حسابداری سبز از جمله مباحث شناخته شده در حیطه مسئولیت اجتماعی است. امروزه با توجه به رشد جمعیت و محدود شدن منابع طبیعی در کشورمان، دغدغه حفاظت از محیط زیست و حفظ آن برای نسل‌های آینده مورد توجه قرار گرفته است. بسیاری از خساراتی که به دست جوامع بشری به طبیعت زده می‌شود جبران‌‌ناپذیر هستند. به همین دلیل حسابداری سبز با زیرساخت‌های نظارتی که به کار می‌برد، مورد توجه مدیران و سرمایه گذاران قرار گرفت. در ادامه این مقاله از گروه نرم افزاری محک به بررسی چیستی و کاربرد حسابداری سبز می‌پردازیم.
فهرست مطالب
تاریخچه حسابداری سبز
اصطلاح حسابداری سبز یا حسابداری محیط زیست اولین بار توسط یک اقتصاددان به نام پیتر وود (Peter Wood) مطرح شد. در حقیقت حسابداری سبز به مجموعه قوانین و قواعدی گفته می‌شود که آثار ناشی از تخریب و آلودگی زیست محیطی را شناسایی، ثبت و گزارش می‌کند.
امروزه بسیاری از کسب و کارها که با چالش‌های زیستی روبرو هستند به دنبال روشی مناسب برای گزارش اطلاعات به مردم می‌گردند. استفاده از حسابداری سبز همان روشی است که به حفاظت از محیط زیست کمک می‌کند. نقش حسابدار در حفظ محیط زیست در مراحل ابتدایی توسعه قرار دارد. در حالی که مخارج زیست محیطی شرکت‌ها به نوبه خود حائز اهمیت بوده و باید در محاسبه بهای تمام شده و هزینه تولیدات، به عنوان مخارج کلی اعمال شود، حسابداری سبز هنوز هم واژه‌ای نا آشنا برای بسیاری از مشاغل است.
هدف از حسابداری سبز چیست؟
واژه حسابداری سبز زمانی روی کار آمد که مردم معیار ارزش گذاری یک عمل را سود دهی آن دانستند. در پاسخ به این سؤال که هدف حسابداری سبز چیست؟ باید بگوییم هدف از حسابداری سبز آن است که کسب و کارها محیط زیست را به عنوان یک سرمایه در نظر بگیرند. کار‌هایی که توسط کسب و کارشان به محیط زیست آسیب می‌رساند را بشناسند و در گزارشات خود ثبت کنند. حسابداری محیط زیست سهام‌داران را از راه های کاهش و حذف هزینه‌ها آگاه می‌کند و این آگاهی کمک قابل توجهی به حفظ محیط زیست خواهد کرد. حسابداری محیط زیست مجموعه فعالیت‌هایی است که با افزایش توان سیستم‌های حسابداری (سنتی) ، آثار ناشی از آلودگی و تخریب محیط زیست را شناسایی، اندازه‌گیری و گزارش می‌کند.
همبستگی اقتصاد و محیط زیست
نکته قابل تأمل این است که اقتصاد و محیط زیست هرگز از یکدیگر جدا نبوده‌اند. هیچ تصمیم اقتصادی وجود ندارد که بر محیط زیست تأثیر نداشته باشد و همچنین هیچ تحول زیست محیطی هم وجود ندارد که تأثیر اقتصادی در آن مشاهده نشود.
چالش‌هایی چون افزایش تولید و انتشار گازهای مخرب، رشد بحران آب جهانی، به خطر افتادن تنوع زیستی، گسترش بیابان، جنگل‌زدایی، از بین رفتن زیستگاه‌های طبیعی به علت استفاده از آفت‌کش‌ها، شکار بی‌رویه جانداران و نازک شدن لایه اوزون باعث شده است تمایل مدیران و سهام‌داران شرکت‌ها برای هم سو کردن طرح تجاری خود با طرح‌های زیست محیطی بیشتر گردد. اینجاست که حسابداری سبز به کار می‌آید و به توسعه و بهره گیری پایدار از منابع طبیعی کمک می‌کند.
حسابداری سبز و نقش آن در پیشرفت سازمان‌ها
شرکت‌ها و سازمان‌هایی که از حسابداری سبز برای ارزیابی تأثیرات طرح تجاری‌شان بر محیط زیست استفاده می‌کنند، در دوره‌ای کوتاه به پیشرفت و سود آوری خواهند رسید. در حقیقت مشاغلی که به دنبال کاهش آلودگی و هزینه‌ها هستند به نسبت سایرین موفق‌تر هستند. پس به این ترتیب هدف اولیه یک حسابدار محیط زیست کمک به کسب و کارها برای کاهش هزینه‌های زیست محیطی در جهت بهبود کارایی بدون افزایش اثرات زیست محیطی است.
وظایف حسابدار محیط زیست چیست؟
مسئولیت‌های یک حسابدار سبز می‌تواند شامل موارد زیر باشد:
- پرداختن به خطرات ناشی از عدم پاسخگویی به جریمه‌ها و مجازات‌ها
- تحقیق درباره روش‌های جایگزین و مقرون به صرفه برای هزینه‌ها
- شناسایی فرصت‌های اعتبار مالیاتی برای شرکت‌ها
استفاده از نرم افزار حسابداری محک می‌تواند به حسابداران محیط زیست مشتاق کمک کند تا آثار ناشی از آلودگی و تخریب محیط زیست را شناسایی، اندازه‌گیری و گزارش کند.
تفاوت حسابداری سبز و سنتی چیست؟
در حسابداری سنتی، تنها بر سودآوری (بدون در نظر گرفتن منابع طبیعی و محیط زیست) توجه می‌شود و دغدغه اصلی، رسیدن به طرح تجاری و اهداف آن است. در واقع حقیقت، حسابداری سنتی برای تأثیر انسان بر محیط طراحی نشده است و برای حسابداری محیط زیست مناسب نیست. اما در حسابداری سبز، محیط زیست به عنوان یک منبع سرمایه در نظر گرفته می‌شود و هزینه‌های محیط زیست نیز به عنوان یکی از هزینه‌های قابل قبول در فرایندهای اقتصادی و محاسباتی محسوب می‌شود.
حسابداری مرسوم (سنتی) بر شناخت، اندازه‌گیری و گزارش رویدادهای اقتصادی یک واحد تجاری تاکید دارد و تأثیرات متقابل آن واحد تجاری بر محیط پیرامونش را بررسی نمی‌کند. پس می‌توان گفت که حسابداری سنتی در خصوص مسائلی از جمله محیط زیست، سرمایه‌های فکری، منابع انسانی بی تفاوت است و اینجاست که حسابداری سبز به کار می‌آید.
مقایسه حسابداری مسئولیت اجتماعی با حسابداری سبز
حسابداری مسئولیت‌های اجتماعی در حوزه بسیار وسیع‌تری در مقایسه با حوزه حسابداری سبز قرار می‌گیرد چرا که در حسابداری سبز، تنها مسائل مرتبط با محیط زیست مطرح می‌شود و در حسابداری مسئولیت‌های اجتماعی، تمام مسائلی که فعالیت‌های تجاری یک شرکت روی آنها تأثیر می‌گذارد، بررسی می‌شوند. حسابداری محیط زیست بر تأثیرات متقابل شرکت‌های تجاری و محیط زیست متمرکز است ولی در حسابداری مسئولیت اجتماعی، روابط متقابل شرکت و اجتماع (در تمامی حوزه‌ها) مطرح است.
نقش حسابداری سبز در حفاظت از محیط زیست
با توجه به رشد روز افزون جمعیت و محدود بودن منابع طبیعی، امروزه موضوع حفاظت از محیط زیست به عنوان یکی از مهم‌ترین چالش‌های جامعه بشری مطرح شده است. در روزهای اول مطرح شدن عناوین مربوط به حسابداری محیط زیست ، شرکت‌ها تمایلی به افشای زیان‌های وارده به محیط زیست و ثبت آن در صورت‌های مالی خود نداشتند اما به‌مرورزمان و افزایش میزان خسارت‌ها، شرکت‌ها مجبور به رعایت این مسائل شدند. شناخت هزینه‌های زیست محیطی مرتبط با تولیدات یک شرکت یا سازمان، برای تصمیم گیری درست بسیار حائز اهمیت می‌باشد. دانش «حسابداری محیط زیست» یا «حسابداری سبز» دانشی است که به توسعه و استفاده درست از منابع طبیعی کمک می‌کند.
از مهم‌ترین اهداف اقتصاددانان محیط زیست بررسی رابطه بین فعالیت‌های اقتصادی و طبیعت است این بررسی شرکت‌ها را در تصمیم گیری عاقلانه در خصوص محیط زیست یاری می‌کند. سیستم اطلاعات حسابداری سبز به عنوان یکی از اصلی‌ترین زیرشاخه های سیستم حسابداری اجتماعی، می‌تواند نقش بسزایی در حفاظت از محیط زیست از سوی شرکت‌های تولید کننده آلاینده داشته باشد.
حسابداری سبز چه حساب‌هایی را پشتیبانی می‌کند؟
حسابداری سبز می‌تواند از حسابداری‌های زیر پشتیبانی کند:
- حسابداری درآمد ملی
- حسابداری زیست‌بوم‌ها در سطح ادارات محلی
- حسابداری مالی
- حسابداری صنعتی
- حسابداری مدیریت داخلی شرکت
مزایای حسابداری سبز چیست؟
مزایای اصلی حسابداری سبز را به طور خلاصه می‌توان به شرح زیر بیان نمود:
- سیستم مناسب حسابداری سبز یک معیار حمایت کننده برای دستیابی به توسعهٔ پایدار است که تا اندازه‌ای ابزار اصلی برای اندازه گیری، کنترل و تصمیم گیری می‌باشد.
- برای مدیریت درست یک شرکت تجاری، نیاز به اطلاعات مالی درباره مخارج زیست محیطی مطرح است.
- برنامه ریزی هزینه‌های اساسی یک شرکت نیاز به اطلاعات مالی حاصل از حسابداری سبز دارد.
- نیاز دولت، سرمایه گذاران، وام دهندگان، بانک‌ها، سازمان‌های غیر دولتی و غیره به اطلاعات مالی حاصل از حسابداری سبز در زمینهٔ عملکرد زیست محیطی سازمان‌های مختلف رو به افزایش است.
- مدیریت صحیح منابع به کمک حسابداری سبز منجر به فواید مستقیمی هم چون ایجاد جایگاه اجتماعی بالاتر، تصویری بهتر از سازمان خواهد شد.
- حسابداری سبز می‌تواند پشتیبان توسعه سازمان و اجرای سیستم مدیریت محیط زیست (EMS) و اعتبار نامهٔ 14001 ISO باشد.
استاندارد ایزو ۱۴۰۰۱ چیست؟
استاندارد ایزو ۱۴۰۰۱ یا همان استاندارد مدیریت زیست محیطی الزاماتی را برای حفاظت از محیط زیست و جلوگیری از آسیب رساندن آلاینده‌های شرکت‌ها بکار برده می‌شود و می‌تواند در تمام سازمان‌ها، چه تولیدی و چه خدماتی اجرایی شود. در واقع هدف اولیه یک حسابدار سبز کمک به کسب و کارها برای کاهش هزینه‌های زیست محیطی برای بهبود کارایی بدون افزایش اثرات زیست محیطی است.
چه هزینه‌هایی مورد توجه حسابداری سبز است؟
از نظر سرمایه گذاران، وضع مالی به‌عنوان تنها عامل یا معیار تعیین کننده وضع رقابتی سازمان به حساب می‌آید. برای تدوین استراتژی، به شیوه‌ای اثر بخش، باید هزینه‌های مورد توجه حسابداری سبز را نیز تعیین کرد:
- هزینه‌های جلوگیری از آلودگی آب و هوا
- امکانات تصفیه آب و هوا
- هزینه‌های اقدامات انجام شده جهت به حداقل رساندن انرژی مصرفی و کاهش گرمایش زمین
- هزینه‌های مرتبط با حفظ آب و استفاده از آب باران و سایر منابع طبیعی
- هزینه فعالیت‌های تجدید محیط زیست (کمک به کم شدن آلودگی‌های خاک و آب‌های زیرزمینی و…)
- هزینه‌های مدیریتی حمایت از محیط زیست نظیر فعالیت‌های توسعه محیط زیست
- هزینه‌های حمایت از محیط زیست، از جمله مشارکت در فعالیت‌های اجتماعی مانند شرکت در سازمان‌های مرتبط با حفظ محیط زیست و…
- هزینه‌های حمایت از محیط زیست، مانند هزینه‌های مرتبط با تحقیقات و توسعه
- هزینه‌های مربوط به کسب و حفظ گواهی ایزو ۱۴۰۰۱
چه شرکت‌هایی می‌توانند حسابداری سبز را اجرا کنند؟
حسابداری سبز می‌تواند در شرکت‌های بزرگ و کوچک صنایع مختلف و همچنین در بخش‌های تولیدی یا خدماتی به کار برده شود. حسابداری سبز را می‌توان در مقیاس‌های بزرگ و در مقیاس‌های کوچک‌تر با روشی منظم و سیستماتیک به کار برد.
حمایت مدیریت ارشد سازمان برای موفقیت اجرای حسابداری سبز در هر شرکتی ضروری است، زیرا حسابداری سبز ممکن است باعث ایجاد نگاهی تازه به هزینه‌های زیست محیطی، عملکرد و تصمیم‌های شرکت در این زمینه شود. تعهد مدیریت ارشد سازمان در اجرای حسابداری سبز باعث ایجاد انگیزه و نگرش مثبت در کارکنان برای پذیرش این نوع حسابداری می‌شود. شرکت‌ها برای اجرای حسابداری سبز باید تیم‌های عملیاتی شامل طراحان سیستم، شیمی‌دان‌ها، مهندسان، مدیران تولید، اپراتورها، کارمندان، دایره خرید و حسابداران را در کنار یکدیگر استخدام کنند.
حفاظت از محیط زیست با نرم افزار حسابداری
همان‌طور که گفتیم به مجموعه‌ای از قواعد و قوانین که موجب می‌شود سیستم حسابداری بهتر و قوی‌تر به شناسایی تخریب و آلودگی محیط زیست پرداخته و آثار ناشی از آن را ثبت و گزارش کند، حسابداری سبز گفته می‌شود. حال در پاسخ به این سؤال که کدام سیستم حسابداری این فرایند را تسهیل می‌کند؟ باید بگوییم نرم افزار حسابداری محک، یکی از بهترین سیستم‌های حسابداری با قابلیت‌های فنی است که به رشد کسب و کار دوست دار محیط زیست شما کمک خواهد کرد.
منبع :onlinedegrees.und.edu
