌پروری، رتبه 19 و در بخش پرورش ماهی قزل‌آلا، رتبه نخست جهان را در اختیار دارد.
تمامی این آمارها در کنار نظرات کارشناسان شیلات ایران نشان می‌دهد، صنعت پرورش ماهی در ایران از نظر فنی به حدی نسبتا مطلوب رسیده است. این درحالی است که تحقیقات آماری نشان می‌دهد، رشد این صنعت با توجه به امکانات آن، رشدی کافی به‌شمار نمی‌آید و دلیل این امر، وجود ابهامات مالی و جای خالی استفاده از سیستم‌های حسابداری در کارگاه‌های پرورش ماهی است.
بنابر تحقیقات، کارگاه‌های پرورش ماهی به‌ندرت از سیستم‌ها و حتی نرم‌افزارهای حسابداری تولیدی یا نرم‌افزارهای اختصاصی حسابداری پرورش ماهی بهره می‌برند. همچنین بیشتر صاحبان این کسب‌وکار از تخصص یا دانش حسابداری برخودار نیستند و نتیجه این روند، اتخاذ تصمیمات نادرست مدیریتی براساس اطلاعات مالی مبهم و در مواردی اشتباه است.
حسابداری پرورش ماهی در یک نگاه
صنعت پرورش ماهی از نوع صنایع تولیدی است و حسابداری در این نوع از صنایع، زیرمجموعه حسابداری تولیدی یا حسابداری بهای تمام شده به‌شمار می‌آید. بنابراین حسابداری پرورش ماهی، نوعی از حسابداری است که تلاش می‌کند با پیش‌بینی و محاسبه تمامی هزینه‌ها، برای تولید محصولات این صنعت، میزان ریسک‌پذیری و قیمت منطقی انواع تولیدات از جمله ماهیان و محصولات جانبی را مشخص نماید.
برای درک بهتر حسابداری پرورش ماهی بهتر است ابتدا با انواع صنایع پرورش ماهی در ایران، انواع محصولات این صنایع، فرصت‌های اقتصادی که این صنایع پیش آورده‌اند و امکانات درآمدزایی، اشتغال و سودآوری در انواع این صنعت در ایران آشنا شویم.
انواع صنعت پرورش ماهی در ایران از نظر نوع محصول
آبزیان دریایی گوناگونی در ایران پرورش داده می‌شوند. این آبزیان را می‌توان به انواع ماهیان سردابی، ماهیان گرمابی، ماهیان خاویاری یا تاس‌ماهیان، ماهیان تزئینی، صدف‌ها، انواع میگو و حتی جلبک‌ها تقسیم و دسته‌بندی کرد.
در این میان نخستین ماهیانی که در ایران پرورش یافتند، ماهیان خاویاری بودند که تاریخچه پرورش آنها به سال 1301 خورشیدی برمی‌گردد. پرورش ماهیان سردابی نیز با پرورش قزل‌آلای رنگین‌کمان در سال 1338 آغاز شد. در ادامه با انواع ماهیان پرورشی ایران آشنا می‌شویم.
پرورش ماهیان سردابی
ماهیان سردابی آبزیانی هستند که در آب‌هایی با دمای بین 12 تا 18 درجه سانتی‌گراد رشد و پرورش می‌یابند. اهمیت مراقبت از میزان دما در مورد این ماهی‌ها تا حدی است که اگر دمای آب به 25 درجه سانتی‌گراد برسد، این آبزیان، تلف می‌شوند. یکی از مهم‌ترین انواع ماهیان سردابی، ماهی قزل‌آلا است. همچنین بیشتر گونه‌های آزادماهیان در این گروه قرار می‌گیرند.
درباره امکان سودآوری و وسعت بازار ماهیان سردابی همین بس که بدانیم کشور ایران در سال 1398 حدود 21 درصد از سهم تولید ماهی قزل‌آلای رنگین‌کمان را در جهان در اختیار داشته است. همچنین در سال 1399 با کسب سهم 26 درصدی تولید جهانی، در جایگاه نخست تولید قزل‌آلای جهان ایستاده است. رشد 40 درصدی تولید ماهیان سردابی در خوزستان و رشد 30 درصدی تولید این ماهیان در لرستان در سال 99 نیز از دیگر آمارهای میزان تولید این نوع از آبزیان در ایران است.
پرورش ماهیان گرمابی
نخستین تلاش‌ها برای پرورش ماهیان گرمابی در ایران به دهه 40 خورشیدی برمی‌گردد. تولید ماهیان گرمابی در ایران از دهه 70 تا دهه 90 رشدی 10 برابری داشته است و از 24 هزار تن در سال 73 به 260 هزار تن در سال 95 رسیده است. این رشد طی سال‌های اخیر نیز به‌طور فزاینده ادامه داشته است. ماهیان گرمابی عموما در مناطق نیمه‌گرم و گرمسیر رشد می‌کنند. آنها برای زندگی و تولید مثل به آب‌های گرم نیاز دارند. برخی از انواع این ماهیان عبارتند از:
- کپور ماهیان چینی، مانند: کپور نقره‌ای، آمور، کپور معمولی و سر گنده
- کپور ماهیان هندی، مانند: کاتلا، روحو، بیریگال و کالباسو
- کپور ماهیان سیاه، مانند: خامه‌ماهی، لای‌ماهی و کفال
پرورش ماهیان خاویاری
پرورش ماهیان خاویاری یکی از سخت‌ترین و سودآورترین انواع پرورش ماهی در ایران است. سختی این نوع از پرورش ماهیان را می‌توان به مدت بسیار طولانی خواب سرمایه در این صنعت و نیز میزان سرمایه لازم ربط داد؛ اما نتیجه این سرمایه‌گذاری شگفت‌آور و وسوسه‌انگیز است.
جدا از پتانسیل بالای صادراتی خاویار و بازار مصرف گوشت ماهیان خاویاری از پوست این ماهی‌ها در صنعت تولید لباس شنا و صنعت چرم و از غضروف آنها در صنعت تولید مواد اولیه چسب صحافی و داروهای پزشکی استفاده می‌شود. همچنین پیش‌بینی می‌شود بازار جهانی خاویار از سال 2019 تا سال 2024 میلادی، با رشدی 8.5 درصدی روبه‌رو باشد. با شیوه دسته‌بندی ماهیان خاویاری آشنا می‌شویم:
- تاس‌ماهیان با 2 گروه: آسیپنسر (Acipenser) و هوسو (Huso)
- آسیپنسرها با 6 گونه: قَره‌بُرون (Acipenser Persicus)، چالباش (Acipenser Guelden Staedtii)، شیپ (Acipenser Nudiventris)، ازون‌برون یا سِوروگا (Sevruga)، بِری (Acipenser Baerii) و آموراستورژن (Acipenser Schrenckii)
- هوسوها با 2 گونه: بلوگا (Huso Huso) و کالوگا (Huso Dauricus)
پرورش ماهیان زینتی
پرورش ماهیان زینتی در ایران تاریخ طولانی دارد؛ اما پرورش صنعتی ماهیان زینتی صنعتی نوپا و در عین حال سودآور است. بنابر آمار سال 1399 دست کم سالیانه 200 میلیون قطعه انواع ماهیان زینتی در ایران با اهداف مصرف داخلی و صادرات، پرورش داده می‌شوند. نکته جاب توجه در این زمینه این است که ماهیان زینتی، شرایطی بسیار مناسب‌تر از انواع دیگر آبزیان پرورشی از نظر صادرات دارند؛ همچنین قوانین آسان‌تری برای صادرات آنها وجود دارد.
در حال حاضر حدود دو سوم مراکز پرورش ماهیان زینتی از نوع خانگی هستند؛ اما تعداد مجتمع‌ها و مراکز غیر خانگی پرورش این آبزیان، روزبه‌روز در حال افزایش است. ماهیان زینتی پرورش یافته در ایران به کشورهای عراق، ارمنستان، افغانستان و ترکیه صادر می‌شوند. برخی از ماهیان زینتی که در ایران پرورش داده می‌شوند عبارتند از:
- ماهی اُسکار
- ماهی جنگجوی سیامی
- ماهی دیسکاس
- گربه‌ماهی کوریدوراس
- ماهی گوپی
- ماهی پِلاتی
- ماهی دُم‌شمشیری
- ماهی دانیوی گورخری باله‌بلند
- ماهی تترای نئون
- ماهی رازبورای دلقک
- ماهی جک دِمپسی
- ماهی رامیزی بولیویایی
- ماهی مولی باله‌بادبانی
- ماهی لجن‌خوار
- ماهی لوچ نواری
- ماهی گِلوفیش
- ماهی دانیوی ابر سفید کوهستانی
- ماهی قرمز
- ماهی کیلی‌فیش
- ماهی رنگین‌کمان
- فرشته‌ماهی
- ماهی بارب گیلاسی یا آلبالویی
- گربه‌ماهی پلیکو بریستلنوس
انواع روش‌های پرورش ماهی
پرورش ماهی در حوضچه
استخرهایی هستند که در سایزهای مختلف و با عمق یک تا سه متر ساخته می‌شوند. از این استخرها بیشتر به منظور پرورش ماهی در خانه استفاده می‌شود. در این استخرها ماهیانی با وزن پنج تا ۷۰۰ گرم را پرورش می‌دهند. پرورش ماهی در این استخرها بسیار ساده می‌باشد و به علت استفاده از لوله‌های ورودی و خروجی آب، به صورت مجزا می‌توان سطح و تراکم استخر را تنظیم کرد. علاوه بر این مدیریت مالی و کنترل هزینه‌های پرورش ماهی در این استخرها پیچیده نیست و طبق اصول و قواعد حسابداری پرورش ماهی به سادگی قابل انجام است.
پرورش ماهی در آبراهه‌ها (کانال‌های بتونی)
پرورش ماهی در آبراهه‌ها اولین بار به منظور بازسازی ذخایر رودخانه‌ها و برای صید ماهی با قلاب در آمریکای جنوبی طراحی شده‌اند و بعدها در کشورهای مختلف نیز به کار گرفته شدند. آبراه‌ها کانال‌های آجری یا بتونی طویلی هستند که در عمق زمین یا بالاتر از سطح آن ساخته می‌شوند. این آبراهه‌ها دارای عرض بین دو تا چهار متر و عمق بیش از یک متر هستند. این شیوه پرورش ماهی، یکی از رایج‌ترین روش پرورش ماهیانی همچون قزل‌آلا است و در مکان‌هایی استفاده می‌شود که منابع تأمین آب رودخانه‌ها و چشمه‌های پر آب باشد. از مزایای این روش می‌توان به عدم نیاز به اکسیژن دهی آب و همچنین عدم نیاز به تمیز کردن مداوم استخرها اشاره کرد. مدیریت امور مالی و کنترل هزینه‌ها در پرورش ماهی به این شیوه بسیار مهم است و نیاز به استفاده از اصول و قواعد حسابداری پرورش ماهی و همچنین ابزارهایی مانند نرم‌افزار حسابداری دارد.
پرورش ماهی در استخر خاکی
این شیوه پرورش ماهی که به نام سیستم دانمارکی نیز شناخته می‌شود جزو روش‌های رایج پرورش ماهی است و با خاک‌برداری و حفر زمین به عمق چند متر ساخته می‌شوند. از مزایای پرورش ماهی در استخر خاکی می‌توان به راحتی در ساخت و نداشتن هزینه اولیه ساخت اشاره کرد اما از طرفی در این روش نمی‌توان آلودگی را کنترل کرد و تمیز آن نیز بسیار سخت است.
پرورش قزل‌آلا در قفس
یکی دیگر از روش‌های پرورش ماهی، پرورش در قفس می‌باشد. این روش قفس بزرگی در اندازه ۳۶ متر و به عمق چهار متر در نظر گرفته می‌شود. در این قفس‌ها، می‌توان ماهی‌های بزرگ را با بالاترین تراکم ذخیره کرد. در هوای نامناسب و شرایط نامساعد محیطی امکان نگهداری و پرورش ماهی به این شیوه سخت است.
عوامل موثر بر هزینه‌ها در صنعت پرورش ماهی
تعیین هزینه‌های تولید یکی از مهم‌ترین بخش‌های حسابداری پرورش ماهی است. چیزی که نباید فراموش کنیم این است که هریک از انواع ماهیان گرمابی، سردابی، خاویاری و تزیینی و هرگونه ماهی در هرکدام از این انواع، هزینه‌های متفاوتی را در تولید ایجاد می‌کنند. دلیل این امر، شرایط متفاوتی است که برای رشد، پرورش و تولید مثل هرکدام از این گونه‌ها مورد نیاز است.
مقیاس مخازن و شیوه پرورش
در بین انواع عوامل موثر هزینه‌ها مهم‌ترین عامل، مقیاس کسب‌وکار و ابعاد مخازن پرورش ماهی است. مقیاس کسب‌وکار، علاوه‌بر افزایش هزینه‌ها باعث افزایش درآمد و سودآوری بیشتر، در صورت موفقیت در تولید می‌شود. برای مثال، انواع مقیاس کسب‌وکار پرورش ماهی قزل‌آلا را از کوچک‌ترین تا بزرگ‌ترین مقیاس‌ها با هم مرور می‌کنیم:
- پرورش قزل‌آلا در وان: منظور از وان، چند مخزن بزرگ برای پرورش ماهی قزل‌آلا یا ایجاد یک حوضچه در حیاط منزل یا باغ است.
- پرورش قزل‌آلا در بشکه: از تعداد زیادی بشکه بزرگ پلاستیکی به صورت ایستاده استفاده می‌شود؛ گاهی نیز بشکه‌ها را از وسط جدا می‌کنند و یک مزرعه طبقاتی می‌سازند.
- پرورش قزل‌آلا در تانکرهای پلاستیکی: این تانکرها با حجم‌های مختلفی ساخته می‌شوند و می‌توان از آنها در شیب تپه‌ها یا هر محل دیگری استفاده کرد.
- پرورش قزل‌آلا در استخرهای فایبرگلاس: ساخت این استخرها هزینه اندکی دارد و روشی پرطرفدار است. این استخرها از الیاف شیشه و مواد پلیمری ساخته می‌شوند.
- پرورش قزل‌آلا در استخر بتنی: این استخرها را در ابعاد مختلفی از بتن یا فایبرگلاس می‌سازند و ابعاد آنها به‌گونه‌ای است که در روش تولید صنعتی جای می‌گیرد.
- پرورش قزل‌آلا در استخرهای خاکی: استفاده از این استخرها مزایای مختلفی دارد؛ جمع‌آوری آب برای مصارف کشاورزی، اختصاص به پرورش قزل‌آلا در یک فصل و پرورش کپور و میگو در فصول دیگر از جمله این مزایا است.
- پرورش قزل‌آلا در کانال انتقال آب کشاورزی: از کانال‌های انتقال آب کشاورزی نیز می‌توان برای پرورش این نوع از آبزیان استفاده کرد. همچنین فضولات تولید شده توسط ماهی‌ها برای تقویت خاک کشاورزی مفید است.
- پرورش قزل‌آلا در قفس: پرورش قزل‌آلا در قفس یکی از شیوه‌های آسان و مناسب پرورش این آبزی است. شما از تورهایی ثابت برای نگهداری این آبزی در آب دریاچه‌ها و بندهای آب و سدها می‌توانید استفاده کنید.
هزینه‌های مکان در تولید صنعتی
زمین مورد نیاز برای شیوه تولید صنعتی یکی از بخش‌های قابل توجه در تعیین سرمایه اولیه و هزینه‌های راه‌اندازی کسب‌وکار پرورش ماهی است. متراژ و ویژگی‌های این زمین همچنین باید متناسب با زیربنای مورد نیاز برای بخش‌های مختلف این کسب‌وکار باشد. بعضی از بناهای مورد نیاز برای صنعت که ساخت هرکدام از آنها هزینه مجزایی خواهد داشت، عبارتند از:
- انبار: برای نگهداری از غذای ماهیان و مواد دیگر
- ساختمان اداری: این ساختمان می‌تواند دارای بخش‌های مختلف مرتبط با امور مدیریتی، حسابداری و مالی و امور کارگری باشد
- سوله: برای ذخیره برخی مواد غذایی مانند: یونجه و شبدر برای ماهیانی چون کپور
- ساختمان کوچک: از آن برای رعایت نکات بهداشتی افرادی استفاده می‌شود که با استخرها سر و کار دارند
- آزمایشگاه: برای شرایط قرنطینه و مراقبت از ماهیان بیمار و موارد دیگر آزمایشگاهی
- ساختمان یا اتاق: مخصوص آماده‌سازی ماهیان تولیدی برای انتقال به بازار و مشتریان
هزینه وسایل و تجهیزات
تجهیزات مورد نیاز برای راه‌اندازی یک کارگاه پرورش ماهی با توجه به مقیاس کسب‌وکار و نوع ماهیان پرورش متفاوت است. ما اینجا برای نمونه برخی از تجهیزات مورد نیاز برای تولید ماهی کپور را در فهرست زیر شرح داده‌ایم که با هم مرور می‌کنیم. توجه داشته باشید که از بعضی از این تجهیزات باید چند عدد تهیه شود که این تعداد نیز به وسعت کسب‌وکار بستگی دارد:
- تجهیزات هوادهی و اکسیژن‌رسانی: هواده بولر و اسپلش
- پمپ آب برای چاه عمیق
- پمپ کف‌کش
- دستگاه غذاده اتوماتیک
- دستگاه رقم‌بندی مورد هیوم
- دماسنج
- ترازو
- ماسک و ساچوک
- کیت‌های اندازه‌گیری
- دستگاه انکوباسیون
- کپسول اکسیژن حجم بالا
هزینه‌های دیگر
از دیگر هزینه و عوامل موثر دیگر بر هزینه‌ها، تعیین سرمایه اولیه و میزان درآمد در کسب‌وکار پرورش ماهی، می‌توان به این موارد اشاره کرد: میزان و نوع تسهیلات بانکی، هزینه منابع آب و برق، هزینه پرسنل و کارگران، هزینه‌های بازاریابی و تبلیغات، هزینه‌های نگهداری، استهلاک و تعمیرات ساختمان‌ها، ماشین‌آلات و تجهیزات، هزینه تجهیزات و هزینه بسته‌بندی و حمل‌ونقل.
حسابداری پرورش ماهی و حسابداری تولیدی
انواع گوناگون کسب‌وکار پرورش ماهی، همگی زیرمجموعه‌ای از شرکت‌ها و کسب‌وکارهای تولیدی هستند؛ به‌همین دلیل، مدیریت رویدادهای مالی در این نوع از کسب‌وکار، برگرفته از فن و دانش حسابداری تولیدی است. حسابداری تولیدی فنی است که در آن حسابدار تلاش می‌کند، بهای تمام شده محصول را با در نظر گرفتن مجموعه هزینه‌ها، طوری تعیین کند که علاوه‌بر ایجاد درآمد و بازگرداندن سرمایه اولیه در زمانی معقول، سود مناسبی نیز حاصل شود.
کشور ایران کشوری است که وسعت آن بسیار زیاد و بیشتر مناطق آن کوهستانی و با ارتفاع زیاد است. به همین دلیل پرورش ماهی با توجه به شیوه‌های مدرن در اکثر نقاط کشور امکان‌پذیر است. از طرفی هزینه‌های نسبتاً پایین راه اندازی آن موجب شده که افراد زیادی اقدام به پرورش ماهی کنند. هر مزرعه پرورش ماهی می‌تواند در سال دو دوره تولید داشته باشد و ماهیان زیادی را روانه بازار کند و سود زیادی را کسب کند.
در مدیریت یک مزرعه پرورش ماهی چالش‌های زیادی از قبیل شرایط آب و هوایی، تغذیه ماهی‌ها، مرگ و میر ماهی‌ها، مدیریت امور مالی و… وجود دارد که باید به آنها توجه ویژه‌ای داشت. امروزه در بسیاری از مراکز پرورش ماهی بخش بزرگی از معاملات در بستر سیستم‌های حسابداری انجام می‌شود و این سیستم‌های حسابداری نقش مهمی در ثبت هزینه‌ها، مدیریت و کنترل جریان نقدینگی، ثبت و گزارش معاملات مالی و عملکرد مالی بر عهده دارد. مدیریت امور مالی و حسابداری پرورش ماهی از جمله مواردی است که نیاز به دقت و توجه بسیار زیادی دارد. در حسابداری پرورش ماهی، مدیریت امور مالی، ثبت و کنترل هزینه‌ها مانند هزینه‌های نگهداری، هزینه‌های تغذیه و… همچنین مدیریت و تخصیص منابع مالی، ثبت رویدادهای مالی طبق اصول و استانداردهای حسابداری انجام می‌شود.
در واقع حسابداری در مراکز پرورش ماهی برنامه‌ها و گزارش‌های جامع و کاملی را به منظور کاهش هزینه‌ها و افزایش بهره‌وری به مدیران ارائه می‌دهد. مراکز و مزارع پرورش ماهی جزو واحدهای تجاری هستند که استفاده از اصول و قوانین حسابداری در آنها، در پیش بینی جریان‌های نقدی و کاهش هزینه‌ها کمک زیادی می‌کند.
اهداف و وظایف در حسابداری پرورش ماهی
حسابداری پرورش ماهی با تکیه بر دانش حسابداری تولیدی و با استفاده از همان شیوه‌ها اهداف مشخصی را دنبال می‌کند. یکی از این اهداف، شناسایی و پیش‌بینی انواع هزینه‌ها در کسب‌وکار پرورش ماهی و انجام محاسبات مرتبط با آنها است. از جمله این هزینه‌ها می‌توان به هزینه‌های انجام شده برای کالای فروخته شده، هزینه هر بخش یا روند از تولید، هزینه خرید مواد اولیه و هزینه‌های نگهداری و استهلاک اشاره کرد.
هدف دیگر از حسابداری پرورش ماهی، تعیین قیمتی معقول، سودآور و در عین حال قابل رقابت برای محصول، یعنی ماهی تولید شده است. حسابداران پرورش ماهی همچنین باید بتوانند به مدیران این کسب‌وکار، گزارش‌های مالی موثر و قابل اتکا برای تصمیم‌گیری‌های مدیریتی ارائه دهند. مدیریت و ثبت اسناد مثبته در بخش‌های انبار شرکت، بخش امور مالی، بخش حمل‌ونقل، بسته‌بندی، بازاریابی و تبلیغات و بخش اداری از وظایف حسابداران در شیوه حسابداری پرورش ماهی به‌شمار می‌آید.
انواع هزینه‌های تولید در حسابداری تولیدی
مهم نیست شما در اندیشه راه‌اندازی یک کسب‌وکار هستید و یا در اندیشه توسعه آن، در هر مرحله‌ای از کسب و کار تولیدی که باشید، شناسایی، پیش‌بینی، تخمین، محاسبه و ارائه ارقام و نمودارهای ملموس از این هزینه‌ها تضمینی برای موفقیت و رصد آینده کسب‌وکار شما خواهد بود. هزینه‌های تولیدی در هر نوع کسب‌وکار تولیدی از جمله کسب‌وکار پرورش ماهی، به دو نوع کلی هزینه‌های مستقیم و غیر مستقیم یا سربار تقسیم می‌شوند. با این هزینه‌ها آشنا می‌شویم.
هزینه مواد اولیه
هزینه مواد اولیه در صورتی که از همان ابتدا مشخص باشد، از نوع هزینه واقعی محاسبه می‌شود؛ ولی اگر این هزینه یا هر نوع هزینه دیگری از ابتدا مشخص نباشد و حسابدار باید آن را به نوعی پیش‌بینی کند، به آن هزینه برآوردی می‌گویند. از جمله مواد اولیه در صنعت پرورش ماهی می‌توان به خوراک ماهی اشاره کرد.
هزینه‌های ساخت
هزینه‌های ساخت بخشی از مهم‌ترین هزینه‌های تولید در یک شرکت تولیدی هستند. این هزینه‌ها از دو نوع هزینه‌های ساخت مستقیم و غیر مستقیم تشکیل شده‌اند. برای مثال: هزینه‌های خطوط مونتاژ در کارخانه‌ها و هزینه‌های بخش پرورش ماهی و بسته‌بندی محصولات تولیدی در این کسب‌وکار از نوع هزینه‌های مستقیم ساخت محاسبه می‌شوند. در مقابل هزینه‌هایی مانند: هزینه واحدهای نگهبانی و پشتیبانی در شرکت، جزو هزینه‌های ساخت غیر مستقیم یا سربار هستند.
هزینه‌های تجاری
در حسابداری مالی برخی هزینه‌ها مانند هزینه مواد اولیه مستقیم و دستمزد کارگران وجود دارد که در حسابداری مالی از آنها یاد نمی‌شود. به‌همین دلیل با مفهوم هزینه‌های تجاری، تمامی این هزینه‌ها را در کنار هزینه‌های غیر مستقیم مانند: هزینه بخش‌های اداری پوشش می‌دهیم. برخی از این هزینه‌ها عبارتند از:
- مالیات اموال
- دستمزدها
- هزینه صدور پروانه و تاییدیه‌ها
- هزینه تعمیرات جزئی
- هزینه‌های اداری
- هزینه‌های توزیع کالا
- کمیسیون‌های فروش
- هزینه لیزینگ
- هزینه مواد اولیه
- هزینه انواع بیمه‌نامه‌ها
هزینه های مستقیم
از جمله مهم‌ترین بخش‌های هزینه در حسابداری تولیدی هستند. این هزینه‌ها به‌طور مستقیم با تمام مراحل یا یکی از مراحل تولید در ارتباط هستند. شناسایی، ثبت و محاسبه هزینه‌های تولید بسیار اهمیت دارد و مورد توجه مدیران است؛ زیرا با استفاده از گزارش‌های حسابداران از این هزینه‌ها می‌توانند نگاهی کلی به وضعیت کسب‌وکار تولیدی خود بیندازند. برخی از این هزینه‌ها عبارتند از:
- دستمزد مستقیم پرسنل
- هزینه کالاهای تولیدی
- مواد اولیه به‌کاربرده شده در مراحل تولید
هزینه‌های غیر مستقیم یا سربار ساخت
به هزینه‌هایی که در روندهای تولید نقش مستقیم و اساسی ندارند، هزینه‌های غیر مستقیم یا سربار ساخت می‌گویند. برای بررسی این هزینه‌ها از روش تخصیص هزینه استفاده می‌شود. بعضی از این هزینه عبارتند از:
- هزینه سوخت
- روغن مصرفی برای ماشین آلات تولیدی
- حقوق سرکارگران
- هزینه استهلاک ساختمان‌ها
- هزینه استهلاک تجهیزات
- هزینه تحقیقات و آزمایشگاه
استفاده از نرم افزار حسابداری پرورش ماهی
همان طور که گفته شد حسابداری نقش مهمی در مدیریت امور مالی و کنترل هزینه‌ها و همچنین مدیریت جریان نقدینگی دارد. امروزه بسیاری از این واحدهای تجاری به منظور مدیریت بهتر امور حسابداری و افزایش بهره‌وری، از نرم حسابداری پرورش ماهی استفاده می‌کنند. نرم افزار حسابداری پرورش ماهی کلیه فرایندها و عملیات حسابداری را به بیشترین دقت و در سریع‌ترین زمان انجام می‌دهد. این نرم افزار حسابداری مدیریت وجوه نقد و ثبت رویدادهای مالی را کنترل کرده و تمام فرایندهای دریافت و پرداخت وجه را به بهترین شیوه و طبق اصول و قواعد حسابداری امکان‌پذیر می‌کند.
نرم افزار حسابداری امکاناتی را در اختیار مراکز پرورش ماهی قرار می‌دهد که به راحتی می‌توانند اطلاعات و صورت‌های مالی خود را ثبت و مدیریت کنند. در واقع نرم افزار حسابداری پرورش ماهی با ساده سازی فرایندها، کنترل دقیقی بر مدیریت امور مالی و حسابداری را در اختیار مراکز پرورش ماهی قرار می‌دهد. امروزه نرم‌افزارهای حسابداری زیادی بر حسب نیاز مشاغل مختلف تولید شده‌اند که هر کدام به نسبت امکاناتی که دارند معایبی نیز دارند. اما در این بین یکی از بهترین این نرم‌افزارها، نرم‌افزار حسابداری محک می‌باشد. نرم‌افزار حسابداری محک با توجه به نیاز واحدهای تجاری مختلف طراحی و توسعه داده شده است. نرم افزار حسابداری محک با ایجاد بستری مطمئن و پشتیبانی بی نظیر و همچنین دارابودن امکانات پیشرفته، توانسته بستر امنی را برای مدیریت امور مالی و حسابداری بسیاری از واحدهای تجاری از جمله مراکز و مزارع پرورش ماهی فراهم آورد.
نرم افزار حسابداری پرورش ماهی امکان پیاده‌سازی یک سیستم حسابداری پرورش ماهی را به صاحبان این کسب‌وکار می‌دهد. حسابداران و مدیران کسب‌وکار پرورش ماهی می‌توانند با استفاده از این نرم‌افزار تمامی رویدادهای مالی و اسناد شرکت خود را ثبت کنند و با اطلاعاتی که از این نرم‌افزارها دریافت می‌کنند کسب‌وکار خود را رونق دهند. برخی از امکانات این گونه نرم‌افزارها را با هم مرور می‌کنیم:
- امکان ثبت روندهای حسابداری فروش و خرید
- ثبت روندهای مربوط به چک از جمله دريافت چک، وصول چک و واگذاری
- ثبت انواع رسید
- امکان تعریف هشدارهای موعد پرداخت چک
- امکان ثبت انواع فاکتورهای خرید، فروش، حواله و انتقال
- امکان کنترل روندها و مراحل در پروسه پرورش ماهی
- تامین نیازهای بخش‌های مختلف کسب‌وکار
- امکان ثبت و کنترل موجودی انبار
- امکان ایجاد گزارشات دوره‌های دیگر
- امکان ثبت اطلاعات پرنسل و تعریف یک یا چند بازاریاب
- کنترل میزان سود هر فاکتور
- محاسبه کامل و نمایش هزینه‌ها
- گزارش میزان فروش روزانه و ماهانه
- امکان تعریف چند انبار کالا
- امکان ثبت حواله انتقال بین انبار
- گروه‌بندی کالاها، محصولات و مواد اولیه
- امکان ثبت مشخصات هر کالا از وزن، تعداد و مشخصات دیکر
- مشاهده موجودی کالاها با قابليت فيلترينگ يک انبار يا همه انبارها
- امکان نمایش موجودی ريالی کالا براساس آخرين خريد، معدل خريد و قيمت خريد ثبت شده
- کارکس کالا
- امکان انجام عملیات انبارگردانی
- امکان تخصيص کالاها به انبار
- امکان ارائه گزارشات مدیریتی
- امکان پشتيبان‌گيری از بانک اطلاعات روی هارد یا فلش
رشد و توسعه کسب و کار با نرم افزارهای حسابداری محک
گروه نرم افزاری محک یکی از فعال‌ترین و پیشروترین شرکت‌های طراحی و تولید انواع نرم افزار حسابداری در رشته‌های گوناگون و متناسب با انواع کسب‌وکار است. گروه محک با تکیه بر دانش متخصصان مجرب خود توانسته است انواع نرم‌افزارهای حسابداری را در رشته‌های حسابداری تولیدی، حسابداری شرکتی، حسابداری اصناف مختلف، حسابداری شخصی و حسابداری فروشگاهی طراحی و تولید کند.
نرم افزار حسابداری تولیدی محک یکی از انواع این نرم‌افزارها است که می‌توانید از آن برای مدیریت حساب‌های خود و آموختن نحوه حسابداری پرورش ماهی در شرکت‌هایی با مقیاس گوناگون استفاده کنید. شما همچنین می‌توانید بر اساس ویژگی‌های مورد انتظار خود از نرم‌افزار، این برنامه‌ها را شخصی‌سازی کنید و یا از افزونه‌های حسابداری محک استفاده کنید. با نرم‌افزارهای محک، یک سیستم کامل و یکپارچه حسابداری در شرکت خود خواهید داشت که شرایط توسعه کسب‌وکار و افزایش درآمد شما را تضمین خواهد کرد.
سخن پایانی
در دنیای امروز ماهی‌ها از جمله منابع مهم در زنجیره غذایی هستند که روزبه‌روز نیاز به آن افزایش می‌یابد. به همین دلیل شاهد تأسیس مراکز پرورش ماهی زیادی در جهان هستیم. در کشور ما نیز تعداد زیادی از این مراکز پرورش ماهی مشغول به فعالیت هستند. در این مراکز مدیریت امور مالی و کنترل هزینه‌ها از موارد مهمی است که حسابداری پرورش ماهی به آن توجه می‌شود. در سیستم حسابداری پرورش ماهی با استفاده از نرم‌افزار حسابداری، مدیریت و کنترل دقیقی بر مدیریت امور مالی و حسابداری در اختیار مدیران قرار می‌گیرد. در این مقاله در مورد پرورش ماهی، حسابداری پرورش ماهی، نرم‌افزار حسابداری و سایر نکات مهم در این خصوص توضیحاتی ارائه شد. امروزه بسیاری از واحدهای تجاری به منظور مدیریت امور مالی خود به نرم‌افزارهای حسابداری ویژه‌ای نیاز دارند که در جهت پاسخگویی به نیاز آنها کاربرد دارد. نرم‌افزار حسابداری محک از جمله این نرم‌افزارها است که با امکانات و قابلیت‌های ویژه‌ای که در اختیار مراکز و مزارع پرورش ماهی قرار می‌دهد کمک می‌کند تا مدیریت و کنترل دقیقی بر امور مالی و حسابداری خود داشته باشند.
منبع : msdvetmanual
