مالیات تکلیفی چیست؟ | بررسی نحوه محاسبه و انواع مختلف این نوع از مالیات

در یک نگاه کلی، مالیات به آن دسته از درآمدهایی گفته می‌شود که دولت و سیستم اجرایی در یک کشور برای رفع هزینه‌های خود در امور جاری مملکت از مشمولان دریافت می‌کند. مالیات بر درآمد مشاغل انواع بسیار مختلفی دارد که یکی از آنها، مالیات تکلیفی نام دارد. دولت با دریافت این نوع مالیات و دیگر شکل‌های آن از جمله مالیات بر عملکرد، بخشی از هزینه اداره کشور را تأمین خواهد کرد.

فهرست مطالب

همانگونه که گفته شد، مالیات‌های تکلیفی یکی از انواع مالیاتی است که اشخاص حقوقی و حقیقی برای توسعه کشور و ساخت زیرساخت های کشور، مکلف به پرداخت آن هستند. این نوع مالیات خود به چند دسته تقسیم می‌شود. در مورد مفهوم این نوع مالیات، نحوه محاسبه و پیامدهایی که پرداخت نکردن آن برای مودیان مالیاتی به همراه خواهد داشت، در ادامه صحبت شده است.

مالیات تکلیفی به چه نوع مالیاتی گفته می‌شود؟

به زبان ساده و بسیار شفاف، مالیات‌های تکلیفی(Withholding tax) به آن دسته از مالیات‌های بر درآمد گفته می‌شود که اخذ آن از طریق خود سازمان مالیات انجام نخواهد شد و دریافت آن برعهده اشخاص حقیقی و حقوقی به عنوان واسطه قرار داده شده است. مثال روشن این نوع مالیات را می‌توانید در فیش حقوقی خود ببینید، ردیفی و هزینه‌ای که به عنوان مالیات ذکر شده از طریق شرکت یا اداره از شما کسر می‌شود و در انتهای دوره مالی شرکت موظف به پرداخت به آن به صورت کامل به سازمان امور مالیاتی است. البته این مثال فقط برای روشن شدن مفهوم مالیات‌های تکلیفی بود و دارای انواع بسیار مختلفی است که در ادامه توضیح داده شده است.

تفاوت مالیات تکلیفی با مالیات بر عملکرد

همانگونه که گفته شد مالیات‌های تکلیفی در کنار مالیات بر عملکرد از مهمترین منابع درآمد سیستم اجرایی کشور است. البته این دو نوع تفاوت اساسی با یکدیگر دارند. مالیات عملکردی از درآمد و سود خالص اشخاص حقیقی و حقوقی به صورت مستقیم توسط سازمان امور مالیاتی گرفته می‌شود.

در مقابل مالیات‌های تکلیفی قرار دارد. گرچه این نوع مالیات هم به سود خالص و درآمد افراد اختصاص داده می‌شود. اما وظیفه دریافت آن برعهده خود سازمان مالیات هم نخواهد بود، گرچه در نهایت باید به خود سازمان مالیات، پرداخت شود.

نحوه محاسبه مالیات تکلیفی

خوب تا اینجای کار با مفهوم این نوع مالیات و تفاوت مهم آن با مالیات عملکردی آشنا شدیم. اما برای محاسبه کردن این نوع مالیات باید گفت که میزان آن بستگی به نوع تکلیفی دارد که قانون‌گذار برای هر شخص حقیقی و حقوقی در نظر گرفته است. به همین خاطر هم مجموعه‌های ارائه دهنده خدمات که از سوی سازمان وظیفه ی دریافت آن را دارند، باید تیم حسابداری حرفه‌ای داشته باشند تا به این قوانین به صورت دقیق آگاه باشد.

همچنین به دلیل گستردگی برخی کارها مانند مجموعه‌ای که هزاران کارمند دارد و باید مالیات تکلیفی را بر حقوق آنها اعمال کند، به محاسبه دقیق نیاز دارد. به همین خاطر باید از ابزارهای کمک کننده برای این امر استفاده کرد. یکی از ابزارهای کمکی در این زمینه نرم افزار حسابداری شرکتی مجموعه محک است که باعث راحت‌تر شدن این محاسبات و صرفه‌جویی در زمان و انرژی لازم برای انجام آن می‌شود.

انواع مالیات تکلیفی کدام است؟

مالیات‌های تکلیفی دارای انواع بسیار مختلفی که آشنایی با آن برای محاسبه دقیق و پرداختش ضروری خواهد بود. دسته بندی مالیات‌های تکلیفی به شرح زیر است:

مالیات تکلیفی بر اجاره

یکی از مهمترین مدل‌های این نوع مالیات، مالیات‌های تکلیفی بر اجاره نام دارد. این نوع مالیات محل بحث در بسیاری شرکت‌هاست و به همین خاطر در تبصره 9 از ماده 53 قانون مالیات مستقیم به آن اشاره شده است تا تکلیف به صورت دقیق مشخص شود.

طبق تبصره‌ای که اشاره شد هرگونه نهاد، موسسه، شرکت‌های دولتی و ارگان های مربوط به آنها و علاوه بر آن اشخاص حقوقی وظیفه دارند که مالیات را از مبلغ مربوط به مال‌الاجاره‌هایی خود کم کرده و تا یک ماه بعد از آن به ‌اداره امور مالیاتی پرداخت شود. به طور مثال اگر یک شرکت باید 2 میلیون اجاره دهد، ابتدا باید میزان مالیات را کسر کرده و مابقی آن را به موجر پرداخت کند.

مالیات‌های تکلیفی بر حقوق

مالیات‌های تکلیفی بر حقوق، یکی از شناخته شده‌ترین انواع مالیات تکلیفی است که برای روشن‌تر مفهوم این نوع مالیات نیز در ابتدای بحث مثالی از آن را ذکر کردیم. قانون‌گذار وظیفه دریافت این نوع مالیات را برعهده کارفرما قرار داده است تا میزان مشخصی را از حقوق نیروی کار خود کم کرده و بعد به سازمان امور مالیاتی پرداخت کند. نکته مهم در محاسبه این نوع مالیات این است که طبق قانون سنوات میزان مشخصی معافیت به فرد تعلق می‌گیرد باید با توجه به آن باید میزان مالیات را مشخص کرده، از حقوق کسر شود و مابقی حقوق به فرد پرداخت شود.

بر اساس ماده 86 قانون مالیات‌های مستقیم، کارفرماها باید این مبلغ را از فیش حقوقی کلیه کارمندان خود کم کنند و تا یک ماه بعد از آن مالیات را به سازمان مالیاتی پرداخت کنند.  همچنین در کنار مبلغ پرداختی باید فهرستی از نام و آدرس دریافت کنندگان حقوق چون کارگران، کارمندان یا هر نیروی خدماتی را هم به سازمان امور مالیاتی داده شود.

مالیات‌های تکلیفی بر حق الوکاله

هر نوع وکالتی از وکالت دادگستری گرفته تا فردی که حق وکالت برای انجام امور خاص را دریافت می‌کند، مشمول مالیات تکلیفی خواهد شد. طبق قانون مالیات مستقیم و آنچه که به صراحت در ماده 103 این قانون گفته شده است، وکلا وظیفه دارند تا در قراردادهای خود میزان 5 درصد از حق الوکاله را به عنوان مالیات ذکر کنند و بعد به سازمان مالیات پرداخت کنند.

مالیات‌های تکلیفی برای موسسات بیمه

در مورد مالیات‌ تکلیفی موسسات بیمه به طور شفاف در تبصره ۵ ماده ۱۰۹ قانون مالیات مستقیم اشاره شده است که به شرح زیر است:

آن دسته از موسسات بیمه‌ی خارجی خود به قبول بیمه اتکایی از طریق موسسات بیمه داخلی درآمد کسب می‌کنند باید 2 درصد از حق بیمه‌های دریافتی خود را که مربوط به ایران است را به عنوان مالیات دریافت کرده و به سازمان امور مالیاتی پرداخت کنند. البته وظیفه دریافت این مبلغ بر عهده بیمه ایرانی است که در حال همکاری با موسسات خارجی است. مهلت پرداخت آن هم یک ماه بعد از دریافت این میزان مالیات است.

 مالیات‌های تکلیفی برای نقل و انتقال سهام

یکی از معروف‌ترین نوع مالیات‌ تکلیفی نیز همین مالیات نقل و انتقال سهم است. برای این وضعیت هم پیش‌بینی‌های لازم در قانون به عمل آمده است. طبق ماده ۱۴۳ قانون مالیات مستقیم، تکلیف اخذ مالیات از سوی قانون‌گذار برعهده شخصی گذاشته شده است که  انتقال سهام را انجام می‌دهد. طبق این قانون انتقال دهنده سهم تحت هر عنوانی باید حدود 4 درصد از ارزش سهم را به عنوان مالیات کم کرده و بعد به سازمان مالیات تسلیم کند.

مالیات‌های تکلیفی پزشکان

مالیات‌های تکلیفی برای پزشکان عمر چندان زیادی ندارد و از  زمان تدوین و ارائه قانون بودجه سال ۹۸ مطرح شده است. بعد از بررسی‌های لازم هم در سال اواخر همان سال 98 نیز سامانه مالیات تکلیفی پزشکان در سایت سازمان امور مالیاتی راه‌اندازی شد. همچنین این نوع مالیات در قانون مالیات‌های مستقیم نیز وارد شد.

طبق قانون مالیات همه مراکز درمانی چه دولتی باشند و چه خصوصی، چه وابسته به نهاد خاصی باشند با به صورت خیره و خودگردان اداره شوند باید 10 درصد از حق‌الزحمه را که به کادر پزشکی خود اختصاص می‌دهند به عنوان مالیات‌های تکلیفی کسر کنند و در مهلتی که مشخص شده با اداره امور مالیاتی پرداخت کنند.

در نهایت اینکه انواع مختلف دیگری از مالیات‌های تکلیفی نیز مشخص شده است چون مالیات بر مزایده، مالیات بر ارزش افزوده و مواردی از این دست که میزان دقیق آن و شرایط حاکم بر آن در قانون به صورت شفاف درج شده است. ما در این مطلب به ذکر مرسوم‌ترین و رایج‌ترین مالیات‌های تکلیفی اکتفا کرده‌ایم.

نحوه پرداخت مالیات تکلیفی

در توضیحات انواع مالیات‌های تکلیفی گفته شد که اشخاص حقیقی و حقوقی واسط پرداخت آن هستند و زمان تعیین شده برای آن مهم یک ماه بعد از کسر این نوع مالیات از حقوق یا خدمات است. برای واریز این نوع مالیات مهم اشخاص واسط باید به نزدیکترین حوزه مالیاتی به خود مراجعه کنند و فیش مربوط به مالیات تکلیفی را دریافت کنند. پس از تکمیل فیش می‌توان برای پرداخت آن اقدام کرد. البته سازمان امور مالیاتی در حال برنامه‌ریزی برای تکمیل یک سامانه آنلاین برای پرداخت این نوع مالیات است.

عواقب مهم عدم پرداخت مالیات تکلیفی

همانگونه که اشاره شد، یکی از مهمترین وظایف شهروندی و اجتماعی برای ساخت جامعه بهتر اقدام برای پرداخت مالیات در موعد مقرر و تعیین شده برای آن است. این امر به ویژه زمانی اهمیت دارد که بدانید بسیاری از امور جاری کشور نیز به این مبالغ متکی است. در مورد مالیات‌های تکلیفی هم که میزان مبلغ پرداختی و نحوه محاسبه در هر نوع از این نوع مالیات بررسی شد، قانون ضمانت اجرایی برای عدم پرداخت در نظر گرفته است.

در واقع طبق قانون برای عدم پرداخت این نوع مالیات جرم تعریف شده و مجازات مختص و متناسب با این نوع جرم در نظر گرفته‌شده است. از آنجایی که پرداخت این نوع مالیات به عهده شخص حقیقی و حقوقی واسط به سازمان امور مالیاتی است در صورتی هم که برای پرداخت آن اقدام نشود فرد واسط مقصر است. چه شخص حقیقی و حقوقی برای دریافت مالیات تکلیفی اقدام کرده باشد یا نه، مقصر شناخته می‌شود و باید جریمه‌های مربوط به آن را پرداخت کند.

جریمه‌ای که برای این تخلف طبق قانون در نظر گرفته شده است، معادل 10 درصد از میزان مالیاتی است که پرداخت نشده، در صورتی خود مالیات بسیار کمتر از این درصد است و برای همین پرداخت خود آن بسیار به صرفه‌تر خواهد بود. همچنین باید گفت در ازای هر ماهی که برای پرداخت آن اقدام نکنید، میزان 2.5 درصد به مالیات شما اضافه خواهد شد. این عدد برای رقم‌های بسیار بالا، قابل ملاحظه است و ممکن است شخص حقیقی و حقوقی متحمل هزینه‌های زیادی شود. در صورت شکایت سازمان مالیات جرائم نقدی ممکن است به حبس تعزیری از شش ماه تا 2 سال تبدیل شود.

اهمیت ثبت حسابداری مالیات‌های تکلیفی

از آنجایی که سهل انگاری در پرداخت مالیات تکلیفی دارای جرائم خاص به خود و در برخی موارد بسیار سنگین خواهد بود؛ روش‌های بسیار مختلفی برای ثبت حسابداری مالیات‌های تکلیفی وجود دارد. این روش‌ها اغلب به کمک نرم‌افزارهای مربوط در این زمینه به سرعت انجام می‌شود و برای حسابرسی سالانه دارای اهمیت بسیار زیادی است.

در واقع این نوع مالیات یکی از ردیف‌های بسیار مهم در انواع صورت‌ها و گزارشات مالی به شمار می‌رود که در پایان هر دوره مالی برای برآورد دقیق عملکرد یک مجموعه باید آن را در نظر گرفت. بنابراین به حسابداری دقیق نیاز دارد. تیم حسابداری شما علاوه بر آشنایی با قانون و میزان مالیات‌های تکلیفی باید به علوم یارانه‌ای در این زمینه نیز آشنا باشد تا محاسبه به شکل درست انجام شود.

سخن پایانی

نرم افزار حسابداری محک برای اینکه محاسبه مالیات تکلیفی برای شما راحت‌تر شود و بعد به  اسناد مربوط به آن راحت‌تر دسترسی داشته باشید، نرم افزار حسابداری شرکتی را عرضه کرده است. در صورتی که علاقه‌دارید با این نرم افزار و امکانات آن آشنا شده و از مزایای استفاده از آن اطلاع داشته باشید، با مجموعه محک در تماس باشید و از طریق چت یا تماس تلفنی با کارشناسان این مجموعه از راهنمایی‌های لازم برخوردار شوید.